Dziecięca książka informacyjna w Polsce. Wybrane problemy

• Authors: Rybak Krzysztof , Suchańska Aleksandra , Wdzięczkowska Minerwa , Leszczyńska Anna , Niemczynowicz-Szkopek Gabriela , Kowalik Dorota
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In the article we analyze contemporary informational books for children available in Poland: our aim is to review previous research and introduce new concepts into the Polish scientific circuit. The text is divided into four main parts preceded by an introduction: the first discusses selected genres (e.g., early-concept books and comics), the second focuses on paratext, rhetoric, and ideology, the third is an overview of selected topics (sexuality, ecology, and art), and the last examines temporal and cross-border nature of analyzed books.

Keywords

EN

children’s informational book; educational book; comics; early-concept book; wimmelbook; almost-wordless picturebooks; picturebook

• Publisher: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
• Journal: Filoteknos
• Year: 2022
• Issue: 12
• Pages: 363-383

Dates

published

2023-01-26

Contributors

author

Rybak Krzysztof

• Uniwersytet Warszawski

author

Suchańska Aleksandra

• Uniwersytet Warszawski

author

Wdzięczkowska Minerwa

author

Leszczyńska Anna

• Uniwersytet Warszawski

author

Niemczynowicz-Szkopek Gabriela

• Uniwersytet Warszawski

author

Kowalik Dorota

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Apseloff, M. (1987). Books for Babies: Learning Toys or Pre-literature? Children’s Literature Association Quarterly, 12.2, 63–66. DOI: 10.1353/chq.0.0382.
• Beauvais, C. (2015). The Mighty Child: Time and Power in Children’s Literature. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Berner, R.S. (2012). Wiosna na ulicy Czereśniowej. Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry. Bird, M. (2017). Gwiaździsta noc Vincenta i inne opowieści. Historia sztuki dla dzieci. (tłum. J. Wajs). Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Bogucka, K. (2015). Rok w mieście. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Bosch, E. (2018). Wordless Picturebooks. W: B. Kümmerling-Meibauer (red.), The Routledge Companion to Picturebooks (191–200). New York, London: Routledge.
• Buczak, D. (2019). Komu przeszkadza Ślimak Sam? Polityka. Pobrano z: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1784844,1,komu-przeszkadza-slimak-sam. read.
• Cackowska, M. (2011). Książka obrazkowa o edukacji seksualnej dla dzieci jako medium kulturowe i polityczne. Forum Oświatowe, 23(2), 93–110.
• Cackowska, M. (2013). Ideologie dzieciństwa a/i tabu w książkach obrazkowych dla dzieci. Opuscula Sociologica, 3(5), 19–30.
• Cackowska, M. (2016). Emergent literacy, visual literacy i czytanie dialogowe. Potencjał edukacyjny i emancypacyjny książki obrazkowej w środowisku rodzinnym i przedszkolnym. Problemy Wczesnej Edukacji, 2(33), 102–113.
• Cackowska, M., Dymel-Trzebiatowska, H., Szyłak, J. (red.). (2017). Książka obrazkowa. Wprowadzenie. Poznań: Instytut Kultury Popularnej.
• Camerini, V. (2019). Greta. Nie jesteś zbyt mały, by robić rzeczy wielkie (tłum. K. Zawanowska). Warszawa: Olesiejuk.
• Cieślak, A. (2017). Świńska książeczka o tym, skąd się biorą prosiaczki. Kraków: Bona.
• Cole, J., Degen, B. (2005). Magiczny autobus w ludzkim ciele (tłum. M. Kłobukowski). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe.
