Społeczno-poznawcze determinanty satysfakcji z pracy wyrażanej przez osoby niepełnosprawne

• Authors: Stanisława Byra , Monika Parchomiuk

Title variants

EN

Social and Cognitive Determinants of Job Satisfaction Expressed by Individuals with Disabilities

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Praca zawodowa osób z niepełnosprawnością jest przedmiotem zainteresowania specjalistów z różnych dziedzin. Dominującą perspektywą badań w tym zakresie pozostaje kwestia organizacyjno-prawnych i społecznych uwarunkowań pomyślnego zatrudnienia. Mniej uwagi poświęca się psychospołecznym komponentom przystosowania do pracy. Jednym z elementów tego przystosowania pozostaje satysfakcja z pracy. Satysfakcja ta oraz jej korelaty, w postaci poczucia samoskuteczności oraz społecznych kompetencji, stały się przedmiotem analiz opisanych w artykule. Badania zrealizowane z udziałem osób z niepełnosprawnością pozwoliły określić poziom satysfakcji z pracy w sposób wielowymiarowy, tj. z uwzględnieniem warunków psychospołecznych i formalno-organizacyjnych, ponadto ustalić, jakim poziomem społecznych kompetencji dysponują badane osoby oraz jak kształtuje się ich samoskuteczność. Stwierdzono ponadto występowanie istotnych zależności między poczuciem samoskuteczości i kompetencjami społecznymi a wybranymi aspektami satysfakcji z pracy, odnoszącymi się do kwestii dostosowania warunków fizycznych do ograniczeń wynikających z niepełnosprawności oraz społecznego funkcjonowania w miejscu pracy.

EN

The professional life of people with disabilities is the object of interest of specialists from different areas. The dominant perspective of research in this field is still connected with the question of organizational, legal and social conditions for successful employment. Less attention is paid to the psychosocial components of work adaptation. One of the elements of such adaptation is job satisfaction. This satisfaction and its correlatives (the sense of self-efficacy and social competence) became the object of the study described in the article. The study, which was carried out with the participation of people with disabilities, allowed to determine the level of job satisfaction in various respects, i.e. allowing for the psychosocial as well as formal and organizational conditions. It also helped to establish the level of social competence among the participants and the development of their self-efficacy. Moreover, the authors found important relations between the sense of self-efficacy and social competence and selected aspects of job satisfaction concerning the question of adjustment of physical conditions to the limitations resulting from disability, and social functioning in the workplace.

Keywords

PL

kompetencje społeczne; poczucie samoskuteczności; praca zawodowa osób niepełnosprawnych; satysfakcja z pracy

EN

professional life of people with disabilities; job satisfaction; sense of self-efficacy; social competence

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2011
• Issue: 2(14)
• Pages: 35-52

