Metody podnoszenia świadomości finansowej wśród osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

• Authors: Potocki Tomasz , Opolski Krzysztof

Title variants

EN

Methods of Financial Capabilities development among low-income population

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niski poziom świadomości finansowej, szczególnie w kontekście ostatniego kryzysu finansowego, stał się w ostatnich latach przedmiotem ożywionej debaty międzynarodowej, przedmiotem wydawanych rekomendacji i zaleceń Komisji Europejskiej, OECD i Banku Światowego. Szczególnego znaczenia nabiera wśród osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, dla których odpowiedni poziom świadomości finansowej może oznaczać podnoszenie jakości i poziomu życia. Problem niskiej świadomości finansowej jest tym istotniejszy, im mniejsza jest skuteczność stosowanych obecnie mechanizmów edukacji finansowej. Dlatego coraz częściej stosuje się podejście systemowe do instytucjonalnych mechanizmów podnoszenia świadomości finansowej. Celem artykułu jest przedstawienie modelu podnoszenia świadomości finansowej wraz z jej kluczowymi komponentami, tzn. socjalizacją ekonomiczną, edukacją finansową oraz narzędziami finansowymi. Artykuł ten ma charakter metodyczny i przeglądowy. Zastosowano w nim analizę krytyczną opublikowanych źródeł.

EN

The very low level of financial capabilities, especially in the context of the recent financial crisis has became a hot international debate. It has results in the number of recommendation issued by OECD, World Bank as well as European Commission. It has played very significant role from the perspective of low income population. Building financial capabilities among this part of the society may be the most effective way of rising the level of life quality. The financial education fallacy forces the new institutionalized and holistic framework of rising financial capabilities. In particular, The main aim of the paper is to present theoretical model of institutional financial capability building with the key components including: economic socialization, economic education as well as the right financial product design. The critical review of international and domestic research was applied to answer the research question.

Keywords

PL

świadomość finansowa; reguły decyzyjne (heurystyki); edukacja finansowa; socjalizacja ekonomiczna; finanse osobiste; decyzje finansowe; zachowanie finansowe; hierarchia potrzeb finansowych

EN

financial capabilities; decision rules (heuristics); financial education; economic socialization; personal finance; financial decisions; financial behavior; financial needs pyramid

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2016
• Volume: XCVIII
• Pages: 255-274

Dates

published

2016

Contributors

author

Potocki Tomasz

• Katedra Polityki Gospodarczej, Wydział Ekonomii, Uniwersytet Rzeszowski

author

Opolski Krzysztof

• Katedra Finansów, Bankowości i Rachunkowości, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski

