Katedra gnieźnieńska: polsko-niemieckie zmagania o symbole w czasie zaborów, dwudziestolecia międzywojennego i okupacji hitlerowskiej

• Authors: Sołomieniuk Michał Przemysław

Title variants

EN

The Gniezno cathedral: Polish-German struggle for symbols in the time of the partitions, interwar period and the German nazi occupation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W czasie niewoli narodowej oraz w dwudziestoleciu międzywojennym rosła symboliczna rola Gniezna, religijna i narodowa. Symbolika ta skupiała się wokół katedry i wyraziła się w upamiętnianiu tablicami i pomnikami ważnych osób i wydarzeń, w publikacjach książkowych o charakterze historycznym oraz w uroczystościach religijnych. W czasie zaborów Niemcy starali się ograniczać symboliczną rolę katedry. Podczas II wojny światowej zamknęli katedrę dla Polaków a z czasem wykluczyli z niej kult religijny. Dzieła zniszczenia niemal dopełniła Armia Czerwona, która bez powodu zbombardowała katedrę dwa dni po „wyzwoleniu”.

EN

In the time of partitions of Poland and in the interwar period the national and religious symbolic significance of Gniezno was increasing. This symbolism focused on its cathedral and was expressed in tables and monuments dedicated to important persons and events, in publications on history, in common prayer of the Polish Catholics. In the Prussian times the civil authorities strove to limit the symbolic role of Gniezno. During the World War II the Germans closed the cathedral for the Polish people and later excluded from it any religious service. Their work of destruction has been almost completed by the Red Army who bombarded the church two days after the “liberation”.

Keywords

PL

Gniezno; katedra gnieźnieńska; symbolika; okupacja niemiecka

EN

Gniezno; Gniezno cathedral; symbolism; German occupation

• Publisher: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego
• Journal: Seminare. Poszukiwania naukowe
• Year: 2018
• Volume: 39
• Issue: 3
• Pages: 169-181

Dates

published

2018-10-22

Contributors

author

Sołomieniuk Michał Przemysław

References

• AAG AMG. Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, Akta Miejskie Gniezna 1939-1945.
• Banaszak, Marian. 1982. Marcin Dunin 1830-1842. W: Na stolicy prymasowskiej w Gnieźnie i w Poznaniu, red. Feliks Lenort, 121-159. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
• Casselmann, Heinrich et al. 1941. Da liegt im Osten… Jahrbuch des Kreises Gnesen der NSADP 1939/40. Gnesen (Gniezno): NSDAP Kreisleitung Gnesen.
• Janicki, Tadeusz. 2016. Gniezno podczas II wojny światowej. W: Dzieje Gniezna pierwszej stolicy Polski, red. Józef Dobosz, 607-628. Gniezno: Miasto Gniezno, Powiat Gnieźnieński.
• Kohte, Julius. 1897. Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, t. 4. Berlin: Verlag von Julius Springer.
• Krawczyk, Arkadiusz. 2016. Od pomysłu do realizacji. Kilka uwag o ikonografii pomnika Bolesława Chrobrego i warsztacie artystycznym Marcina Rożka. W: Narodziny nowoczesności. Studia o polskiej rzeźbie dwudziestolecia międzywojennego, red. Katarzyna Janicka i Arkadiusz Krawczyk, 81-98. Wolsztyn: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wolsztyn im. Stanisława Platera.
• Klimkiewicz, Witold. 1987. Kardynał Ledóchowski na tle swej epoki 1822-1902. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
• Krzyżanowski, Lech. 1970. Epitafium ku czci abpa Marcina Dunina, zm. 1842. W: Katedra gnieźnieńska, red. Aleksandra Świechowska, 273. Poznań: Wydawnictwo św. Wojciecha.
• Laube, Stefan. 2006. Die Kathedrale in Gnesen – die Schlosskirche in Wittenberg. Erinnerungsorte sakraler Nation oder nationaler Religion zwischen Napoleon und Ersten Weltkrieg. W: Visuelle Erinnerungskulturen und Geschichtskonstruktionen in Deutschland und Polen 1800 bis 1939, red. Robert Born, Adam Labuda i Beate Störtkuhl, 185-203.Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
• Lelewel, Joachim. 1857. Drzwi kościelne płockie i gnieźnieńskie z lat 1133, 1155. Poznań: Księgarnia J. K. Żupańskiego.
• Pamiątka pielgrzymki do Gniezna. 1909. Poznań: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha.
• Pest, Czesław. 2004. Kardynał Edmund Dalbor (1869-1926) pierwszy prymas Polski Odrodzonej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Polkowski, Ignacy. 1874. Katedra gnieźnieńska. Gniezno: J. B. Lange.
• Powidzki, Janusz. 1947. Losy katedry gnieźnieńskiej podczas okupacji 1939-1945. W: Święty Wojciech 997-1947, red. Zbigniew Bernacki, Feliks Jordan, Kirył Sosnowski i Mieczysław Suchocki, 293-318. Gniezno: Wydawnictwo Kurii Metropolitalnej.
• Raczyński, Edward. 1843. Wspomnienia Wielkopolski, to jest województw poznańskiego, kaliskiego i gnieźnieńskiego, t. 2. Poznań: Drukarnia „Orędownika”.
• Rył, Jadwiga. 1982. Katalog rękopisów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 45, 7-201.
• Schloemann, Gerhard. St. Adalberts Dom Gnesen. [Gnesen 1941].
• Sołomieniuk, Michał. 2012. Biskup Wojciech Anzelm Brodziszewski i jego intuicje naukowe. W: Europa Środkowa i Wschodnia jako przestrzeń spotkania. Na szlakach tradycji kultury, red. Klaudiusz Święcicki, 41-51. Gniezno: Gnieźnieńska Wyższa Szkoła Milenium.
• Skonieczny, Mieczysław. 1915. Przewodnik po Gnieźnie wraz z planem miasta. Gniezno: J. B. Lange.
• Syrokomla, Władysław. 1913. Gniezno. W: Ziemia polska w pieśni. Antologia, red. Jan Lorentowicz, 421. Warszawa-Lublin-Łódź: Gebethner i Wolf.
• Szczepaniak, Marek et al. 2015. Podpalenie katedry gnieźnieńskiej. Gniezno: Gaudentinum.
• Śmigiel, Kazimierz. 1968. Walka władz hitlerowskich z katolickim kultem religijnym na terenie Archidiecezji Gnieźnieńskiej w latach 1939-1945. W: Studia historyczne, red. Mieczysław Żywczyński i Zygmunt Zieliński, t. 2, 251-388. Lublin: TN KUL.
• Śmigiel, Kazimierz. 1978. Kościół katolicki w tzw. Okręgu Warty 1939-1945. Lublin: KUL.
• Śmigiel, Kazimierz. 1993. Florian Stablewski. Arcybiskup Gnieźnieński i Poznański (1841-1906). Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum.
• Śmigiel, Kazimierz. 1994. Biskup Antoni Laubitz 1861-1939. Gniezno: Kuria Metropolitalna.
• Warschauer, Adolf. 1918. Geschichte der Stadt Gnesen. Posen: Verlag der historischen Gesselschaft für die Prov. Posen.
• Wilk, Stanisław. 1987. Archidiecezja gnieźnieńska w II Rzeczypospolitej. Administracja archidiecezji pod rządami prymasów kard. Edmunda Dalbora i kard. Augusta Hlonda. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Zachwatowicz, Jan. 1970. Przebudowa katedry po roku 1760 i dalsze przebudowy do roku 1945. W: Katedra gnieźnieńska, red. Aleksandra Świechowska, t. 1, 160-171. Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha.

Identifiers

DOI

10.21852/sem.2018.3.13