Źródła do działalności edukacyjnej konwiktu szlacheckiego w Tarnopolu

• Authors: Topij-Stempińska Beata

Title variants

EN

Sources for Educational Activities of the Secondary Boarding School in Tarnopol

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W tworzeniu monografii instytucji edukacyjnej należy odwołać się do źródeł rękopiśmiennych związanych z działalnością zakonu jezuitów i tych bezpośrednio odnoszących się do konwiktu w Tarnopolu. Kluczowym materiałem źródłowym będą dekrety określające program i metody nauczania, spisy profesorów i uczniów, instrukcje dla nauczycieli i wychowawców pracujących w konwikcie, reguły szkolne dla konwiktu w Tarnopolu, programy muzyczne i teatralne. Ważnym materiałem będą wydawnictwa źródłowe, należy tu uwzględnić przede wszystkim: ustawy, rozporządzenia i dekrety władz zaborczych dotyczące prowadzenia, funkcjonowania, organizacji szkół w cesarstwie austriackim. Cennym materiałem źródłowym będą również różnego typu wydawnictwa okolicznościowe czy wspomnienia uczniów. Znaczącą pomocą w określeniu działalności edukacyjnej konwiktu będą opracowania powstałe wcześniej, a dotyczące bezpośrednio szkoły, jak i działalności zakonu jezuitów tamtego okresu. Przywołane w artykule źródła rękopiśmienne, drukowane i wspomniane opracowania nie wyczerpują w pełni podjętego tematu. Należy zaznaczyć, że nie ma pełnych źródeł dotyczących konwiktu tarnopolskiego. Mam nadzieję, że przedstawiony materiał źródłowy pozwoli na odtworzenie działalności edukacyjnej tego konwiktu, niewątpliwie zasługującego na przypomnienie, chociażby ze względu na jego znaczenie w kształceniu polskiej młodzieży w dobie zaborów.

EN

When creating a monograph of an educational institution, it is necessary to refer to manuscript sources connected with activities of the Jesuit Order as well as to those directly relating to the boarding school in Tarnopol. Among essential source materials there will be decrees specifying the curriculum and teaching methods, lists of teachers and students, instructions for teachers and educators working in the school, the school code of conduct, programs of music and theatre performances. Moreover, publications will also serve as a significant source in the study, especially laws, regulations and decrees of Partition authorities referring to the management, functioning and organisation of schools in the Austrian Empire. Another valuable source material will also be commemorative publications and memoirs of alumni. The study material which was created earlier, and directly refers to the school as well as to the activities of the Jesuit Order of the period will be considerably helpful in establishing the educational activities of the secondary boarding school. The manuscript and printed sources mentioned in the article are not sufficient enough to exhaust the undertaken subject. It needs to be emphasised that there are no complete sources referring to the Secondary Boarding School in Tarnopol. I do hope that the remaining source material will allow to reconstruct the educational activity of the secondary boarding school in Tarnopol, which, undoubtedly, deserves recollection, if only owing to its importance in the education of the Polish youth in the period of the Partitions of Poland.

Keywords

PL

źródła rękopiśmienne; źródła drukowane; edukacja; konwikt szlachecki w Tarnopolu; Galicja

EN

manuscript sources; printed sources; education; gentry secondary boarding school (konwikt szlachecki) in Tarnopol; Galicia

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 3
• Pages: 227-241

Dates

online

2016-12-23

Contributors

author

Topij-Stempińska Beata

• Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Pedagogiczny, Instytut Nauk o Wychowaniu Katedra Historii Oświaty i Wychowania

