Biologiczne korzenie kultury w ujęciu Konrada Lorenza

• Authors: Perz Tomasz

Title variants

EN

Biological roots of culture according to Konrad Lorenz

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia poglądy „twórcy etologii” Konrada Lorenza na temat powstania kultury. Kluczowym pojęciem jest fulguracja, która stanowi podstawową kategorię filozoficzną autora. Pojęcie to opisuje naturę procesu powstania czegoś wcześniej nieistniejącego. Autor, przyjmując paradygmat ewolucyjny K. Lorenz, ukazuje filogenetyczne źródła zaistnienia tego fenomenu w historii organicznego stawania się. Określa również wstępne potrzebne do integracji zdolności powstałych w wyniku filogenezy w nową jakość, którą stanowi ludzka kultura, podlegająca dalszej filogenezie i nowym mechanizmom rozwoju ludzkiego ducha. Opisany w ten sposób proces uczłowieczenia rozgranicza pomiędzy tym, co ludzkie i tym, co zwierzęce, i daje narzędzia do poznania, co w strukturze naszego zachowania wynika z dziedzictwa biologicznego, a co podlega prawom rozwoju kultury. Konrad Lorenz traktuje kulturę jako system żywy i bada ją metodami biologicznymi; ukazuje przy tym zagrożenia ludzkiej kultury i proponuje środki zapobiegające tym zagrożeniom.

EN

The article presents the views of Konrad Zacharias Lorenz, the ‘creator of ethology’, on the origins of culture. The key term is ‘fulguration’, which is the basic philosophical category of the author. This term depicts the nature of the process during which something that has not existed before comes into being (in standard English its meaning is different, from Latin fulgur, ‘lightning’). Accepting the evolutionary paradigm Lorenz reveals the phylogenetic sources of the coming into existence of that phenomenon in the history of organic emergence. He also defines the preliminary (requirements) that were indispensable for integrating the abilities resulting from phylogeny into a new quality: the human culture, liable for further phylogeny and new mechanisms of the development of the human spirit. The humanising process described in that way distinguishes between what is human and what is animal, and supplies instruments to discern what – in the structure of our behaviour – results from our biological heritage and what is subject to the cultural development. Lorenz treats culture as a living system and studies it with biological methods, showing the threats of human culture and proposes measures to prevent them.

Keywords

PL

etologia; ewolucja; fulguracja; kultura

EN

ethology; evolution; fulguration; culture

• Publisher: "Pedagogium" Wydawnictwo OR Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie
• Journal: Edukacja Humanistyczna
• Year: 2018
• Issue: 2
• Pages: 17-25

Dates

published

2018-12-15

Contributors

author

Perz Tomasz

• Wyższa Szkoła Humanistyczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie

References

• Brunswik E., Ratiomorphic Models of Perception and Thinking, [w:] The Essential
• Brunswik: Beginnings, Explications, Applications, ed. K.R. Hammond, T.R. Steward, Oxford 2001.
• Chomsky N., O naturze języka, przeł. J. Lang, Poznań 2005.
• Fiut I.S., Filozofia ewolucyjna Konrada Zachariasa Lorenza. Studium problemowe i historyczne, Kraków 1994.
• Gadacz T., Człowiek, [w:] Wielka Encyklopedia PWN, t. 6, oprac. zbiorowe, Warszawa 2002.
• Kośmicki E., Biologiczne koncepcje zachowania. Próba analizy metodologicznej, Warszawa – Poznań 1986.
• Kośmicki E., Etologiczne i socjobiologiczne rozwinięcia teorii ewolucji, [w:] „Studium metodologiczne, Rozprawy naukowe, Akademia Rolnicza w Poznaniu” 1988, z. 17.
• Lorenz K., Der Abbau des Menschlichen, München – Zürich 1995.
• Lorenz K., Odwrotna strona zwierciadła, próba historii naturalnej ludzkiego poznania, przeł. K. Wolicki, Warszawa 1997.
• Lorenz K., Opowiadania o zwierzętach, przeł. W. Kragen, Kraków 1975.
• Lorenz K., Regres człowieczeństwa, przeł. D. Tauszyńska, Warszawa 1986.
• Lorenz K., Tak zwane zło, przeł. A. D. Tauszyńska, Warszawa 1996.
• Łepko Z., Antropologia Konrada Lorenza, [w:] Z zagadnień filozofii przyrodoznawstwa i filozofii przyrody, t. XIII, red. M. Lubański, S.W. Ślaga, Warszawa 1991.
• Łepko Z., Ekologiczna relewancja antropologii filozoficznej, [w:] Seminare. Poszukiwania naukowe, t. 25, red. H. Stawniak, Kraków 2008.
• Łepko Z., Etyka ekologiczna Konrada Lorenza, „Studia Philosophiae Christianae” 1991, nr 27/1.
• Pleszczyński J., Ewolucyjna teoria poznania a kognitywistyka, „Roczniki Filozoficzne” 2006, t. LIV, nr 2.

Identifiers

ISSN

1507-4943