References

• Ameriks John, Caplin Andrew, Leahy John, Wealth Accumulation and the Propensity to Plan, Quarterly Journal of Economics 2003/118, s. 1007–1047.
• Atkinson Adele, McKay Stephen, Kempson Elaine, Collard Sharon, Levels of Financial Capability in the UK: Results of baseline survey, FSA Customer Research 2006/47, Bristol, www.fsa.gov.uk/pubs/consumer-research/crpr47.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Bernheim B. Douglas, Garrett Daniel M., Maki Dean M., Education and Saving: The Long effects of High School Financial Curriculum Mandates, NBER Working Paper 1997/6085, MA: Cambridge, www.nber.org/papers/14808; stan na 1.12.2014 r.
• Bernheim B. Douglas, Scholz John K., Private saving and public policy, Tax Policy and the Economy 1993/7, s. 73–110.
• Bertrand Marianne, Mullainathan Sendhil, Shafir Eldar, A Behavioral-Economics View of Poverty, American Economic Review 2004/94(2), s. 419–423.
• Bogacka-Kisiel Ewa (red.), Finanse osobiste, PWN, Warszawa 2012.
• Brzeziński Jerzy, Metodologia badań psychologicznych, PWN, Warszawa 2005.
• Buckland Jerry, Money Management on a Shoestring – A Critical Literature Review of Financial Literacy & Low-income People, Research Paper Task Force on Financial Literacy 2011, http://financialliteracyincanada.com; stan na 1.12.2014 r.
• Bywalec Czesław, Konsumpcja a wzrost gospodarczy, C.H. Beck, Warszawa 2010.
• Clark D.A., Capability approach, w: idem (red.), The Elgar Companion to Development Studies, Edward Elgar Publishing, London 2006, s. 32–45.
• Diener Ed, Lucas Richard E., Schimmack Urlich, Helliwell John F., Well-being for Public Policy, OUP, Oxford 2009.
• Meza David de, Irlenbusch Bernd, Reyniers Diane, Financial Capability: A Behavioural Economics Perspective, Consumer Research 2008/69, Financial Services Authority, London, https://www.fca.org.uk/static/fca/documents/research/fsa-crpr69.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Flejterski Stanisław, Metodologia finansów. Podręcznik akademicki, PWN, Warszawa 2007.
• Flejterski Stanisław, Świadomość ekonomiczna i społeczna jako determinanta kondycji ekonomicznej gospodarstw domowych na tle badań (wtórnych i pierwotnych), w: Beata Świecka, (red.), Bankructwa gospodarstw domowych. Perspektywa ekonomiczna i społeczna, Difin, Warszawa 2008, s. 92–143.
• Frederick Shane, Automated Choice Heurisitcs, w: Thomas Gilovich, Dale Griffin, Daniel Kahneman (red.), Heuristics and Biases: The Psychology of Intuitive Judgment, CUP, Cambridge 2002, s. 548–558.
• Friske Kazimierz, Projektowanie jako instytucja społeczna, w: Wojciech Gasparski (red.), Projektowanie, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1988, s. 36–45.
• Gigerenzer Gerd, Brighton Henry, Homo heuristicus: Why biased minds make better inferences, Topics in Cognitive Science 2009/1(1), s. 107–143.
• Gigerenzer Gerd, Goldstein Daniel G., Reasoning the fast and frugal way: Models of bounded rationality, Psychological Review 1996/103, s. 650–669.
• Gigerenzer Gerd, Hertwig Ralph, Pachur Thorsten, Heuristics: The Foundations of Adaptive Behavior, OUP, Oxford 2011.
• Gigerenzer Gerd, Rationality for Mortals, OUP, New York 2008.
• Gigerenzer Gerd, Todd Peter M., Simple Heuristics That Make Us Smart, OUP, Oxford 2000.
• Goszczyńska Maryla, Transformacja ekonomiczna w umysłach i zachowaniach Polaków, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2010.
• Grifoni Andrea, Messy Flore-Anne, Current Status of National Strategies for Financial Education: A Comparative Analysis and Relevant Practices, OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions 2012/16, OECD Publishing, http://www.oecd.org/daf/fin/financial-education/TrustFund2013_OECD_INFE_Current_Status_of_National_Strategies_for_Fin_Ed.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Harasim Janina (red.), Oszczędzanie i inwestowanie w teorii i praktyce, PTE, Katowice 2012.
• Hoelzl Erik, Kapteyn Arie, Editorial. Journal of Economic Psychology 2001/32, s. 543–545.
• Hołówka Teresa, Myślenie potoczne, PIW, Warszawa 1986.
• Holzmann Robert, Bringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income Countries: The Need to Review, Adjust, and Extend Current Wisdom, IZA Discussion Paper 2010/5114, http://ftp.iza.org/dp5114.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Iwanicz-Drozdowska Małgorzata (red.), Edukacja i świadomości finansowa, Wydawnictwo SGH, Warszawa 2011.