References

• Akta konwiktu tarnopolskiego z lat 1824–1920, Archiwum Prowincji Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, Rkp nr 1176.
• Chotkowski W., Powrót i powtórne zniesienie zakonu jezuitów w Galicji 1820–1848, Kwartalnik Teologiczny,, Warszawa 1904.
• Demkowicz A., Wypędzenie jezuitów z Imperium Rosyjskiego na podstawie fragmentów „Wygnańca z Białej Rusi” Jana Galicza, „Tematy i Konteksty” 2012, nr 2 (7), s. 54–69.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, 1564-1995, opracował L. Grzebień przy współpracy zespołu jezuitów, WAM, Kraków 1996, http://jezuici.krakow.pl/cgi-bin/rjbo?b=enc&q=TARNOPOL&f=1 [dostęp: 23.01.2016].
• Gębickie zapiski historyczne. Od Anny z Mycielskich Radziwiłłowej do gen. Stanisława Rostworowskiego, red. B. Janik, S.J. Rostworowski, Muzeum w Gostyniu, Gębice 2014.
• Falkowska J., Dzienniki urzędowe c.k. Rady Szkolnej Krajowej jako źródło do dziejów oświaty w Galicji, w: Badania historyczne w pedagogice. Konteksty źródłowe, red. W. Szulakiewicz, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2015, s. 77–109.
• Grzebień L., Topij-Stempińska B., Konwikt szlachecki w Tarnopolu 1856–1886. Słownik wychowanków, Akademia Ignatianum, WAM, Kraków 2016.
• Handelsman M., Historyka: zasady metodologii i teorii poznania historycznego, Gebethner i Wolff, Warszawa 1928.
• Homplewicz J., Zagadnienia ustawodawstwa szkolnego. Zarys problematyki polskiego prawa szkolnego, Uniwersytet Śląski, Katowice 1973.
• Jagusztyn A., Źródło drukowane do dziejów oświaty w Galicji w wybranych bibliotekach i archiwach Polski południowo-wschodniej, w: Z dziejów oświaty w Galicji: materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Łańcucie w dniach 23–25 października 1986 roku na temat „Stan i potrzeby badań nad dziejami oświaty w Galicji”, red. A. Meissner, Wydawnictwo WSP, Rzeszów 1989, s. 297–310.
• Kościałkowski S., Historyka. Wstęp do studiów historycznych, Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn 1954.
• Krupiński W., Jan Galicz SJ. Pedagog jezuicki XIX wieku, WAM, Kraków 1996.
• Krysa J., Rzut oka na szkoły jezuickie w b. Galicji 1820–1920, „Nasze Wiadomości” 6 (1921–1923), s. 51–58.
• Kumor B., Powrót jezuitów do Galicji, „Folia Historica Cracoviensia” 1994, nr 2, s. 75–86.
• Kürbis B., Metody źródłoznawcze wczoraj i dziś, „Studia Źródłoznawcze” 1979, nr 24, s. 83–96.
• Labuda G., Próba nowej systematyki i nowej interpretacji źródeł historycznych, „Studia Źródłoznawcze” 1957, nr 1, s. 3–52.
• Lis T.J., Źródła narracyjne do dziejów Polonii w Bośni i Hercegowinie w okresie austro-węgierskim, „Balcanica Posnaniensia” 2015, nr 22/2, s. 75–89.
• Maciszewski M., Historya gimnazjum tarnopolskiego. Okres I. 1820–1848, Z drukarni S. Kossowskiego w Tarnopolu, Tarnopol 1896.
• Meissner A., Źródła drukowane do dziejów oświaty, w: Źródła w badaniach naukowych historii edukacji, red. W. Szulakiewicz, Wydawnictwo UMK, Toruń 2003, s. 43–76.
• Michalski G., Zakres poszukiwań źródłowych w badaniach historyczno-pedagogicznych stowarzyszeń, w: Źródła w badaniach naukowych historii edukacji, red. W. Szulakiewicz, Wydawnictwo UMK, Toruń 2003, s. 145–161.
• Moskalewicz M., Refleksja nad źródłem a problem źródłowości, w: Przez źródło do przeszłości: materiały z II Sesji naukowej doktorantów Wydziału Historycznego UAM, Poznań, 12–15 kwietnia 2008 roku, red. Iwona Grzelczak-Miłoś, Małgorzata Praczyk, Krzysztof Wiśniewski, Instytut Historii UAM, Poznań 2012, s. 11–27.
• Niemiec J., Z dziejów szkolnictwa jezuickiego na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1564–1886, „Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej 5” 1998, s. 263–283.
• Pamiętnik zjazdu konwiktorów tarnopolskich z roku 1856–1886 we Lwowie, w dniach 26, 27, 28 i 29 maja 1906, Komitet, Lwów 1906.
• Pamiątka dwudziestopięciolecia chyrowskiego konwiktu 1886–1911, Drukiem J. Styfiego w Przemyślu, Chyrów 1911.
• Radomski A., Czy jest możliwa historyczna interpretacja źródeł, https://www.academia.edu/4167792/Czy_jest_mo%C5%BCliwa_historyczna_interpretacja_tekst%C3%B3w_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82owych [dostęp: 4.03.2016].
• Sammlung der Verordnungen und Vorschriften uber die Verfassen und Einrichtung der Gymnasien, Wien 1820.
• Szulakiewicz W., Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych” 2013, nr 16, s. 65–84.
• Szulakiewicz W., Korespondencja w badaniach historii edukacji i nauki, w: Badania historyczne w pedagogice. Konteksty źródłowe, red. W. Szulakiewicz, Wydawnictwo UMK, Toruń 2015, s. 2551.
• Topolski J., Czy historyk ma dostęp do przeszłej rzeczywistości. Problem źródeł historycznych, w: Historia: o jeden świat za daleko?, wstęp, przekład i opracowanie E. Domańska, Instytut Historii UAM, Poznań 1997, s. 56–70.
• Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię, Rytm, Warszawa 1998.
• Topolski J., Metodologia historii, PWN, Warszawa 1984.
• Topolski J., Wprowadzenie do historii, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
• Wojtkowiak Z., Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo. Źródła Narracyjne, część I: Pamiętnik. Tekst literacki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001.
• Wysocki H., Przemówiły stare listy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1986.
• Załęski S., Jezuici w Polsce, t. V, cz. II, Jezuici w Polsce porozbiorowej 1820–
• -1905, Drukiem i nakładem W.L. Anczyca i sp., Kraków 1906.

Identifiers

ISSN

2450-5366

DOI

10.12775/SPI.2016.3.011