Legalizacje dzieci w świetle akt Sądu Pokoju Okręgu Radomszczańskiego w latach 1845–1874

• Authors: Piotr Szkutnik

Title variants

EN

Legalization of children in the light of files at the Radomsko District Peace Court, from 1845 to 1874

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu było przedstawienie procedury legalizacji dzieci oraz statystyk, w których uwzględniono płeć, wiek, imiona, zmiany nazwisk, pochodzenie społeczne i terytorialne dzieci naturalnych oraz motywy ich legalizacji. Wykorzystano dane zawarte w 43 protokołach legalizacji zarejestrowanych w aktach Sądu Pokoju Okręgu Radomszczańskiego w latach 1845–1874. W pracy zastosowano metodę statystyczną, która pozwoliła na uchwycenie danych liczbowych dotyczących badanego zjawiska. Spośród 43 legalizowanych dzieci tylko jedno było kobietą, pozostali to chłopcy (2) i mężczyźni (40). Ci ostatni w wieku od 19 do 27 lat stanowili 93% wszystkich legalizowanych. W 30 protokołach stanowiących 69,8% zabiegano o udowodnienie, że syn był jedynakiem. Legalizowanym dzieciom najczęściej (47,5%) nadawano imiona Józef (9) oraz Franciszek i Piotr (5), podobnie jak ówcześnie dzieciom pochodzącym z małżeństw. Nazwisko panieńskie matki po legalizacji utrzymała większość (65,8%) dzieci wywodzących się zwykle z niższych warstw społecznych. Nazwisko ojca nosiło jedynie 31,6%. Byli to w większości synowie żołnierzy i dzieci matek o lepszej pozycji społecznej. Ponadto jeden syn (2,6%) utrzymał nazwisko zmarłego męża matki. W grupie legalizowanych dzieci 38 (88,4%) pochodziło ze związków pozamałżeńskich, a jedynie pięcioro (11,6%) z de facto związków małżeńskich. Większość (61,9%) dzieci rodziła się na obszarze okręgu radomszczańskiego, a na terenie innych okręgów guberni warszawskiej 30,95%. Pozostali, stanowiący 7,15%, pochodzili z sąsiedniej guberni radomskiej. Proporcje te wskazują na lokalną migrację około 1/3 rodziców dzieci pozamałżeńskich. Instytucja uznania dziecka przez rodziców, jak dowodzą tego poddane analizie protokoły, służyła głównie wykazaniu, że syn był jedynakiem, co w świetle ówczesnych przepisów chroniło go przed służbą wojskową.

EN

The aim of the article is to present the procedure for legitimizing children, and the statistics in which sex, age, names, changes in surnames, the social and territorial origin of the children and the motives for their legitimization were taken into account. The data come from 43 records of legitimization made in the Radomsko District Peace Court from 1845 to 1874. The work uses a statistical method that allowed numerical data related to the phenomenon to be captured. Among the 43 legitimized children, forty were men, while there were two boys and only one woman. The men were aged from 19 to 27 and constituted 93 percent of all those legitimized. In 30 records (69.8% of all the records) parents wanted to prove that their son was an only son. The legitimized children (47.5%) were most often named Józef (9), Franciszek (5) and Piotr (5), which was similar to children born in wedlock at that time. After legitimization, the majority (65.8%) of the children, usually from the lower social classes, retained their mother’s maiden name. Only 31.6% of the children took their father’s name. These were mostly the sons of soldiers and children of mothers with a higher social position. One son (2.6%) retained the name of his mother’s deceased husband. In the group of legitimized children, 38 (88.4%) were born out of wedlock with only 5 (11.6%) born in wedlock. Most, i.e., 61.9% of the children, were born in the Radomsko district and 30.95% in the other districts of the Warsaw Governorate. The remaining 7.15% came from the neighboring Radom Governorate. These proportions indicate local migrations of about 1/3 of the parents of illegitimate children. The institution of recognition of a child by his parents, as evidenced by the protocols analyzed, served mainly to show that their son was an only son, which in the light of the then regulations protected him from military service. Due to poorly-preserved archival sources from the peace courts, the phenomenon of legitimizing children has not been subject to wider historical study. The condition of the sources also makes it difficult to determine what percentage of natural children were legitimized by their parents.

Keywords

PL

legalizacje dzieci; dzieci nieślubne; służba wojskowa; sąd pokoju; okręg radomszczański; XIX wiek

EN

legalization of children; illegitimate children; military service; court of peace; Radomsko district; 19th century

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przeszłość Demograficzna Polski
• Year: 2018
• Volume: 40
• Pages: 197-214

Contributors

author

Piotr Szkutnik

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny

References

• Bandurka, Mieczysław. Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX i XX wieku. Łódź: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Urząd Wojewódzki w Łodzi, Archiwum Państwowe w Łodzi, 1995.
• Bardach, Juliusz, Monika Senkowska-Gluck, red. Historia państwa i prawa Polski. T. 3: Od rozbiorów do uwłaszczenia. Warszawa: PWN, 1981.
• Caban, Wiesław. Służba rekrutów z Królestwa Polskiego w armii carskiej w latach 1831– 1873. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2001.
• Frączek, Lech. „Księgi metrykalne i metody ich wykorzystania w badaniach nad poznaniem historii społeczeństw XIX wieku na przykładzie parafii szczekocińskiej”. Rocznik Towarzystwa Genealogicznego Ziemi Częstochowskiej 3 (2012): 19–31.
• Kuklo, Cezary. Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
• Kurowska, Hanna. „Struktura demograficzna gubińskiej rodziny w pierwszej połowie XIX wieku”. W: Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. Cezary Kuklo, 429– 446. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008.
• Mioduszewska, Anna. „Kondycja demograficzna rodziny parafian choroskich w drugiej połowie XVIII i na początku XIX wieku. Uwagi wstępne”. W: Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. Cezary Kuklo, 409–428. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008.
• Prucnal, Dariusz. „Dzieci nieślubne w Lublinie w latach 1612–1638 (w świetle ksiąg chrztów parafii p.w. Michała Archanioła)”. W: Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. Cezary Kuklo, 295–314. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008.
• Rejman, Sabina. „Imiona nadawane dzieciom w rzeszowskiej parafii farnej na początku XX wieku”. Przeszłość Demograficzna Polski 39 (2017): 253–281.
• Rejman, Sabina. Ludność podmiejska Rzeszowa w latach 1784–1880. Studium demograficzno-historyczne. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006.
• Ryguła, Ewa M. „Urodzenia pozamałżeńskie w parafii św. Mikołaja w Łące w latach 1664–1914”. Przeszłość Demograficzna Polski 38 (2016), 2: 7–33.
• Szkutnik, Piotr. „Nieślubne dzieci w parafii Szadek w okresie Księstwa Warszawskiego”. Przegląd Nauk Historycznych 12 (2013), 2: 237–252.
• Szkutnik, Piotr. „Owoce nieformalnych związków. Egzemplifikacje na podstawie akt stanu cywilnego parafii Szadek z początku XIX w.”. W: Miłość sprzedajna, red. Bożena Płonka-Syroka, Kaja Marchel, Andrzej Syroka, 193–203. Wrocław: Arboretum, 2014.
• Teleszewska, Magdalena. „Status prawny dzieci nieślubnych na ziemiach polskich w dobie zaborów w świetle Kodeksu Cywilnego Napoleona”. Czasopismo Prawno-Historyczne 66 (2014), 1: 383–391.
• Umińska-Tytoń, Elżbieta. „Imiona dzieci nieślubnych na tle obyczaju imienniczego w XIX wieku w Działoszynie”. Onomastica 61 (2017), 2: 193–217.
• Zielińska, Agnieszka. Przemiany struktur demograficznych w Toruniu w XIX i na początku XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2012.

Identifiers

DOI

10.18276/pdp.2018.40-09