METAFIZYCZNOŚĆ LITERATURY PRZYPADEK ANTONIEGO MATUSZKIEWICZA

• Authors: Maliszewski Karol
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Spirituality of Literature. A Case of Antoni Matuszkiewicz The author in his sketch describes the early lyrics of Antoni Matuszkie- wicz. He emphasizes that what has been modernist in them, the avant- garde shape of the poem, has been marked by a special spiritual fervor, as if Matuszkiewicz tried to reconcile in a single record a revealing metaphor with something eternal, with something what seems like a mystical spir- itual formation. Matuszkiewicz, in a dispute over poetry, is on the side of those who believe in a substantial image of the world and, hence, the metaphysical nature of literature.

Keywords

PL

ANTONI MATUSZKIEWICZ; POEZJA; ODKRYWCZA METAFORYKA; MISTYCZNA FORMACJA DUCHOWA; METAFIZYCZNOŚĆ LITERATURY

EN

ANTONI MATUSZKIEWICZ; POETRY; REVEALING METAPHOR; MYSTICAL

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2018
• Volume: 25
• Pages: 242-253

Contributors

author

Maliszewski Karol

References

• 1. Podobne odczucia miał recenzujący zbiór pt. Eden (Świdnica 1994) Włodzimierz Kowalewski: Wielką odwagę musi mieć poeta piszący dziś takie wiersze. Naraża się bowiem albo na demonstracyjny brak zainteresowania ze strony dużej części krytyki, albo na prześmiewcze pukanie palcem w czoło. Bo poezja Matuszkiewicza jest trudna nie ze względów formalnych czy językowych, ale z powodu duchowym wymagań, które stawia i gorzkich prawd o nas samych, które przypomina (nota wewnątrz tomiku Błękitne przeciwstawienie, Nowa Ruda 2001, s. 84).
• 2. R. Rorty, Przygodność, ironia, solidarność, przeł. J. Popowski, Warszawa 1996,s. 23–24, [w:] P. Śliwiński, Świat na 10 brudno. Szkice o poezji i krytyce, Warszawa 2007, s. 47.
• 3. A. Matuszkiewicz, Rebeka, Wałbrzych 1988, s. 7.
• 4. Tamże.
• 5. I Tamże.
• 6. A. Matuszkiewicz, Spojrzeć najdalej, Świdnica 1991, s. 105.
• 7. M. Bocian, Wspaniałość istnienia, [w:] A. Matuszkiewicz, Spojrzeć najdalej, Świdnica 1991, s. 9.
• 8. Tu nawiązuję do tytułu wiersza zamieszczonego w zbiorze Droga do Iwonicza (Świdnica 1993, s. 20). 11
• 9. Zwrócił na to uwagę Jacek Łukasiewicz w recenzji wewnętrznej zbioru Spojrzeć najdalej: Nad źródłami tej pośredniości, która wiąże się z jednej strony z doświadczeniami awangardy (jej pseudonimowaniem świata i wstydliwością uczuć), z drugiej – wydaje się – bezpośrednio czerpie z innych źródeł, a to symbolistycznych i poezji Wschodu. Panu Matuszkiewiczowi bliski jest ten typ poezji, jaką Japończycy rozwinęli w postaci haiku, bliskie też tradycje myśli buddyjskiej. Wszystko to jednak przekształcone, przefiltrowane przez własną wyobraźnię i poddane rygorom konstrukcji, panującym w tym poetyckim świecie (z maszynopisu udostępnionego przez poetę).
• 10. Różnie rozumiany „grunt” pojawia się w wielu wierszach jako forma ziemskiej czy przyrodniczej obecności. Matuszkiewicz uprawiał lirykę „ekologiczną” wcześniej, niż jej świadomość oficjalnie ujawniła się w krytyce literackiej. Anna Kronenberg opisując tego rodzaju przemiany świadomościowe używa pojęcia „zwrot ekologiczny”: Zwrot ekologiczny wskazuje drogę ku delikatniejszemu, piękniejszemu zamieszkiwaniu Ziemi (A. Kronenberg, Geopoetyka. Związki literaturi środowiska, Łódź 2014, s. 35).
• 11. Autor pytany o źródła inspiracji podkreśla rolę krajobrazu: zacząłem pisać pod naciskiem natury, impresyjnej odpowiedzi na pejzaż, uchwycony szczegół U. Glensk, M. Hamkało, K. Maliszewski, L. Pułka, P. Urbaniak, A. Zawada, Jak zostać pisarzem. Pierwszy polski podręcznik dla autorów, pod red. A. Zawady, Wrocław 2011, s. 34).
• 12. Przypomina się prasowa wypowiedź poety dotycząca poetyckiej i filozoficznej uniwersalności miejsca: Człowiek zgadza się na swoje miejsce – gdzie otrzymuje objawienie życia i gdzie ma do spełnienia obowiązek (A. Matuszkiewicz, Prostota, „Wieczór Wrocławia” 1995, nr 91, s. 9).
• 13. To kolejny twórca w tej mojej małej galerii (obok np. A. Zelenay, M. Jachimowicza, Z. Krukowskiego) uwiedzionych krajobrazem, harmonijnym połączeniem topografii i historii, w udany sposób „odzyskujący” te tereny dla lirycznej polszczyzny, czyniący z nich niemal mistyczne centrum egzystencji: Jakkolwiek działalność zamieszkałych w tej części Sudetów pisarzy wrośnięta jest integralnie w tkankę ogólnopolskiego życia literackiego, to zarazem w wielu swoich przejawach nie pozwala zapomnieć o specyfice gleby, z jakiej czerpie, o wielokulturowym bogactwie tych nowych Kresów –
• 14. A. Matuszkiewicz, Leśne drogi – śladami literatury w Górach Wałbrzyskich i Kamiennych, [w:] Mikropolis Sokołowsko, pod red. K. Uczkiewicz, M. Belof, P. J. Fereńskiego, Wrocław 2016, s. 36. A. Matuszkiewicz, Nowy Rok, Świdnica 1989, s. 66.
• 15. Tamże, s. 63.
• 16. Tamże, s. 32.
• 17. Andrzej Franaszek omawiając późniejszy tomik poety, zwróci uwagę na coś podobnego: Gdy czyta się Drogę do Iwonicza, przypominają się słowa Simone Weil o podobieństwie języka mistyków i zakochanych. Czy w wierszach Matuszkiewicza to zakochani mówią językiem mistyków czy też mistycy językiem zakochanych? Przez cały ten tom biegnie wątek erotycznej bliskości, która jednak wykracza poza samą siebie [...]. Łączność z drugą osobą jest Spotkaniem, które poprzez drugiego prowadzi poza ograniczoność „tutejszości”. W bliskość wkrada się transcendencja (nota na okładce zbioru Eden, Świdnica 1994).
• 18. A. Matuszkiewicz, Nowy Rok, Świdnica 1989, s. 36.
• 19. Tamże, s. 35.
• 20. R. Gawłowski, notka, [w:] A. Matuszkiewicz, Spojrzeć najdalej, Świdnica 1991, s. 113.