• Copik, I. (2019). Historia z komiksem! – o edukacyjnych walorach komiksu jako medium. Nauczyciel i Szkoła, 1(65), 151–166. DOI: 10.14632/NiS.2018.65.151.
• Desai, C.M. (2014). The Columbus Myth: Power and Ideology in Picturebooks About Christopher Columbus. Children’s Literature in Education, 45, 179–196. DOI: 10.1007/s10583-014-9216-0.
• Deuchars, M. (2013). Zróbmy sobie arcydziełko (tłum. M. Byliniak). Warszawa: Dwie Siostry.
• Dziewit-Meller, A. (2017). Damy, dziewuchy dziewczyny. Historia w spódnicy. Kraków: Znak.
• Dziubak, E., Saroma-Stępniewska, E., Wierzba, I. (2012). Draka Ekonieboraka. Poznań: Albus.
• Goes, P. (2015). Tijdlijn. Een reis door de geschiedenis. Tielt: Lannoo.
• Goes, P. (2016). Rzeka czasu. Podróż przez historię świata (tłum. I. Mączka). Warszawa: Dwie Siostry.
• Goes, P. (2018). Rivieren. Een reis langs zeeën, meren en rivieren. Tielt: Lannoo.
• Goes, P. (2019). Rzeki. Podróż po meandrach historii, przyrody i kultury (tłum. M. Porczyńska-Szarapa). Warszawa: Dwie Siostry.
• Grochowski, G. (2000). Tekstowe hybrydy. Literackość i jej pogranicza. Wrocław: Wydawnictwo FUNNA.
• Halliday, M.A.K. (1978). Language as Social Semiotic. London: Edward Arnold.
• Has-Tokarz, A. (2016). Książki kucharskie i (około)kulinarne dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945–1989. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Herzog, A., Tourlonias, J. (2019). Dziecko w brzuchu mamy (tłum. A. i R. Jonczyk). Racibórz: Sam.
• Hesse, M. (2018). Frida Kahlo. Biografia (tłum. T. Pindel). Katowice: Młody Book.
• Hintz, C., Tribunella, E. L. (2019). Reading Children’s Literature. Peterborough: Broadview Press.
• Hodge, S. (2017). Dlaczego sztuka pełna jest golasów? (tłum. G. Kulesza). Warszawa: PWN.
• Hollindale, P. (1988). Ideology and the Children’s Book. Oxford: The Thimble Press.
• Howorus-Czajka, M. (2017). Gra ze sztuką w książce obrazkowej. W: M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska, J. Szyłak (red.), Książka obrazkowa. Wprowadzenie (173– 190). Poznań: Instytut Kultury Popularnej.
• Höjer, D., Kvarnström, G. (2020a). Wielka księga cipek (tłum. E. Jaszczuk). Warszawa: Czarna Owca.
• Höjer, D., Kvarnström, G. (2020b). Wielka księga siusiaków (tłum. H. Thylwe). Warszawa: Czarna Owca.
• Humphrey, A. (2014). Beyond Graphic Novels: Illustrated Scholarly Discourse and the History of Educational Comics. Media International Australia, 151, 73–80. DOI: 10.1177/1329878X1415100110.
• Jamróz-Stolarska, E. (2021). Jak ochronić Ziemię? Edukacja ekologiczna na łamach polskich obrazkowych książek informacyjnych. W: H. Dymel-Trzebiatowska, J. Szyłak, M. Cackowska (red.), Synergia słów i obrazów. Badania ikonotekstu w Polsce (109–129). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Janicki, B. (2016). Dydaktyczny potencjał komiksu historycznego. Opole: Zin Zin Press.
• Jewtuch, K. (2020). Współczesna edukacja seksualna dzieci i młodzieży w Polsce – rekonesans, diagnoza, perspektywy. Filoteknos, 10, 470–480. DOI: 10.23817/filotek.10-33.
• Karpieszuk, W. (2015). Książki zakazane w Warszawie: „Wielka księga siusiaków” i nie tylko. Gazeta Wyborcza. Pobrano z: https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,34862,19327948 ,ksiazki-zakazane-w-warszawie-wielka-ksiega-siusiakow-i-nie.html.
• Kątny, M. (2008). Droga do wiedzy. Kielce: Gens.
• Knowles, M., Malmkjaer, K. (1995). Language and Control in Children’s Literature. London: Routledge.
