PL
Przedmiotem tego artykułu są nierówności edukacyjne. Opierając się na badaniach ogólnopolskich, przeprowadzonych na zbiorowości uczniów urodzonych w latach 1992 i 1993, analizuję zależności między osiągnięciami edukacyjnymi a statusem rodziny i zdolnościami jednostek. Wskaźnikiem osiągnięć edukacyjnych są wyniki egzaminu maturalnego. Z przedstawionej analizy wynika, że pochodzenie z klas wyższych daje uczniom więcej szans awansu edukacyjnego w porównaniu z pochodzeniem z klas niższych, co można traktować jako świadectwo odtwarzania się barier społecznych. Równocześnie poziom zdolności znacznie silniej różnicuje oceny maturalne niż pochodzenie społeczne, co świadczyłoby o większej roli merytokracji niż dziedziczenia pozycji rodziców. Okazuje się również, że oceny maturalne są związane ze zróżnicowaniem szkół średnich pod względem jakości kształcenia. Nauka w szkołach charakteryzujących się wyższą efektywnością kształcenia zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania lepszego wyniku egzaminacyjnego, niezależnie od pochodzenia społecznego i poziomu zdolności.
EN
This paper extends debate on educational inequalities in Poland. Drawing on the longitudinal study based on pupils born in 1992–1993 I investigate effect of social origin and cognitive skills on student’s performance in matura. Evidence suggests that students from advantaged backgrounds receive higher marks as compared to students originating from the lower classes which may be regarded as reproduction of educational inequalities. At the same time student performance is much more affected by cognitive skills that may indicate substantial role of meritocracy. In addition, it shows that student performance is linked with quality of secondary schools related to learning facilities, proper guidance, relevant curricula, etc. Students attending more effective schools are more likely to perform better regardless of social origin and cognitive skills.