Problem katyński w podręcznikach polskich i sowieckich w XX wieku

• Authors: Składanowski Henryk
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Katyn crime, also known as the Katyn massacre, committed on the orders of the authority of the Soviet country, then treated as classified information, finally totally denied, was one of those historical facts that were kept secret for a very long time. From 1943 when it was revealed to 1990 the soviet Union denied their responsibility for the massacre. It changed on 13 April 1990 when the government agency TASS released the official statement confirming the soviet commission of the crime. Therefore I found it very sensible to analyze the problem of Katyn crime in various history course books in Poland and Russia, formerly The Soviet Union. In the communist times in Poland the authors of history course books generally omitted the problem although surprisingly it appeared in so called Stalin times and in the eighties when Poland was governed by general Wojciech Jaruzelski. It looked similar in the Soviet Union. The situation changed at the end of Michail Gorbaczow pierestojka and glasnost period when the students of the 11th grade were informed in their history course books about the death of Polish officers in Katyn in 1940.

RU

Катынский расстрел, из-за осуществления его по поручению руководства советского государства и введения секретности действий, а также созна тельного затирания его совершения в более позднем периоде, был одним из дольше всего скрываемых исторических фактов. С момента его выявления в 1943 году и вплоть до 1990 года руководство СССР отрицало свою ответственность за катынский расстрел. Перелом наступил 13 апреля 1990 года, когда государственное Агентство ТАСС выдало официальное заявление, подтверждающее совершение этого преступления советской стороной. Поскольку раньше повсеместно отрицалось совершение этого преступления советской стороной – так в Советском Союзе, как и в Польской Народной Республике. Поэтому имело смысл вновь проанализировать вопрос катынского расстрела, который появлялся в школьных учебниках по истории в Польской Народной Республике и Советском Союзе. В периоде ПНР тема катынского расстрела обычно умалчивалась в учебниках по истории, однако появлялась в них в наименее ожидаемых моментах, то есть во времена сталинизма и в период правления ген. Войцеха Ярузелського в 80-е гг. XX века, но по разным поводам и причинам. Похожим образом выглядела ситуация в Советском Союзе, где лишь в последнем периоде перестройки и гласности Михаила Горбачева в 1989–1990 гг. Были введены радикальные изменения в школьных учебниках по истории для 11-го класса средней школы, информируя, что раскрытые данные подтверждают смерть польских офицеров в Катыни действительно в 1940 году, то есть ее совершили россияне.

Keywords

EN

Katyn massacre; communism; The People’s Republic of Poland; The Soviet Union

RU

катынский расстрел; коммунизм; Польская Народная Республика,; Советский Союз

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2016
• Volume: 1(10)
• Pages: 153-171