• Kruusval, C. (2008). Ela i Olek bawią się (tłum. K. Skalska). Poznań: Zakamarki.
• Kulik, G., Żarnecki, T. (2020). Chore historie. Łódź: Kocur Bury.
• Kurasiński, A., Kucharska, N., Kulesza, R., Langa, S., Leśniakiewicz, D., Pełka, P. (2019). Róża, a co chcesz wiedzieć? Komiks edukacyjny o technologiach dla dzieci. Gliwice: Helion.
• Kümmerling-Meibauer, B., Meibauer, J. (2017). Pierwsze ilustracje, pierwsze koncepty: książ- ki wczesnokonceptowe. (tłum. H. Dymel-Trzebiatowska) W: M. Cackowska, H. Dymel- -Trzebiatowska, J. Szyłak (red.), Książka obrazkowa. Wprowadzenie (57–78). Poznań: Instytut Kultury Popularnej.
• Kwapińska, M., Zimnowodzka, A. (2018). Czyje to farby? Tajemnice warsztatu artysty. Łódź: Kocur Bury.
• Loewe, I. (2007). Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Loewe, I. (2016). Tekst okładki w książce dla młodego odbiorcy. Analiza genologiczno-stylistyczna. Stylistyka, XXV, 371–388. DOI: 10.25167/Stylistyka.25.2016.23.
• Ludwiczak, J.S. (2019a). Przez gryzmolenie do kultury wizualnej. Książka Jana Bajtlika Typogryzmol jako narzędzie wspierania kompetencji wizualnych dziecka. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 14, 121–132. DOI: 10.35765/eetp.2019.1452.08.
• Ludwiczak, J.S. (2019b). Spotkania dziecka ze sztuką – wychowanie przez książkę obrazkową. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 38(4), 97–109. DOI: 10.17951/lrp.2019.38.4.97-109.
• Maruszczak, M. (2019). O maluchu w brzuchu, czyli skąd się biorą dzieci. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• McCallum, R., Stephens, J. (2011). Ideology and Children’s Books. W: S. Wolf, K. Coats, P. Enciso, C. Jenkins (red.), Handbook of Research on Children‘s and Young Adult Literature (359–371). New York: Routledge.
• Mucha-Iwaniczko, K. (2019). Współczesne książki o sztuce jako narzędzie dydaktyczne na zajęciach języka polskiego jako obcego. Roczniki Humanistyczne, 10, 113–126. DOI: 10.18290/rh.2019.67.10-8.
• Nikolajeva, M. (1997). Reflections of Change in Children’s Book Titles. W: S. L. Beckett (red.), Reflections of Change: Children’s Literature Since 1945 (85–89). London: Greenwood Press.
• Nodelman, P. (1987). Non-Fiction for Children: Does it really exist? Children‘s Literature Association Quarterly, 12(4), 160–161. DOI: 10.1353/chq.0.0086
• Oklejak, M. (2012). Jestem miasto. Warszawa. Warszawa: Czuły Barbarzyńca.
• Olszewski, P. (red.). (2017). Praga gada. O międzywojniu. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Animacja.
• Oramus, D. (2015). Darwinowskie paradygmaty. Mit teorii ewolucji w kulturze współczesnej. Kraków: Copernicus Center Press.
• Pajączkowska E., Ponińska K. (2013). Nie wierzcie w bociany. Warszawa: Leonis.
• Pantaleo, S. (2018). Paratexts in Picturebooks. W: B. Kümmerling-Meibauer (red.), The Routledge Companion to Picturebooks (38–48). New York, London: Routledge.
• Paprocka, N. (2011). Elementy perytekstu nieautorskiego w polskich wydaniach Małego Księcia. W: E. Skibińska (red.), Między oryginałem a przekładem XVII (113–136). Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Paprocka, N., Wandel, A. (2019). Tłumacze wobec językowego i kulturowego tabu. Seksualizmy w książkach edukacyjnych dla dzieci i młodzieży. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 1(2), 132–168. DOI: 10.32798/dlk.159.
• Paprocka, N., Wandel, A. (2020). Ilustratorzy wobec kulturowego tabu. Wiedza o seksualności w książkach dla dzieci i młodzieży. Sztuka Edycji, 2, 33–47. DOI: 10.12775/ SE.2020.00026.
