ODMIANY WOLNOŚCI W UJĘCIU JOHNA LOCKE’A

• Authors: Justyna Trzepizur

Title variants

THE THREE KINDS OF FREEDOM ACCORDING TO JOHN LOCKE

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie wolności w kontekście metafizyki i epistemologii Locke’a. W pierwszej części zostały wyróżnione trzy zasadnicze znaczenia, w jakich występuje termin wolność: dobrowolność, wolność działania oraz wolność woli. Przez dobrowolność Locke rozumie zdolność do działania zgodnego z tym, czego chce podmiot. Wolność działania wyraża się w zdolności zarówno do podjęcia jak i zaniechania określonego działania. Zaś wolność woli jest to zdolność do powstrzymania się od działania i dokonania jego oceny biorąc pod uwagę bardziej odległy cel, do którego podmiot dąży. W drugiej części podjęto próbę rozstrzygnięcia dwóch problematycznych kwestii w kontekście wyróżnionych odmian wolności: czy zasadne jest uznawanie poglądów Locke’a za zgodnych ze stanowiskiem kompatybilizmu a także jaki jest związek odmian wolności z moralną odpowiedzialnością podmiotu za swoje czyny. Analiza tych zagadnień wykazała, że tylko dobrowolność może współwystępować z koniecznością, dlatego aby móc określić zgodność poglądów Locke’a z kompatybilizmem należy wskazać, którą z odmian wolności się przyjmuje. Biorąc pod uwagę drugą kwestię uznano, że moralna odpowiedzialność jest związana z wszystkimi odmianami wolności.

The article presents the problem of freedom in Locke’s metaphysics and epistemology. The analysis of the source text shows, that he uses the concept of freedom in the three different meanings. The first one is voluntary that can be described as the power to do what the agent wants. Next is freedom of action which is the ability to do what the agent wants to do and also to stop doing this whenever he wants to. The last one is freedom of will that means the power to refrain from performing an action. After that the agent can think about his decision and make it more thoughtful and accurate. In order to characterize these kinds of freedom it is necessary to answer to following questions: Which kind of these three types of freedom presented by John Locke is compatible with determinism? And the second question is: what kind of freedom relates to moral responsibility? The final analysis shows that only voluntary can coexist with determinism. Therefore Locke should not be interpreted as compatibilist for all of three kinds of freedom in his theory. Answering to the second question, moral responsibility is connected with every kind of freedom. In each case an agent has the free choice and can realize his own desires.

Keywords

PL

dobrowolność; wolność działania; wolność woli; kompatybilizm; moralna odpowiedzialność

EN

voluntary; freedom of action; freedom of will; compatibilism; moral responsibility

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2012
• Volume: 60
• Issue: 2
• Pages: 25-45

Contributors

author

Justyna Trzepizur

• Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

References

• Locke J.: Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, t. 1, przeł. B.J. Gawecki, Kraków: PWN 1955.
• Locke J.: Dwa traktaty o rządzie, przeł. Z. Rau, Warszawa: PWN 1992.
• Bartnik Cz.: Arminianizm, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 1, Lublin: TN KUL 1989, kol. 936- 937.
• Frankfurt H.G.: Wolność woli i pojęcie osoby, [w:] Filozofia moralności: postanowienie i odpowiedzialność moralna. Fragmenty filozofii analitycznej, t. 4, red. J. Hołówka, Warszawa: Fundacja Aletheia 1997, s. 21-39.
• Harris J.A.: Of Liberty and Necessity. The Free Will Debate in Eighteenth-Century British Philosophy, Oxford: Oxford University Press 2005.
• Lowe E.J.: Agency and Will, [w:] E.J. Lowe, Locke, London and New York: Routledge, Taylor & Francis Group 2005, s. 128-159.
• O’Connor D.J.: John Locke. A Critical Introduction to the Great Seventeent-Century Empirist Who Founded the British Philosophical Tradition, Great Britain: Pengiun Books 1952.
• Sleigh R., jr., Chappell V., Della Rocca M.: Will, Action and Moral Philosophy, [w:] The Cambridge History of Seventeenth-Century Philosophy, ed. D. Garber, M. Ayers, vol. II, Cambridge: The Press Syndicate of the University of Cambridge 1998, s. 1244-1256.
• Warfield T.A.: Kompatybilizm i inkompatybilizm: wybrane argumenty, „Roczniki Filozoficzne” 54 (2006), nr 1, s. 217-239.
• Yaffe G.: Liberty Worth the Name. