Próba rekonstrukcji zasięgu terytorialnego kasztelanii radzimskiej

• Authors: Brust Mieczysław

Title variants

DE

"Versuch einer Rekonstruktion des Territorialumfangs der Kastellanei in Radzim"

• Languages of publication: PL

Abstracts

DE

Im Aufsatz wurde versucht, die Grenzen der aus dem 13. Jh. stammenden Kastellanei Radzim, die in schriftlichen Quellen ab 1256 bekannt ist, zu bestimmen. Die eindeutige und ausführliche Ausführung dieser Aufgabe erwies sich als äußerst schwer, vor allem wegen des Mangels an entsprechenden Quellen, weil diese, die sich bis zu unseren Zeiten erhalten haben, nur die Regierungszeiten einzelner Kastellanen von Radzim betreffen. In dieser Situation war die Ausnutzung des etwas reicheren, ins 6. - 13. Jh. datierten, archäologischen Fundguts im Bereich der offenen Besiedlung und der Burgbesiedlung im Frühmittelalter notwendig. A u f den bisherigen archäologischen Festlegungen basierend, wurden im Gebiet der späteren Kastellanei Radzim kleine und großere Siedlungseinheiten abgesondert, die um 9. Jh. in die so genannten territorialen Nachbargemeinschaften umgestaltet wurden und in den späteren Quellen als Opolen (lat. vicina) bekannt waren. Im untersuchten Gebiet wurden in solche Art und Weise im 11. - 12. Jh. die Opole mit Siedlungszentren in Radzim, Objezierze (später in Oborniki) und in der Nähe von Kiekrz – Chojnica abgesondert. Heute besteht kein Zweifel darüber, dass die in der frühen Staatszeit entstandenen Kastellaneien in Gebieten der viel früher entstandenen Opole, welche die genau bestimmten Einflussgrenzen hatten, gebildet wurden. Ähnlich war es mit der Kastellanei Radzim, die in Grenzen von drei genannten Opolen, auf einer Fläche von etwa 400-420 km2 lokalisiert wurde. Mit Sicherheit grenzte sie: von Norden - an die Kastellanei Rogoźno, von Osten - an die Kastellanei Ostrow Lednicki, von Westen - an die Kastellanei Czarnkow und von Süden - an die Kastellanei Posen. Der Verlauf der Grenze von Norden und Osten wurde schon durch die Historiker genau untersucht, die übrigen Grenzen warten a u f die weiteren archäologischen sowie geschichtlichen Siedlungsuntersuchungen. Nach dem Verfall der Kastellanei Radzim (ca. 14. Jh.) entstand auf einem Teil ihres Territoriums die Opole Chojnickie, die aus einer Gerichtsnotiz aus 1388 bekannt ist. Es ist bekannt, dass diese Opole bei den Gerichtstagen erschien und zu Geldstrafen verurteilt wurde. Bei dieser Gelegenheit wurden 41 Ortschaften (verurteilte) von 70 Dörfern, die in dieser Zeit im Gebiet der Opole existierten, genannt. Eine Analyse des Gebiets von Opole Chojnickie lasst eine weitere Präzisierung der Grenzen der in diesem Gebiet früher existierten Kastellanei Radzim zu. Es ist jedoch zu betonen, dass die Grenzen der Kastellanei Radzim nur angenähert bestimmt wurden. Man soll hoffen, dass die Beendigung der seit mehreren Jahren geführten Ausgrabungen in dem Burgwall in Radzim viele neue Fundgüter gibt, die eine Verifizierung der obigen Festlegungen ermöglichen.

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2008
• Volume: 9
• Pages: 41-59