• Papuzińska, J. (1978). Literatura popularnonaukowa. W: A. Przecławska (red.), Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania (161–177). Warszawa: WSiP.
• Paszkiewicz A., Bartosik J. (2020). Trzy życzenia. Piaseczno: Widnokrąg.
• Pawłowska, M., Szamałek, J., Bogucka K. (2015). Kim jest ślimak Sam? Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Rachid Chehab, M. (2017). „Mapy” światowego sukcesu. Jak polska książka sprzedała się na świecie w 3 milionach egzemplarzy. Gazeta Wyborcza. Pobrano z: https://wyborcza. pl/7,75517,21492537,mapy-swiatowego-sukcesu-jak-polska-ksiazka-sprzedala-sie.html.
• Raidt, G. (2019a). Müll. Alles über die lästigste Sache der Welt. Weinheim: Beltz & Gelberg.
• Raidt, G. (2019b). Śmieci. Najbardziej uciążliwy problem na świecie (tłum. K. Łakomik). Warszawa: Babaryba.
• Reed, M., Flood, J. (2018). Dinozaury. Skamieliny i pióra (tłum. A. Studniarek). Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Rémi, C. (2011). Reading as Playing: The Cognitive Challenge of the Wimmelbook. W: B. Kümmerling-Meibauer (red.), Emergent Literacy: Children’s Books from 0 to 3 (115– 139). Amsterdam: John Benjamins Publishing Press.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szko- ły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r., poz. 356 ze zm.).
• Rybak, K. (2020). Pandemia koronawirusa w utworach dla dzieci. Analiza w świetle badań nad dziecięcą książką informacyjną. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 2(2), 131–154. DOI: 10.32798/dlk.594.
• Rzecznik, M., Nowacki, M. (2017). Reformator. Marcin Luter. Piaseczno: Widnokrąg.
• Samojlik, T. (2012). Ryjówka przeznaczenia. Warszawa: Kultura Gniewu.
• Samojlik, T. (2017a). Bartnik Ignat i skarb puszczy. Poznań: Centrala.
• Samojlik, T. (2017b). Edukacja przyrodnicza w komiksie i książkach obrazkowych – perspektywa autora. W: K. Klauza, J. Cieślik-Klauza (red.), Pulchritudo delectans. Korespondencja na styku sztuk (305–318). Białystok: Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina.
• Samojlik, T. (2019). Na ratunek Mateczce Ziemi. Bielsk Podlaski: Związek Gmin Regionu Puszczy Białowieskiej.
• Samojlik, T., Wajrak, A. (2016). Umarły las. Warszawa: Agora.
• Sanders, J. S. (2018). A Literature of Questions: Nonfiction for the Critical Child. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Sarland, C. (1999). The Impossibility of Innocence: Ideology, Politics, and Children’s Literature (39–55). W: Hunt P. (red.), Understanding Children’s Literature. London: Routledge.
• Scott, M., Chabot, J. (2020). Roboty i drony. Dawno temu, teraz i w przyszłości (tłum. B. Bieniok, E.L. Łokas). Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Simpson, A., Mayr, P., Statham, S. (2018). Language and Power: A Resource Book for Students. London: Routledge.
• Solak, J. (2013). Komiks w edukacji polonistycznej [nieopublikowana praca licencjacka]. Uniwersytet Rzeszowski.
• Solarz, E. (2018). Wszystko widzę jako sztukę. Warszawa: Wytwórnia.
• Stalfelt, P. (2008). Mała książka o śmierci (tłum. I. Jędrzejewska). Warszawa: Czarna Owca.
• Stanecka, Z. (2019). Misja Inspektora Maskonura. Warszawa: Egmont.
• Stanecka, Z., Oklejak, M. (2019). Basia i śmieci. Warszawa: Egmont.
