Fenomen ruchu antyszczepionkowego w cyberprzestrzeni, czyli fake news i postprawda na usługach hipotezy Andrew Wakefielda

• Authors: Demczuk Agnieszka

Title variants

EN

The phenomenon of anti-vaccination movement in cyberspace, or fake news and post-truth in the service of Andrew Wakefield hypothesis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przeciwnicy szczepień od ponad dwustu lat wyrażają swoje obawy dotyczące niepożądanych skutków wakcynacji. Kierują się powodami wyznaniowymi i światopoglądowymi, odmawiając zaszczepienia siebie i dzieci. Argumentują, iż obowiązek szczepień to ograniczenie ich praw człowieka. Ruch antyszczepionkowy obecny jest w sferze społecznej od XIX w., jednak dopiero po publikacji artykułu Andrew Wakefielda z końca XX w. na temat domniemanego związku pomiędzy szczepieniem a autyzmem – ruch zyskał dużą popularność i przyczynił się do znacznego wzrostu liczby dzieci niezaszczepionych. Współcześnie w erze elektronicznej, masowej komunikacji wydaje się, iż przed badaczami zarówno nauk medycznych, jak i społecznych stoją nowe wyzwania związane z rozpowszechnieniem ruchu. Obecne w cyberprzestrzeni mowa nienawiści, fake news i dezinformacje wzmacniają i utrwalają postawy antyszczepionkowe. Fenomen Facebooka sprawia, iż każda informacja może być kilka tysięcy razy udostępniona innym internautom – nawet ta nieprawdziwa i wprowadzająca w błąd.

EN

The opponents of vaccinations have been expressing their concerns about the undesirable effects of vaccinations for more than two hundred years. They are guided by religious and ideological reasons and refuse to immunize themselves and children. They argue that the obligation to vaccinate is a limitation of their human rights. The vaccination movement has been present in the social sphere since the 19th century, however after the publication of Andrew Wakefield’s article on the subject of the alleged connection between vaccination and autism – the movement became very popular and contributed to a significant increase in the number of unvaccinated children in some countries. Nowadays, in the cyberspace and mass communication, it seems that both medical and social sciences face new challenges related to the spread of the movement. Hate speech, fake news and disinformation present in cyberspace strengthen and consolidate anti-vaccine attitudes. The phenomenon of Facebook means that every information can be made available to other users a few thousand times – even the untrue and misleading.

Keywords

PL

ruchy antyszczepionkowe; społeczeństwo informacyjne; internet; wolność wypowiedzi; postprawda; dezinformacje; fake news; media społecznościowe

EN

antivaccine movements; information society; internet; freedom of speech; posttruth; online disinformation; fake news; social media

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura
• Year: 2018
• Issue: 10(4) "Cyberpsychologia. Nowe strategie badania mediów i ich użytkowników"
• Pages: 92-113