Dates

published

2008

Contributors

author

Brust Mieczysław

References

• Arnold S. 1968. Terytoria plemienne w ustroju administracyjnym Polski piastowskiej (w. XII-XIII). Z dziejów średniowiecza. Wybór pism. Warszawa.
• Buczek K. Z badań nad organizacją gro d ową w Polsce wczesnofeudalnej. Problem terytorialności grodów kasztelańskich, KH, R. 74: 1970, z. 1.
• Buczek K. 1970. Organizacja opolna w Polsce średniowiecznej, „S H” , R. XIII, z. 2 (49).
• Brust. M. 1984 .Osadnictwo średniowieczne w dorzeczu dolnej Wełny i środkowej Warty (od VII do połowy XVI w.), cz. I - III (maszynopis w Instytucie Historii UAM), Poznań.
• Brust. M. 1986. Z problematyki tzw. mniejszych kasztelanii wielkopolskich (próba rekonstrukcji zasięgu terytorialnego), KHKM, R. XXXIV, nr I.
• Brust. M. 2000. Zespół grodowy w Rogoźnie na tle procesów osadniczych w dorzeczu dolnej i środkowej Wełny (IX - X III wiek), „Studia i materiały do dziejów Pałuk” , t. 3. Poznań
• Brust. M. 2005. Najdawniejsze dzieje ziemi obornicko-rogozińskiej w okresie od XII do końca XIV wieku na podstawie źródeł pisanych, [w:] Archeologia powiatu obornickiego, T. Skorupska (red.). Poznań
• Gąsiorowski A. 1967. O mniejszych kasztelaniach wielkopolskich XIII-XV wieku, „Czasopismo Prawno- Historyczne”, t. X IX ,, z. 1.
• Gąsiorowski A. 1965. Powiat w Wielkopolsce XIV-XVI wieku. Poznań.
• Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z. 1980. Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, T. V, Wrocław.
• Hilczerówna Z. 1967. Dorzecze Górnej i Środkowej Obry od VI do początków XI wieku. Wrocław.
• Kirschke B., Prinke A. 1995. Grodziska w województwie poznańskim. Katalog stanowisk archeologicznych. Poznań
• Klunder H., Prinke A. 1997. Archeologiczne Zdjęcie Polski w województwie poznańskim. Katalog stanowisk archeologicznych, Zeszyt 1., Gmina Suchy Las. Poznań
• Kurnatowska Z. 1991. Tworzenie się państwa pierwszych Piastów w aspekcie archeologicznym, w: Od plemienia do państwa, pod red. L. Leciejewicza. Wrocław-Warszawa.
• Kurnatowska Z. 1991. Z badań nad przemianami organizacji terytorialnej w państwie pierwszych Piastów, SL, T. II.
• Kurnatowska Z. 1993. Przemiany lokalnych ośrodków władzy w XI - XII wieku w Wielkopolsce, w: Lokalne ośrodki władzy państwowej w XI - X II wieku w Europie Środkowo- Wschodniej, S. Moździoch (red.), Wrocław.
• Kurnatowska Z. 2002. Początki Polski, PTPN Mała Biblioteka nr 9. Poznań.
• Kurnatowska Z ., Łosińska A. 1967. Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Wielkopolsce, w: Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, Z. Kurnatowska (red.), Poznań 1990.
• Lalik T. 1967. Organizacja grodowo - prowincjonalna w Polsce XI i początków XII wieku, „Studia z dziejów osadnictwa”, t. V.
• Lalik T. 1976. Organizacje sąsiedzkie średniowiecznej wsi polskiej - wieś, opole, parafia, KHKM, R. XXIV, nr 3.
• Leśny J. 1976. Początki, rozwój i upadek kasztelanii na Ostrowie Lednickim, StiM DWP, t. XII, z. 1.
• Matuszewski J. S. 1991. Poszukiwania alternatywnej koncepcji staropolskiego opola. Łódź
• Modzelewski K. 1986. Organizacja opolna w Polsce piastowskiej, „P H” , t. LXXVII, z. 1.
• Modzelewski K. 1987. Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej. Wrocław
• Modzelewski K. 2001. Czy opole istniało?, „P H” , t. XCII, z. 2.
• Łowmiański H. 1967. Początki Polski, t. 3. Warszawa
• Podwińska Z. 1971. Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu. Źreb, wieś, Opole, Wrocław.
• Słownik historyczno-geograficzny. 2001. Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV, z. 1, A. Gąsiorowskiego (red.), Poznań.
• Wędzki A. 1955. Radzim, zapomniany gród kasztelański nad Wartą, PZ, R. 1955, n r 3/4.
• Wędzki A. 1979. Ze studiów nad grodem i kasztelanią w Przemęcie, StiM DWP, t. XIII, z. 1.

Identifiers

ISSN

0860-7893