• Kempson Elaine, Perotti Valeria, Scott Kinnon, Measuring financial capability: a new instrument and results from low- and middle-income countries, World Bank Report 2013, http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2013/07/30/000333037_20130730123254/Rendered/PDF/798070WP040Mea0Box0379791B00PUBLIC0.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Kłodziński Marek, Wielofunkcyjność obszarów wiejskich jako niezbędny element rozwoju rolnictwa, w: Andrzej Kwieciński, Henryk Runowski, Jerzy Wilkin (red.), Problemy integracji rolnictwa polskiego z Unią Europejską, Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa 2000, s. 168–178.
• Kozielecki Józef, Psychologiczna teoria decyzji, PWN, Warszawa 1977.
• Kozielecki Józef, Psychologiczna teoria samowiedzy, PWN, Warszawa 1986.
• Kruglanski Arie W., Gigerenzer Gerd, Intuitive and deliberative judgments are based on common principles, Psychological Review 2011/118, s. 97–109.
• Kuchciak Iwa, Świeszczak Marika, Świeszczak Krzysztof, Marcinkowska Monika, Edukacja finansowa i inkluzja bankowa w realizacji koncepcji silver economy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
• Lusardi Annamaria, Michaud Pierre Carl, Mitchell Olivia S., Optimal financial knowledge and wealth inequality, NBER Working Paper 2012/18669, MA: Cambridge, http://www.nber.org/papers/w18669.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Lusardi Annamaria, Mitchell Olivia S., The economic importance of financial literacy – theory and evidence, NBER Working Paper 2013/18952, MA: Cambridge, www.nber.org/papers/w18952; stan na 1.12.2014 r.
• Lusardi Annamaria, Tufano Peter, Debt Literacy, Financial Experiences, and Overindebtedness, NBER Working Paper 2009/14808, MA: Cambridge, www.nber.org/papers/14808; stan na 1.12.2014 r.
• Lusardi Annamaria, Mitchell Olivia S., Financial literacy and planning: Implications for retirement wellbeing. Pension Research Council Working Paper 2006/1, The Wharton School, www.dartmouth.edu/~alusardi/Papers/FinancialLiteracy.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Maison Dominika, Polak w świecie finansów, PWN, Warszawa 2014.
• Marcinkowska Monika, Corporate Governance w bankach. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
• Owsiak Stanisław, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002.
• Potocki Tomasz, Opolski Krzysztof, Decyzje finansowe w obliczu „niepewnych ryzyk” – rola heurystyk i nurtu racjonalności adaptacyjnej, Finanse Komitetu Nauk o Finansach PAN 2015, (w druku).
• Roland-Levy Christine, W jaki sposób nabywamy pojęcia i wartości ekonomiczne, w: Tadeusz Tyszka (red), Psychologia Ekonomiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, s. 277–299.
• Rószkiewicz Małgorzata, Skłonność Polaków do oszczędzania w świetle finansów behawioralnych, Ekonomista 2004/5, s. 675–695.
• Schreiner Mark, Sherraden Michael, Can the poor save? Savings and Asset Building in Individual Development Accounts, Aldine de Gruyte, New York 2007.
• Sen Amartya Development As Freedom, OUP, Oxford 1999.
• Sen Amartya, Capability and Well-Being, w: Daniel M. Hausman (red.), The philosophy of economics. The anthology. (The third edition), CUP, Cambridge 2007, s. 270–294.
• Sherraden Margaret M., Financial Capability: What is It, and How Can It Be Created?, CSD Working Papers 2010/10–17, Center for Social Development, University of Missouri–St. Louis, csd.wustl.edu/Publications/Documents/WP10-17.pdf; stan na 1.12.2014 r.
• Simon Herbert A., A behavioral model of rational choice, Quarterly Journal of Economics 1955/69, s. 99–118.
• Sloman Steven A., Two systems of reasoning, w: Thomas Gilovich, Dale Griffin, Daniel Kahneman (red.), Heuristics and Biases: The Psychology of Intuitive Judgment, CUP, Cambridge 2002, s. 379–297.
• Świecka Beata (red.), Współczesne problemy finansów osobistych, Cedewu, Warszawa 2014.
• Świecka Beata, Bankructwa gospodarstw domowych. Perspektywa ekonomiczna i społeczna, Difin, Warszawa 2008.
• Szopa Bogumiła (red.), Wokół zagadnień ubóstwa i bogactwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2012.
• Szopa Bogumiła, Szopa Andrzej, Wykluczenie finansowe a wykluczenie społeczne, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Zeszyty Naukowe 2011/11, Kraków, s.13–27
• The World Bank, Global Financial Development Report: Financial Inclusion 2014, Washington, DC: World Bank, http://econ.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTDEC/EXTGLOBALFINREPORT/0,,contentMDK:23489619~pagePK:64168182~piPK:64168060~theSitePK:8816097,00.html; stan na 1.12.2014 r.
• Todd P.M., Gigerenzer Gerd, Ecological rationality, OUP, Oxford 2012.
• Tomaszewski Tadeusz, Świadomość, w: idem (red.), Psychologia, PWN, Warszawa 1976, s. 171–195.
• Van Rooij Maarten, Lusardi Annamaria, Alessie Rob, Financial literacy and stock market participation, NBER Working Paper 2007/13565. MA: Cambridge, www.nber.org/papers/13565; stan na 1.12.2014 r.
• Zaleśkiewicz Tomasz, Psychologia ekonomiczna, PWN, Warszawa 2011.

Identifiers

ISSN

0081-6841