Contributors

author

Stanisława Byra

• Zakład Socjopedagogiki Specjalnej UMCS w Lublinie

author

Monika Parchomiuk

• Zakład Socjopedagogiki Specjalnej UMCS w Lublinie

References

• Byra, S. (2006). Samoocena, kompetencje społeczne a satysfakcja z życia studentów niepełnosprawnych ruchowo. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 2, 60–80.
• 50 Stanisława Byra, Monika Parchomiuk
• Byra, S., Parchomiuk, M. (2008). Rola kompetencji społecznych w rehabilitacji osób z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 3, 3–21.
• Caers, R., Du Bois, C. i in. (2008). � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � Measuring community nurses’ job satisfaction: literature review. Journal of Advanced Nursing, 62 (5), 521–529.
• Czechowska-Bieluga M., Kanios A., Sarzyńska E. (2009). Profile kompetencji społecznych osób pracujących i bezrobotnych. Lublin: UMCS.
• Eden, D., Aviram, A. (1993). Self-efficacy training to speed reemployment: helping people to help themselves. Journal of Applied Psychology, 78 (3), 352–360.
• Eden, D., Kinar, J. (1991). Modeling Galatea: boosting self-efficacy to increase volunteering. Journal of Applied Psychology, 76 (6), 770–780.
• Elksnin, N., Elksnin L. (2001). Adolescents with disabilities: the need for occupational social skills training. Exceptionality, 9 (1–2), 91–105.
• Fabian, E. (2000). Social cognitive theory of careers and individuals with serious mental health disorders: implications for psychiatric rehabilitation programs. Psychiatric Rehabilitation, 23 (3), 262–270.
• Hoffmann, H., Kupper, Z. (1997). Relationships between social competence, psychopathology and work performance and their predictive value of schizophrenic outpatients. Schizophrenia Research, 23, 69–79.
• Han, H., Kemple, K. (2006). Components of social competence and strategies of support: considering what to teach and how. Early Childhood Education Journal, 34 (3), 241–247.
• Iarocci, G., Elfers, T. (2007). � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � What gene-environment interactions can tell us about social competence in typical and atypical populations. Brain and Cognition, 65, 112–127.
• Jakovljewić, V., Martinović, Ž. (2006). � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � Social competence of children and adolescents with epilepsy. The Journal of The British Epilepsy Association, 15 (7), 528–532.
• Juczyński, Z. (2001). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
• Judge T., Bono J. (2001). Relationship of core self-evaluations traits-self esteem, generalized self-efficacy, locus of control, and emotional stability – with job satisfaction and job performance: a meta analysis. Journal of Applied Psychology, 86 (1), 80–92.
• Judge, T., Locke, E., Durham, C., Kluger, A. (1998). � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � Dispositional effects on job and life satisfaction: the role of core evaluations. Journal of Applied Psychology, 83 (1), 17–34.
• Keim J., Strauser D. (2000). Job readiness, self-efficacy and work personality: a comparison of trainee and instructor perceptions. Journal of Vocational Rehabilitation, 14, 13–21.
• Levack, W., McPherson, K., McNaughton, H. (2004). Success in the workplace following traumatic brain injury: are we evaluating what is most important? Disability and Rehabilitation, 26 (5), 290–298.
• Madaus, J., Ruban, L., Foley, T., McGurie, J. (2003). Attributes contributing to the employment satisfaction of university graduates with learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 26, 159–169.
• Matczak, A. (2001). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
• Michon, H., Weeghel, J., Kroon, H., Schene, A. (2005). Person-related predictors of employment outcomes after participation in psychiatric vocational rehabilitation programmes. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 40, 408–416.
• Noblet, A., Graffam, J., McWilliams, J. (2008). Sources of well-being and commitment of staff in the Australian Disability Employment Services. Health and Social Care in the Community, 16 (2), 137–146.
• Ogińska-Bulik, N. (2003). Stres zawodowy u policjantów. Źródła – konsekwencje – zapobieganie. Łódź: WSHE.
• Ogińska-Bulik, N. (2005). The role of personal and social resources and social resources in preventing adverse health outcomes in employees of uniformed professions. International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health, 18 (3), 233–240.
• Społeczno-poznawcze determinanty satysfakcji z pracy... 51
• Oleś, P. (2003). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• Oppermann, J. (2004). Interpreting the meaning individuals ascribe to returning to work after traumatic brain injury: a qualitative approach. Brain Injury, 18 (9), 941–955.
• Ostrowska, A. (2003). Kompetencje społeczne osób niepełnosprawnych – bariery dorosłości. W: K. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.), Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny. Na pograniczu pedagogiki specjalnej. (s. 51–60). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Otrębski, W., Rożnowski, B. (2008). Sytuacja psychologiczna osób z niepełnosprawnością na rynku pracy. Badania percepcji pracodawców, pracowników i poszukujących pracy. Lublin: Instytut Rynku Pracy.
• Ouwehand C., de Ridder D., Bensing J. (2008). Individual differences in the use of proactive coping strategies by middle-aged and older adults. Personality and Individual Differences, 45, 28–33.
• Pack, T., Turner, R., Roessler, R., Robertson, J. (2007). Prediction of turnover intentions among employed adults with multiple sclerosis. Journal of Rehabilitation, 73 (3), 26–35.
• Palmer Ch, Roessler R. (2000). Requesting Classroom Accommodations: Self-Advocacy and Conflict Resolution Training for College Students with Disabilities. Journal of Rehabilitation, 66 (3), 38–43.
• Pilecka, W., Pilecki, J. (1996). Warunki i wyznaczniki rozwoju autonomii dziecka upośledzonego umysłowo. W: W. Dykcik (red.), Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych. (s. 31–48). Poznań: WSE.
• Ratajczak, Z. (2007). Psychologia pracy i organizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Reitman, D., Drabman, R., Speaks, L., Burkley, S., Rhode, P. (1999). Problem social behavior in the workplace: an analysis of social behavior problems in a supported employment setting. Research in Developmental Disabilities, 20 (3), 215–228.
• Rostowska, T. (2009). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Siekańska, M. (2005). Zadowolenie z pracy zawodowej osób wybitnie zdolnych. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Skär L. (2003). Peer and adult relationships of adolescents with disabilities. Journal of Adolescence, 26, 635–649.
• Strajkovic, A., Luthans, F. (1998). Self-efficacy and work-related performance: a meta-analysis. Psychological Bulletin, 124 (2), 240–261.
• Strauser, D. (1995). Applications of self-efficacy theory in rehabilitation counseling. Journal of Rehabilitation, 61 (1), 7–11.
• Trupin, L., Yelin, E. (1999). The employment experience of persons with limitation in physical functioning: an analysis of the 1996 California Work and Health Survey. Disability Statistics Center, University of California, ERIC.
• Tsang, H. (2003). Augumenting vocational outcomes of supported employment with social skills training. Journal of Rehabilitation, 69 (30), 25–30.
• Tsaousides T., Asahman T., Seter C. (2008). The psychological effects of employment after brain injury: objective and subjective indicators. Rehabilitation Psychology, 53 (4), 456–463.
• Tsaousides T., Warshowsky A., Ashman T., Cantor J., Spielman L., Gordon W. (2009). The relationships between employment-related self-efficacy and quality of life following traumatic brain injury. Rehabilitation Psychology, 54 (3), 299–305.
• Waghorn, G., Chant, D., King, R. (2005). Work-related subjective experiences, work-related self-efficacy, and career learinig among people with psychiatric disabilities. American Journal of Psychiatric Rehabilitation, 10, 275–300.
• Wagner, E. (2004). Development and implementation of a curriculum to develop social competence for students with visual impairments in Germany. Journal of Visual and Blindness, 98 (11), 703–710.
• 52 Stanisława Byra, Monika Parchomiuk
• Zalewska, M. (2003). Dwa światy. Emocjonalne i poznawcze oceny jakości życia i ich uwarunkowania u osób o wysokiej i niskiej reaktywności. Warszawa: Wydawnictwo SWPS.
• Ustawa o rehabilitacji społecznej