Contributors

author

Demczuk Agnieszka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Aktualne dane epidemiologiczne o zachorowaniach na odrę w Europie w 2017 roku. 2018. http://szczepienia.pzh.gov.pl/aktualne-dane-epidemiologiczne-o-zachorowaniach-odre-europie-2017-roku/ (dostęp: 10.06.2018).
• Apostołowie Opinii. 2018. „Ruchy antyszczepionkowe. Epidemia histerii, czy realne zagrożenie dla zdrowia dzieci?, https://kryzyswsieci.pl/2018/10/26/epidemia-antyszczepionkowcy-histeria-zagrozenie-szczepionki-zdrowie/ (dostęp: 10.02.2019).
• Aronson Elliot. 2012. Człowieka – istota społeczna. J. Radzicki (przeł.). Warszawa.
• Bartkiewicz Artur. 2016. „Oxford Dictionaries uznały «post-prawdę» za słowo 2016 roku”. http://www.rp.pl/Spoleczenstwo/161119202-Oxford-Dictionaries-uznaly-post-prawde-za-slowo-2016-roku.html/ (dostęp: 31.03.2017).
• Bąk Aneta. 2016. „Serwisy społecznościowe – efekt Facebooka i nie tylko”. Media i Społeczeństwo nr (6). 134–146.
• Bryńska Anita. 2012. „W poszukiwaniu przyczyn zaburzeń ze spektrum autyzmu – neuroobrazowanie strukturalne (cz. I)”. Psychiatria Polska nr 44(6). 1061–1071.
• Bychawska-Siniarska Dominika, Głowacka Dorota (red.). 2013. Mowa nienawiści w Internecie: jak z nią walczyć? Warszawa.
• Clickbajt (hasło). 2017. „SJP”. https://sjp.pl/clickbait (dostęp: 5.01.2018).
• D’Ancona Matthew. 2018. Postprawda. M. Sutowski (przeł.). Warszawa.
• Drożdż Michał. 2016. „Język nienawiści w dyskursie medialnym”. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Litteraria Polonica nr 1(31). 21–32.
• GUS. 2015. Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2011–2015. Warszawa.
• Gerber J., Offit P. 2009. “Vaccines and autism: a tale of shifting hypotheses”. Clinical Infectious Diseases nr 48. 456–461.
• Haber Lesław H. (red.). 2003. Społeczeństwo informacyjne – wizja czy rzeczywistość? t. 1. Kraków.
• Hejt (hasło). 2017. „SJP”. https://sjp.pl/hejt (dostęp: 4.01.2018).
• Hovland Carl I., Weiss Walter. 1951–1952. ”The Influence of Source Credibility on Communication Effectiveness”. The Public Opinion Quarterly nr 15(4). 635–650.
• Jaroszewska Katarzyna, Marciniak Anna, Gawlak Maciej i in. 2014. „Postrzeganie aktywności ruchów antyszczepionkowych przez rodziców małych dzieci”. Postępy Nauk Medycznych nr 27(9). 617–621.
• Keyes Ralph. 2018. Czas postprawdy. Nieszczerość i oszustwa w codziennym życiu. P. Tomanek (przeł.). Warszawa.
• Kramarz Piotr, Pędziński Bartosz, Giesecke Johan. 2010. „Tiomersal jako składnik szczepionek. Aktualny stan wiedzy”. https://www.mp.pl/ (dostęp: 28.05.2018).
• Kramer Adam, Guillory Jamie, Hancock Jeffrey. 2014. “Experimental evidence of massive-scale emotional contagion through social networks”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America nr 111(29). 8788–8790.
• Krawczyk Ewa. 2016. „Krótka historia ruchów antyszczepionkowych”, http://zaszczepsiewiedza.pl/aktualnosci/krotka-historia-ruchow-antyszczepionkowych/ (dostęp: 5.01.2019).
• Marchewka Anna K., Majewska Anna, Młynarczyk Grażyna. 2015. „Działalność ruchu antyszczepionkowego, rola środków masowego komunikowania oraz wpływ poglądów religijnych na postawę wobec szczepień ochronnych”. Postępy Mikrobiologii nr (54). 95–102.
• Mierzyńska Anna. 2018a. „Rosyjski troll sieje chaos na polskim Facebooku. Jest wśród antyszczepionkowców”. https://oko.press/rosyjski-troll-sieje-chaos-na-polskim-facebooku- jest-wsrod-antyszczepionkowcow/ (dostęp: 8.01.2019).
• Mierzyńska Anna. 2018b. „Tak to robi Kreml. Lektura instrukcji dla rosyjskich trolli budzi strach”. https://oko.press/tak-to-robi-kreml-lektura-instrukcji-dla-rosyjskich-trolli- budzi-zimny-strach/ (dostęp: 8.01.2019).
• MS. 2018. „Znamy biologiczną bzdurę roku. Na podium wypowiedź Anny Lewandowskiej”. Newsweek. https://www.newsweek.pl/wiedza/nauka/anna-lewandowska-wsrod-laureatow-biologicznej-bzdury-roku/d9w6ez6 (dostęp: 9.01.2019).
• Piasecki Maciek. 2018. „Rosyjskie trolle nakręcają histerie antyszczepionkowe w Polsce. Wysyp anonimowych kont”. https://oko.press/rosyjskie-trolle-nakrecaja-histerie-antyszczepionkowa- w-polsce-wysyp-anonimowych-kont/ (dostęp: 8.01.2019).
• Pop Luana. 2017. “Mandatory vaccination: an individual choice or a master of public health?”. ESPN Flash Report nr (47).
• Porębski L. 2001. Elektroniczne oblicze polityki. Demokracja, państwo, instytucje polityczne w okresie rewolucji informacyjnej. Kraków.
• Prof. Zieliński: Ruchy antyszczepionkowe kłamią. 2017. https://www.poradnikzdrowie.pl/aktualnosci/prof-zielinski-ruchy-antyszczepionkowe-klamia-aa-ohSR-n76T-14Zx.html (dostęp: 8.01.2019).
• PS. 2017. „Facebook z dwoma miliardami użytkowników miesięcznie”. http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/ilu-uzytkownikow-ma-facebook-dwa-miliardy (dostęp: 8.01.2019).
• Rekomendacje Komitetu Ministrów R (97)20. 1997. http://www.mowanienawisci.info/post/rekomendacja-r-97-20-komitetu-ministrow-rady-europy-nt-mowy-nienawisci/ (dostęp: 8.01.2019).
• Ruchy antyszczepionkowe. Epidemia histerii czy realne zagrożenie dla zdrowia dzieci? 2018. https://kryzyswsieci.pl/2018/10/26/epidemia-antyszczepionkowcy-histeria-zagrozenie-szczepionki-zdrowie/ (dostęp: 8.01.2019).
• Rywczak Iwona. 2019. „Szczepienia a autyzm: historia zmieniających się hipotez”. https: //www.mp.pl/szczepienia/artykuly/przegladowe /70675,szczepienia-aautyzm-historia-zmieniajacych-sie-hipotez (dostęp: 5.01.2019).
• Skawina B. 2016. „Autyzm i zespół Aspergera, objawy, przyczyny, diagnoza i współczesne metody terapeutyczne”. https://www.pulib.sk/web/kniznica/elpub/dokument/Husar7/subor/Skawina.pdf (dostęp: 30.11.2017).
• Solecka Małgorzata. 2018. „Kara za propagowanie fałszywych informacji o szczepieniach”. https://www.mp.pl/szczepienia/aktualnosci/191126,kara-za-propagowanie-falszywych-informacji-o-szczepieniach (dostęp: 8.01.2019).
• Sroczyński Grzegorz. 2018. „«To wszystko fake newsy i trolle Putina». Jeśli tak ma wyglądać debata o Unii, to już po nas”. http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,24283340, to-wszystko-fake-newsy-i-trolle-putina- jesli-tak-ma-wygladac.html (dostęp: 8.01.2019).
• Stowarzyszenie STOP NOP. https://www.facebook.com/stowarzyszeniestopnop/ (dostęp: 10.01.2019).
• Szabolcs Panyi. 2018. „Welcome to Budapest, Russia’s gateway to Balkans”. https://en. rebaltica.lv/2018/12/ welcome-to-budapest-russias-gateway-to-balkans/ (dostęp: 8.01.2019).
• Szczepienia.Info. 2018. http://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/gdzie-mozna-znalezc-informacje-na-temat-poziomu-zaszczepienia/ (dostęp: 28.01.2019).
• Trend Micro. 2017. “The Fake News Machine Report: How Propagandists Abuse the Internet and Manipulate the Public”.
• Uchdźcy.info. 2018. http://uchodzcy.info/uch (dostęp: 8.01.2018).
• Wilk Ewa. 2017. „Słowa, które bolą. Rozmowa z prof. Iwoną Jakubowską-Branicką o pozornej wolności słowa, o druzgocącej sile nienawistnego języka”. Polityka nr 23. 28–30.
• Wróbel Monika. 2008. „O transferze emocji i nastrojów między ludźmi – mechanizm i psychologiczne wyznaczniki zarażenia afektywnego”. Psychologia Społeczna. t. 3. 210–230.
• Wróbel Piotr. 2018. „Dlaczego ruchy antyszczepionkowe zaczęły zdobywać posłuch?” http://www.rynekzdrowia.pl/Rynek-Zdrowia/Dlaczego-ruchy-antyszczepionkowe-zaczely-zdobywac-posluch,181437.html (dostęp: 8.01.2019).
• Zacher Lech W. 2003. Od społeczeństwa informacyjnego do społeczeństwa wiedzy (dylematy tranzycyjne: między informacją, wiedzą i wyobraźnią). W Społeczeństwo informacyjne – wizja czy rzeczywistość? t. 1. L.H. Haber (red.). Kraków. 103–112.
• Zieliński Andrzej. 1999. „Pojęcie odporności zbiorowiskowej w zastosowaniu do oceny efektywności szczepień ochronnych”. Przegląd Epidemiologiczny nr 53(3–4). 245–255.

Identifiers

DOI

10.24917/20837275.10.4.8