Filozoficzny spór o przedmiot poznania, a koncepcja poznania duchów czystych w wykładzie angelologii św. Tomasza z Akwinu

• Authors: Dutkiewicz Tomasz

Title variants

EN

The Philosophical Dispute over the Subject of Cognition and the Concept of Cognition of Pure Spirits in St. Thomas Aquinas’ Lecture on Angelology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W filozoficznym sporze o właściwy człowiekowi przedmiot poznania wskazać można dwa najważniejsze stanowiska: idealistyczne, w myśl którego - wobec zawodności danych zmysłowych - punktem wyjścia refleksji filozoficznej należy uczynić, tak czy inaczej pojmowane, idee; oraz realistyczne, uznające wartość poznania zmysłowego, które jako jedyne umożliwia człowiekowi kontakt z rzeczywistością, a także podstawę dla poznania intelektualnego. Idealistyczny punkt wyjścia filozofii pozostaje w ścisłym związku z antropologiczną redukcją, w wyniku której człowiek ujmowany jest jako swego rodzaju byt świadomości, „czysty duch” poznający. Tego typu spirytualizm odcisnął swoje piętno także na myśli chrześcijańskiej, która przez wiele wieków pozostawała pod przemożnym wpływem platonizmu. Św. Tomasz z Akwinu, który – nawiązując do filozofii arystotelesowskiej – kreśli personalistyczną wizję człowieka jako transcendującej świat materialny, duchowo-cielesnej jedności, wiele uwagi poświęca problematyce angelologicznej, chcąc wskazać na istotne różnice, zachodzące pomiędzy naturą ludzką oraz naturą czystych inteligencji, jakimi są aniołowie. Różnice te w szczególności dotyczą ludzkiego i anielskiego poznania, w wielu jego aspektach. Teoriopoznawcze ujęcia, jakie od czasu Platona i Arystotelesa wypracowano w filozoficznym sporze o przedmiot poznania, okazały się przydatnymi dla wyjaśnienia sposobu pozyskiwania wiedzy, odpowiadającemu naturom – anielskiej i ludzkiej. O ile bowiem to drugie uwikłane jest zawsze w materię i skazane na pozyskiwanie w punkcie wyjścia zmysłowych danych, o tyle dla pierwszego – pozbawionego w naturalny sposób możliwości percepcji zmysłowej – jedynym możliwym punktem wyjścia pozostaje kontemplacja wrodzonych idei.

EN

In the philosophical dispute over the subject of cognition appropriate for man it is possible to identify the two most important positions, namely the idealistic stance, according to which ideas, understood one way or another, should be a point of departure for philosophical reflection due to the fallibility of sense data; and the realistic position which acknowledges the value of sensory cognition as it is the only kind that enables man to have contact with reality, as well as being the basis for intellectual cognition. The idealistic point of departure for philosophy remains intrinsically linked with the anthropological reduction by which man is conceived as a certain form of conscious being, a cognizing “pure spirit.” This type of spiritualism left its mark on Christian thought, which for centuries has remained greatly under the influence of Platonism. St. Thomas Aquinas, referring to Aristotelian philosophy, presents a personalistic vision of man as a spiritual and corporeal unity transcending the material world. Aquinas devotes much attention to angelology, trying to indicate essential differences between human nature and the nature of pure intelligences, namely angels. These differences refer, in particular, to many aspects of human and angelic cognition. Epistemological concepts in the philosophical dispute over the subject of cognition which have been developed since the times of Plato and Aristotle appeared to be helpful in explaining the way of gaining knowledge in reference to angelic and human nature. As the latter is always entangled in matter, the former, naturally devoid of sensory perception, is left to contemplate innate ideas.

Keywords

PL

aniołowie; realizm; idealizm; idee wrodzone; kontemplacja

EN

angels; realism; idealism; innate ideas; contemplation

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2016
• Issue: 39
• Pages: 151-164

Contributors

author

Dutkiewicz Tomasz

• Wydział Teologiczny Uniwersytet MIkołaja Kopernika Toruń

References

• Arystoteles, Metafizyka, tł. K. Leśniak, Warszawa 1984.
• Arystoteles, O duszy, tł. P. Siwek, Warszawa 1988.
• Deferrari, R.J. – Barry, M.I. (red.), A Lexicon of Saint Thomas Aquinas, New Hampshire-New York, 2004.
• Bańka, A.R., Michał Archanioł a św. Tomasza z Akwinu nauka o aniołach, w: Michał Archanioł. Zagadnienia teologiczne, red. S. Łącki, Marki 2012, s. 305-325.
• Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, tł. I. Krońska, Warszawa 1982.
• Gilson, E., Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, tł. S. Zalewski, Warszawa 1987.
• Gilson, E., Tomizm, tł. J. Rybałt, Warszawa 1998.
• Gloy, K., Wprowadzenie do filozofii świadomości, tł. T. Kubalica, Kraków 2009.
• Kowalczyk, S., Teoria poznania, Sandomierz 1997.
• Legutko, R., Sokrates, Poznań 2013.
• Maryniarczyk, A., Zeszyty z metafizyki, t. 1-3, Lublin 1998-1999.
• Platon, Fajdros, tł. W. Witwicki, Warszawa 1958.
• Platon, Menon, tł. W. Witwicki, Warszawa 1959.
• Platon, Państwo, tł. W. Witwicki, Warszawa 2003.
• Stępień, A.B. – Herbut, J., Uniwersalia, w: Leksykon filozofii klasycznej, red. J. Herbut, Lublin 1997, s. 526-527.
• Stępień, T., Doktor anielski o aniołach, Warszawa 2014.
• Świeżawski, S., Święty Tomasz na nowo odczytany, Kraków 1983.
• Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie, tł. A. Anuszkiewicz – L. Kuczyński – J. Ruszczyński, Kęty 1999.
• Tomasz z Akwinu, O przepowiadaniu przyszłości, w: Święty Tomasz z Akwinu. Dzieła wybrane, red. i tł. J. Salij, Kęty 1999, s. 481-499.
• Tomasz z Akwinu, O substancjach czystych, w: Święty Tomasz z Akwinu. Dzieła wybrane, red. i tł. J. Salij, Kęty 1999, s. 501-570.
• Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 4-5, tł. P. Bełch, Londyn 1978-1979.
• Tomasz z Akwinu, Summa contra gentiles, tł. Z. Włodek – W. Zega, Poznań 2003.