Spotkania w sztuce. Rainer Maria Rilke i Hugo von Hofmannsthal – dalekie pokrewieństwo myśli

• Authors: Kownacka-Rogulska Dorota

Title variants

EN

Encounters in Art. Rainer Maria Rilke and Hugo von Hofmannsthal – a Distant Affiliation of Thought

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rainer Maria Rilke i Hugo von Hofmannsthal na pierwszy rzut oka wykazują wiele podobieństw – wybitni poeci i pisarze, niewyuczeni recenzenci wydarzeń artystycznych, obaj pochodzenia austriackiego, ściśle związani z Wiedniem schyłku XIX wieku, niemal równolatkowie, podejmujący w swej twórczości tematy związane z recepcją i oddziaływaniem sztuki. Wspominali tych samych artystów, czytali te same książki o sztuce, mieli prawie ten sam krąg znajomych. Rilke rozwijał swój kunszt na oczach publiczności, zdarzały mu się lepsze i gorsze momenty, także dojmującego dyskomfortu przedwcześnie ogłaszanej niedojrzałej jeszcze liryki. Hofmannsthal bardziej skryty, od najwcześniejszej próby literackiej dojrzały i perfekcyjny, zachowywał kontrolę nad podejmowanym tematem utrzymując określoną konwencję. Celności wypowiedzi na temat zjawisk w sztuce zazdrościł mu nawet Julius Meyer-Graefe. Obaj literaci byli kontynuatorami zwrotu w niewypowiedziane. Obaj w swej twórczości zmagali się z kryzysem słowa, charakterystycznym przewartościowaniem języka w okresie fin de siècle. Jednak ich powrót do słowa ukazał dwie różne ścieżki rozwoju artystycznego. Hofmannsthal zwrócił się ku sztuce społecznej, wytrwale pracując dla podtrzymania dziedzictwa kulturowego swego kontynentu. Rilke poszedł w stronę sztuki niezaangażowanej promując l’art pour l’art. Sztuka po nic otworzyła mu drogę do nowoczesności, o którą nie dbał, a która zadbała o zagwarantowanie należnej mu pamięci. Hofmannsthal zrezygnował z własnej chwały pochłonięty pielęgnowaniem tożsamości narodowej i wspólnotowej, by zapewnić przyszłości ciągłość historycznego umocowania. Wydaje się, że przyszłość kształtowana przez Hofmannsthala nie poznała się na atrakcyjności promowanej przez pisarza trwałości i stabilności, a rzucana w wir kolejnej wojny zdezaktualizowała doszczętnie jego uniwersalne dążenia. Ci dwaj wybitni pisarze reprezentują dwa, chwilami zbieżne, lecz zasadniczo różne stanowiska wobec zastanej rzeczywistości, w tym sztuki. Mimo to, a może właśnie dlatego, warto przyjrzeć się obu postawom twórczym raz jeszcze.

EN

At first glance Rainer Maria Rilke and Hugo von Hofmannsthal reveal numerous similarities – outstanding poets and men of letters, inept reviewers of art events, both Austrians by birth, closely connected the late nineteenth-century Vienna, and almost of the same age, they embarked upon themes associated with the reception and impact of art. Both men recalled the same artists, read the same books on art, and had an almost identical circle of acquaintances. Rilke developed his skills in front of an audience and experienced better or worse moments, including those of the poignant discomfort of prematurely announced and still immature lyrics. The more indrawn Hofmannsthal, fully developed and a perfectionist from his earliest literary attempt, maintained control over each broached theme and preserved a given convention. Even Julius Meyer-Graefe envied him aptness of statements about art phenomena. Both men of letters were continuators of a turnabout towards the unsaid. Both in their works tackled the crisis of the word, that characteristic fin de siècle re-evaluation of language. Both enhanced their workshop and literary vocabulary with observations of processes taking place in art. Their return to the word, however, disclosed two different paths of artistic development. Hofmannsthal turned towards social art by assiduously working for the sake of upholding the cultural legacy of his continent. Rilke turned towards non-engagée art by promoting l’art pour l’art, which opened a path towards modernity, with which he was unconcerned and which guaranteed him due memory. Hofmannsthal resigned from personal glory, being absorbed by cultivating national and communal identity so as to ensure a future continuum of historical empowerment. Apparently, the future moulded by Hofmannsthal did not appreciate the attraction of the stability and endurance promoted by the writer, and thrust into the whirlpool of a successive war rendered his universal strivings no longer current. There is the ever topical Rilke, more familiar to the Polish reader than Hofmannsthal, translated only in fragments and immersed in the history and culture of his people, both representing two, sometimes concurrent but basically different stands vis-à-vis existing reality. Regardless, or perhaps precisely for this reason, it is worth taking another look at those two creative stances.

Keywords

PL

Rainer Maria Rilke; Hugo von Hofmannsthal; literatura

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Konteksty - Polska Sztuka Ludowa
• Year: 2020
• Volume: 74
• Issue: 3 (330)
• Pages: 11-17

Contributors

author

Kownacka-Rogulska Dorota