Galician neomessianism

• Authors: Gawor Leszek

Title variants

PL

Neomesjanizm galicyjski

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article presents the idea of neomessianism, created in the circles of Polish intelligentsia at the end of the 19th century in Galicia – a part of the Polish territory that was subsequently annexed by the Austro-Hungarian Empire. Galician neomessianism referred to the messianic philosophy of Polish Romantics: A. Mickiewicz, J. Słowacki, J.M. Hoene-Wroński and A. Cieszkowski, simultaneously transforming the themes of Romantic messianism, adapting them to the sociopolitical realities of Poland enslaved until 1918 and rebuilt in the interwar period. The article discusses the views of S. Buszczyński, S. Szczepanowski, W. Dzieduszycki, K. Odrzywolski, A. Boleski, A. Górski, A. Chołoniewski, W. Lutosławski and J. Braun. It also includes reflections on the specificity of Galician neomessianism and its difference in comparison with Romantic messianism.

PL

Artykuł prezentuje ideę neomesjanimu powstałą w środowisku polskiej inteligencji w końcu XIX w. w Galicji – części ziem polskich znajdujących się wtedy pod zaborem c.k. Austro- Węgier. Neomesjanizm galicyjski nawiązywał do filozofii mesjanistycznej polskich romantyków: A. Mickiewicza, J. Słowackiego J.M. Hoene-Wrońskiego i A. Cieszkowskiego. Jednocześnie przetwarzał wątki romantycznego mesjanizmu, dostosowując je do realiów społecznopolitycznych Polski zniewolonej do 1918 r. i odbudowującej się w okresie międzywojennym. W artykule omówiono poglądy S. Buszczyńskiego, S. Szczepanowskiego, W. Dzieduszyckiego, K. Odrzywolskiego, A. Boleskiego, A. Górskiego, A. Chołoniewskiego, W. Lutosławskiego i J. Brauna. Są tu także zawarte rozważania nad specyfiką galicyjskiego neomesjanizmu i jego odmiennością w porównaniu z romantycznym mesjanizmem.

Keywords

EN

messianism; Galician neomessianism; romanticism; modernism

Polish philosophy

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2019
• Issue: 5: "Filozofia w Galicji II"
• Pages: 13-39