Contributors

author

Składanowski Henryk

• Toruńska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości

References

• Bazylewicz, K., Bachruszyn, S., Pankratowa, A., Focht, A. (1955). Historia ZSRR,
• Pankratowa (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Brakoniecki, B. (2013, 28 marca). Przemilczana zbrodnia, czyli jak w PRL-u zakłamywano Katyń. Pobrane z www.polskatimes.pl.
• Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty. (1951), 11, poz. 135.
• Wezwanie do Nauczycielstwa Polskiego. (1944). Dziennik Urzędowy Resortu Oświaty PKWN. 1–4.
• Gąsiorowska, N., Landecki, T., Łukaszewicz, W., Wereszycki, H., Willaume, J. (1947). Podręcznik historii dla VIII kl. szkoły podstawowej, N. Gąsiorowskiej (red.). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Gieysztor, A., Szczechura, T. (1946). Świat starożytny. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Kormanow, Ż. (red.). (1952). Historia Polski 1864–1945. Materiały pomocnicze do nauki w kl. XI. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Hoszowska, W., Szczechura, T., Tropaczyńska-Ogarkowa, W. (1946). Było to dawno. Opowiadania z dziejów ojczystych dla IV klasy szkoły powszechnej. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Hoszowska, W., Szczechura, T., Tropaczyńska-Ogarkowa, W. (1946). O wolność narodu i człowieka. Opowiadania z dziejów ojczystych dla kl. VI szkoły powszechnej. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Jarosz, W., Kargol, A. (1946). Opowiadania z dziejów ojczystych dla VI klasy Szkół Powszechnych, uzupełnił Ł. Kurdybacha. Bari: Wydawnictwo PCK przy 2 Korpusie.
• Katyń, problemy i zagadki. (1990). Zeszyty Katyńskie, 1.
• Komunikat w sprawie wykazu podręczników dla szkoły ogólnokształcącej na rok szk. 1952/1953. (1952). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 6, poz. 52.
• Kongres Stanów Zjednoczonych. (1988). Report No 2505.
• Kriwoguz, I. M., Prickier, D. P., Stieckiewicz, S. M. (1962). Nowiejszaja istorija (1917–1945 gg. Moskwa: Izdatielstwo „Proswieszczenie”.
• Kwaśniewicz, J., Mężyk, J., Pawlik, J., Prochyra, K., Sędziwy, H., Spiechowicz, W. (1956). Historia dla klasy VII. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Missalowa, G., Schoenbrenner, J. (1951). Historia Polski. Materiały pomocnicze dla klasy IV. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Missalowa, G., Schoenbrenner, J. (1952). Historia Polski. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Furajew, K. (red.). (1970). Nowiejszaja istorija. Ucziebnoje posobije dlja diesjatogo klassa sriedniej szkoły. W. Moskwa: Izdatielstwo „Proswieszczenie”.
• Furajew, K. (red.). (1982). Nowiejszaja istorija. Ucziebnoje posobije dlja diesjatogo klassa sriedniej szkoły. W. Moskwa: Izdatielstwo „Proswieszczenie”.
• Odezwa Ministra Oświaty na początek roku szkolnego 1945/46 (1945). Nowa Szkoła, 6.
• Ostrowskij, W. P, Starciew, W. I., Starkow, B. A., Smirnow, G. M. (1990). Istorija SSSR. Ucziebnik dlja 11 klassa sriedniej szkoły. Moskwa: Izdatielstwo „Proswieszczenie”.
• Przeworska J. (1946). Życie ludzi w dawnych wiekach. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Rulka J. (1999). Podręcznik hańby. Wiadomości Historyczne, 5.
• Sędziwy H. (1964). Historia dla klasy XI. Część druga. Od końca I wojny światowej do konferencji w Poczdamie. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Sędziwy H. (1966). Historia dla klasy VIII. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Sędziwy H. (1969). Historia dla klasy VIII. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Składanowski, H. (1997). Szkolna edukacja historyczna w Polsce w okresie stalinowskim.
• W: W. Wojdyło i M. Strzelecki (red.)., Wychowanie a polityka. Tradycje i współczesność. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Składanowski, H. (2004). Stosunki polsko-sowieckie w programach nauczania i podręcznikach historii w szkole powszechnej (podstawowej) w Polsce w latach 1932–1956. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Składanowski, H. (2014). Relacje sowiecko-polskie w podręcznikach do nauczania historii w systemie oświatowym Rosji Bolszewickiej i ZSRS w latach 1917–1991, Toruń: Wydawnictwo DUET.
• Szczesniak, A. L. (1980). Historia dla klasy VIII. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Szczesniak, A. L. (1984). Historia. Polska i świat naszego wieku. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Szczesniak, A. L. (1986). Historia. Polska i świat naszego wieku od roku 1939. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Szczesniak, A. L. (1989). Historia. Polska i świat naszego wieku od roku 1939. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Wapiński, R. (1971). Historia dla klasy IV liceum ogólnokształcącego. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Wasilewski, W. (2005). Komisja Katyńska Kongresu USA (1951–1952). Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, 5–6.
• Wojciechowski, M., (1973). Historia dla klasy VIII. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Wykaz nauczycieli powiatu chełmińskiego poległych w czasie II wojny. (1945). Inspektorat Szkolny w Chełmnie 1945–1950, sygn. 25. Toruń: Archiwum Państwowe.