PL
Mimo obszernej literatury badania nad dziejami konwentu Paulinów we Włodawie, a zwłaszcza XVIII-wiecznym wyposażeniem dwóch, funkcjonujących przez pewien czas obok siebie budowli sakralnych przystosowanych lub przystosowywanych do pełnienia funkcji liturgicznych – wymagały uzupełnień. Istnienie przyklasztornej kaplicy jest faktem niemal nieznanym badaczom przedmiotu. Przeprowadzona analiza jej wyposażenia potwierdziła: kult jasnogórskiego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej praktykowany we Włodawie na długo przed wzniesieniem kościoła Paula Antonia Fontany, tj. przynajmniej od 1711 r., a potem nieprzerwanie przez kolejne dziesięciolecia; kult Pięciu Ran Chrystusa rozwijany przynajmniej od 1745 r., zwłaszcza za sprawą przykościelnego bractwa modlitewnego; kult Trójcy Świętej silny ok. 1755 (założenie włodawskiego bractwa Trójcy Przenajświętszej), a możliwe, że realizowany w kolejnych dziesięcioleciach oraz lokalny kult św. Józefa. Antycypując publikację na temat włodawskiego malarstwa Gabriela Sławińskiego zauważmy, że wszystkie cztery zjawiska znajdują odzwierciedlenie w programie fresków i obrazów w świątyni projektu Fontany. W ujęciu całościowym prace nad kluczowym wyposażeniem fontanowskiego kościoła z różnym natężeniem toczyły się w okresie od ok. 1753 (pewnie już od 1752, pomijając okres gromadzenia materiałów od 1751 r.) do ok. 1785 r. W okresie 1776–1777 niektóre nabożeństwa celebrowane w kaplicy przyklasztornej przeniesiono do nowego kościoła, ale praktyki maryjne nadal koncentrowały się w kaplicy. Nowe datowanie snycerskich elementów ołtarzy bocznych oraz fresków zachowanego kościoła pozwoliło ustalić, że transfer cudownej kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z przyklasztornej kaplicy do fontanowskiego kościoła mógł mieć miejsce ok. 1785 r., a na pewno przed 1788 r. W podobnym okresie także obrzędy bractwa Pięciorańskiego przeniosły się z kaplicy do nowego ołtarza patronalnego w kościele Fontany. Nie oznacza to jednak zburzenia kaplicy jak podejrzewano. W toku wywodu przywołałam kilka dat świadczących o możliwości ciągłego funkcjonowania przyklasztornej kaplicy, z których najpóźniejsza to 1818 r.
EN
In spite of comprehensive literature, studies on the history of the Pauline convent in Włodawa, and in particular on the XVIII-century-furnishings of the two, for some time coexisting, sacral buildings which were adjusted or were being adjusted to performing liturgical functions – required supplementing. The existence of a chapel adjoining the cloister is a fact that remains almost unknown to the subject’s researchers. The conducted analysis of its furnishings has confirmed: the cult of the Jasna Góra painting of Our Lady of Częstochowa was being practised in Włodawa long before the erection of the Paulo Antonio Fontana church, i.e. at least since 1711, and thereafter continuously throughout the following decades; the cult of the Five Wounds of Christ – developed at least since 1745, in particular thanks to the prayer confraternity operating by the church; the cult of the Holy Trinity – potent around 1755 (foundation of the Włodawa confraternity of the Most Holy Trinity), and possibly performed in the following decades, as well as a local cult of St. Joseph. Anticipating a publication about the Włodawa painting of Gabriel Sławiński, let us notice that all the four phenomena are reflected in the frescos and paintings’ programme in the church designed by Fontana. In their entirety, the works on the key equipment of the Fontana church were carried out, with varying intensity, in the period of time from approx. 1753 (and most probably already since 1752, discounting the period of storing materials since 1751) until approx. 1785. In the period between 1776–1777 some services celebrated in the chapel adjoining the cloister were transferred to the new church, but the Marian practices were still centred in the chapel. The new datation of the woodcarving elements of the side altars and frescoes of the preserved church has allowed for an ascertainment that the transfer of the miraculous copy of the Our Lady of Częstochowa painting from the chapel adjoining the cloister to the Fontana church could have taken place around 1785, and certainly before 1788. In the similar period of time, also the ceremonies of the Five Wounds of Christ confraternity shifted from the chapel to the new patronal altar in the Fontana church. This does not, however, imply a demolition of the chapel as had been suspected. In the course of the disquisition, I have evoked several dates attesting to the possibility of continuous functioning of the chapel adjoining the cloister, out of which the latest is 1818.