Dates

printed

2019-12-02

Contributors

author

Gawor Leszek

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Bartyzel J., Jan Karol Kochanowski, Organizacja Monarchistów Polskich, oficjalny serwis internetowy (dostęp 22.09.2018).
• Baumfeld A., Andrzej Towiański. Dwa odczyty [w:] Spór o mesjanizm. Rozwój idei, wybrał, oprac. i wstępem zaopatrzył A. Wawrzynowicz, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa 2015
• Brahmer M., Edward Porębowicz (1862–1937), „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1938.
• Brzozowski S., Legenda Młodej Polski, Lwów 1910.
• Buszczyński S., Upadek Europy [w:] tegoż, Ameryka i Europa. Wybór pism, Biblioteka Klasyki Polskiej Myśli Politycznej, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2013.
• Chołoniewski A., Duch dziejów Polski, wyd. II rozsz., Tow. im. S. Buszczyńskiego, Kraków 1918; Państwo polskie, jego wskrzeszenie i widoki rozwoju, Biuro Propagandy Wewnętrznej, Warszawa 1920; Obrachunek stuletni, Biuro Propagandy Wewnętrznej, Warszawa 1921. Początki dziejów naszych. Ich linia przewodnia, „Biblioteka Pogadankowa”, Warszawa 1923.
• Credo, „Odrodzenie” [Lwów] 1903, z. 1, s. 2–3.
• Daszyk K., Polski Tocqueville, wstęp do: S. Buszczyński, Ameryka i Europa. Wybór pism, Biblioteka Klasyki Polskiej Myśli Politycznej, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2013.
• Dzieduszycki W., Mesjanizm polski a prawda dziejów [w:] tegoż, Dokąd nam iść wypada? & Mesjanizm polski a prawda dziejów, Biblioteka Klasyki Polskiej Myśli Politycznej, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2011.
• Feldman W., Piśmiennictwo polskie ostatnich lat dwudziestych, t. 1–2, Lwów 1902.
• Gawor L., Psychodzieje Jana Karola Kochanowskiego-Korwina [w:] tegoż, Polska myśl historiozoficzna I połowy XX wieku, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2005; Neomesjanizm Feliksa Konecznego, „Lumen Poloniae” 2012, nr 2, s. 97–114; Filozofia w Galicji. Wprowadzenie, „Galicja. Studia i materiały” 2016, nr 2, red. S. Kozak, tom monograficzny „Filozofia w Galicji”, red. L. Gawor; Neomesjanizm A. Chołoniewskiego [w:] Romantyzmy polskie, nr specjalny „Rocznika Historii Filozofii Polskiej”, red. A. Dziedzic, T. Herbich, S. Pieróg, P. Ziemski, Fundacja Historii Filozofii Polskiej, Warszawa 2016,s. 315–326.
• Górski A., Ton mesjański w duszy..., „Zycie” 1899, nr 7; Ku czemu Polska szła, Kraków 1918.
• Grzymała-Siedlecki A., Neomesjanizm, „Tygodnik Ilustrowany” 1912, nr 38.
• Hanczakowski M., Kuziak M., Zawadzki A., Żynis B., Ilustrowane dzieje literatury. Od antyku do współczesności, Wyd. Park, Bielsko-Biała 2003.
• Jakubowski M.N., Wincenty Lutosławski – mesjanizm [w:] tegoż, Ciągłość historii i historia ciągłości. Polska filozofia dziejów, Wyd. UMK, Toruń 204, s. 323–330.
• Konstańczak S., Nurt neomesjanistyczny w filozofii polskiej końca XIX wieku, „Słupskie Studia Filozoficzne” 2008, nr 7, s. 36–38.
• Krasicki J., Eschatologia i mesjanizm. Studium światopoglądu Mariana Zdziechowskiegi, Wyd. Wiedza o Kulturze, Wrocław 1994.
• Kulczycki L., Współczesne prądy umysłowe i polityczne, Kraków 1903.
• Kusiak P., Mesjanizm Wincentego Lutosławskiego i jego społeczno-polityczne implikacje, „Przegląd Religioznawczy” 2014, nr 3, s. 64–75.
• Lutosławski W., Filozofia narodowa, „Przegląd Filozoficzny” 1934, z. 4, Odczyty polskie na zjeździe filozoficznym w Pradze 1934 roku, s. 362–269; Mesjanizm jako polski światopogląd narodowy [w:] Spór o charakter narodowy filozofii polskiej. Antologia tekstów 1810– 1946, red. S. Piróg, Warszawa 1999.
• Łętocha R., Mesjanizm, neomesjanizm, apokaliptyzm, „Pressje” 2012, teka 28.
• Młoda Polska / Artur Górski – życie i twórczość, https://mloda-polska.klp.pl//a-8468-2.htmp (dostęp 25.09.2018).
• Mróz T., Poglądy filozoficzne Wincentego Lutosławskiego jako synteza polskiego mesjanizmu [w:] Wincenty Lutosławski – oblicza różnorodności. Materiały z III konferencji poświęconej W. Lutosławskiemu, Drozdowo 2006.
• Padół R., Filozofia religii polskiego modernizmu, Wyd. Literackie, Kraków 1982.
• Ratajska K., Neomesjanistyczni spadkobiercy Mickiewicza, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2010.
• Rojek P., Mesjanizm integralny, „Pressje” 2012, teka 28.
• Rozum w Polsce wysiada – rozmowa z prof. Joanną Tokarską-Baszir, „Przegląd” 2014, nr 34, s. 8–13.
• Skoczyński J., Woleński J., Historia filozofii polskiej, Kraków 2010.
• Spór o mesjanizm. Recepcja krytyczna, wybrał, oprac. i wstępem zaopatrzył A. Wawrzynowicz, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa 2017 (t. I: Faza reakcji, t. II: Faza rewizji).
• Szczepanowski S., Idea polska wobec prądów kosmopolitycznych (pierwodruk Lwów 1901), wstęp i wybór tekstów S. Jedynak, Lublin 1988.
• „Teologia Polityczna” 2006/2007, nr 1.
• Tichy R., Manifest neomesjanistyczny, „44. Czterdzieści i Cztery. Magazyn Apokaliptyczny” 2009, nr 2.
• Truchlińska B., Jerzy Braun, czyli dzielność rozumu twórczego [w:] tejże, Filozofia polska. Twórcy, idee, wartości, Ston 2, Kielce 2001.
• Walicki A., Filozofia a mesjanizm. Studium z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, PiW, Warszawa 1970.
• Weiss T., Romantyczna genealogia polskiego modernizmu. Rekonesans, Warszawa 1974.
• Wołodźko K., Nędza, wielkość i wyobcowanie mesjanizmu, „Pressje” 2012, teka 29, s. 256–258.
• Zarys dziejów filozofii polskiej 1815–1918, red. A. Walicki, Warszawa 1983.

Identifiers

DOI

10.15584/galisim.2019.5.2