• Staniów, B. (2012). Funkcje form metatekstowych w książkach popularnonaukowych dla dzieci i młodzieży (1945–2010). W: M. Komza (red.), W poszukiwaniu odpowiedniej formy (27–48). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Staniów, B. (2018). Książka popularnonaukowa dla dzieci i młodzieży w polskiej szkole w latach 1945–1989. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
• Suchańska, A. (2021). Komiks w perspektywie edukacyjnej, czyli o formalnej budowie komiksu. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce. 16.4, 93–106. DOI: 10.35765/ eetp.2021.1662.07.
• Sutherland, R. D. (1985). Hidden Persuaders: Political Ideologies in Literature for Children. Children’s Literature in Education, 16, 143–157. DOI: 10.1007/BF01141757.
• Szyłak, J. (2000). Komiks. Kraków: Znak.
• Szyłak, J. (2014). To ptak! To samolot! To ikonotekst! Książka – komiks – picturebook (medium czy media?). W: I. Kiec, M. Traczyk (red.), Komiks i jego konteksty (11–22). Poznań: Fundacja Instytut Kultury Popularnej.
• Šašek, M. (2016). Oto jest Monachium (tłum. K. Domańska). Warszawa: Dwie Siostry.
• Tabaszewska, J. (2019). Na granicy faktu. Kategoria faction w badaniach nad współczesnymi biografiami. Teksty Drugie, 1, 61–79. DOI: 10.18318/td.2019.1.5.
• Tałuć, K. (2017). Komiks polski dla młodego odbiorcy – tendencje, tematy, wydawcy. W: K. Tałuć (red.), Literatura dla dzieci i młodzieży. T. 5 (254–286). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Thompson, J.B. (1984). Studies in the Theory of Ideology. Berkeley: University of California Press.
• van der Heijden, I., van Lierop-Debrauwer, H. (2014). A Threefold Hybridity: Picturebook Art Fantasies as Life Writing. The European Journal of Life Writing, 3, 63–81. DOI: 10.5463/ejlw.3.119.
• von der Gathen, K. (2014). Klär mich auf. 101 echte Kinderfragen rund um ein aufregendes Thema. Leipzig: Klett Kinderbuch.
• von der Gathen, K. (2018). Odpowiedz mi! Dzieci pytają o intymne sprawy (tłum. A. Magdziarz). Warszawa: Dwie Siostry.
• von Merveldt, N. (2018). Informational Picturebooks. W: B. Kümmerling-Meibauer (red.), The Routledge Companion to Picturebooks (231–245). New York, London: Routledge.
• Wandel, A. (2019). Przemiany współczesnej książki popularnonaukowej dla dzieci i młodzie- ży na przykładzie francuskiej oferty wydawniczej. Kraków: Universitas.
• Wiącek, B. (2018). Word-image Interaction in the Translation of Illustrated Information Books for Children: A Case Study of Under Water. Under Earth by Aleksandra Mizielińska and Daniel Mizieliński [nieopublikowana praca magisterska]. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie.
• Woldańska-Płocińska, O. (2019). Śmieciogród. Poznań: Papilon.
• Zabawa, K. (2016). Współczesna literatura dziecięca – propozycje. Polonistyka. Innowacje, 3, 123–133. DOI: 10.14746/pi.2016.1.3.12.
• Zabawa, K. (2017). Literatura dla dzieci w kontekstach edukacyjnych. Kraków: WAM.
• Zając, M. (2013). Książki edukacyjne dla dzieci i młodzieży: wczoraj, dzisiaj i jutro. W: G. Leszczyński, M. Zając, Książka i młody czytelnik: zbliżenia, oddalenia, dialogi (259– 265). Warszawa: SBP.
• Zarnowski, M. (2001). Intermingling Fact and Fiction. W: M. Zarnowski, R.M. Kerper, J.M. Jensen (red.), The Best in Children’s Nonfiction: Reading, Writing & Teaching Orbis Pictus Award Books (13–21). Urbana: National Council of Teachers of English.
• Zarych, E. (2017). Po co dzieciom przypisy? Rola przypisów w książkach dla młodego czytelnika. Sztuka Edycji, 2, 107–124. DOI: 10.12775/SE.2017.0025.

Identifiers

DOI

10.23817/filotek.12-23