Sprzeciw sumienia w praktyce pielęgniarki i położnej. Analiza rozwiązań polskich i wybranych rozwiązań europejskich

• Authors: Beata Dobrowolska

Title variants

EN

Conscientious Objection in the Practice of Nurses and Midwives. Analysis of Polish and Selected European Solutions

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie dyskusji krajowych i europejskich dotyczących klauzuli sumienia w praktyce pielęgniarki i położnej wraz z analizą problemów, jakie mogą towarzyszyć aplikacji tej regulacji do realiów klinicznych. Kategoria klauzuli sumienia w praktyce medycznej jest definiowana jako specjalna etyczno-prawna regulacja, która daje m.in. pielęgniarkom/położnym prawo odmowy wykonywania zabiegów, które są sprzeczne z uznawanym przez nie systemem wartości. Główny problem podnoszony w dyskusji nad wykorzystaniem klauzuli sumienia w warunkach klinicznych jest sytuacja kolizji dwóch istotnych praw człowieka: prawa wolności sumienia personelu medycznego i prawa pacjenta do legalnych w jego kraju procedur medycznych. Podkreśla się dość powszechnie, że choć prawo do sprzeciwu sumienia pielęgniarek/położnych czy lekarzy jest akceptowane to nie ma ono charakteru absolutnego. Nie można się do niego odwołać w sytuacji nagłej, kiedy występuje zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta. Regulacje deontologiczno-prawne w państwach Europy podają podobne warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby pielęgniarka mogła skorzystać z tego prawa. Mimo to, praktyka klauzuli sumienia w warunkach klinicznych nie jest wolna od problemów.

EN

The aim of this article is to present national and European discussions on the conscience clause in the practice of nurse and midwife, together with the analysis of the problems which are associated with application of this regulation to the clinical realities. The conscientious clause in medical practice can be defined as a kind of special ethical and legal regulation which gives nurses/midwives right to object to actively perform certain medical procedures which are against their personal system of values. The main issue underlined in the discussion regarding practising conscientious objection in the clinical setting is the collision of two human rights: the right to conscientious objection of medical personnel and the right of patients to specific medical procedures which are legal in their country. However, it is emphasized that eventhough the right to the conscientious objection in nurses/midwives or phisicians practice is widely accepted it is not absolute and this regulation can not be used in cases of danger to life or serious damage to the health of the patient. Deontological and legal regulations in Europe indicate similar conditions which have to be fulfilled if nurse wants to use this right. Neverthereless, application this regulation to the clinical reality is not free of problems.

Keywords

PL

sprzeciw sumienia; praktyka pielęgniarska; etyka pielęgniarska; klauzula sumienia; prawo wyznaniowe; wolność religijna; wolność sumienia i wyznania; wolność sumienia i religii

EN

conscientious objection; nursing practice; nursing ethics; Churches and Religious Association; conscience clause; freedom of conscience and religion; freedom of religion; law on religion; religious freedom

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2013
• Volume: 16
• Pages: 249-266

Contributors

author

Beata Dobrowolska

• Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, ul. S. Staszica 6, 20-081 Lublin

References

• Bińkowska-Bury M., Marć M., Boratyn-Dubiel L., Poczucie koherencji a motywy wyboru zawodu pielęgniarki i położnej, „Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2006, nr 1.
• Brichley G., A Clear Case for Conscience in Healthcare Practice, “Journal of Medical Ethics” 2012, nr 38.
• Burke D.M. & Franzonello A., A Primer on Protecting Healthcare Freedom of Conscience, w: Defending Life. State-by-State Legal Guide to Abortion, Bioethics, and the End of Life, Americans United for Life 2012.
• Catlin A., Armigo Ch., Volat D., Valle E., Hadley M.A., Gong W., Bassir R., Anderson K., Conscientious Objection: A potential Neonatal Nursing Response to Care Orders that Cause Suffering at the End of Life? Study of the Concept, “Neonatal Network” 2008, nr 2(27).
• Cook R.J., Olaya M.A., Dickens B.M., Healthcare responsibilities and conscientious objection, “International Journal of Gynecology and Obstetrics” 2009, nr 104.
• Dickens B.M., Cook R.J., The Scope and Limits of Conscientious Objection, “International Journal of Gynecology and Obstetrics” 2000, nr 71.
• Durak K., Tetych J., Jarmoluk P., Ikwanty K., Sumienie jako kategoria etyczno-prawna w pracy pielęgniarki, „Pielęgniarstwo XXI wieku” 2009, nr 4.
• Ford N.J., Fraser K.D., Marck P.B., Conscientious Objection: a Call to Nursing Leadership, “Nursing Leadership” 2010, nr 23(3).
• Galston W.A. & Rogers M., Health Care Providers’ Consciences and Patients’ Needs: The Quest for Balance, “Governance Studies at Brookings” 2012, February 23.
• Jarmoluk P., Ikwanty K., Durak K., Tetych J., Klauzula sumienia w praktyce pielęgniarki, w: Lubelski Kongres Studenckich Kół Naukowych Tygiel 2009 - czyli jak rozwijać naukę? Lublin, 23-24 września 2009, red. J. Caban, M. Szala, Lublin 2009.
• Jirwe M., Rudman A., Why choose a career in nursing?, “Journal of Advanced Nursing” 2012, nr 68(7).
• Johnstone M., Taking a Stand: Conscientious Objection, Clinical Ethics Committees and Whistleblowing, in: Bioethics – A Nursing Perspective, 4th edn., London: Churchill-Livingstone 2005.
• Kane R., Conscientious Objection to Termination of Pregnancy: the Competing Rights of Patients and Nurses, “Journal of Nursing Management” 2009, nr 17.
• Lamačková A., Conscientious objection in reproductive health care: analysis of Pichon and Sajus v. France, “European Journal of Health Law” 2008, nr 15.
• Magelssen M., When should conscientious objection be accepted?, “Journal of Medical Ethics” 2012, nr 38.
• McLaughlin K., Moutray M., Moore Ch., Career motivation in nursing students and the perceived influence of significant others, “Journal of Advanced Nursing” 2010, nr 66(2).
• Meaney J., Casini M., Spagnolo A.G., Objective reasons for conscientious objection in health care, “The National Catholic Bioethics Quarterly” 2012, nr 12(4).
• Nawrot O., Klauzula sumienia w zawodach medycznych w świetle standardów Rady Europy, „Zeszyty Prawnicze BAS” 2012, nr 3(35).
• Orr R.D., Autonomy, Conscience and Professional Obligation, “Virtual Mentor. American Medical Association Journal of Ethics” 2013, nr 15(3).
• Pawlikowski J., Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej. Rezolucja nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 roku, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2011, t. 14.
• Sasso L., Stievano A., Jurado M.G., Rocco G., Code of Ethics and Conduct for European Nursing, “Nursing Ethics” 2008, nr 15(6).
• Savulescu J., Conscientious objection in medicine, “British Medical Journal” 2006, nr 332(7536).
• Sobczak M., Motywy wyboru zawodu a wypalenie zawodowe pielęgniarek, „Problemy Pielęgniarstwa” 2010, nr 18(2).
• Strickland S.L.M., Conscientious Objection in Medical Students: a Questionnaire Survey, “Journal of Medical Ethics” 2012, nr 38.
• Waszczuk-Napiórkowska J., Opinia prawna na temat klauzuli sumienia lekarzy, farmaceutów oraz pielęgniarek w prawie włoskim, „Zeszyty Prawnicze BAS” 2012, nr 3(35).
• Wrońska I., Mariański J., Wartości życiowe młodzieży na przykładzie szkół pielęgniarskich, Lublin 1999.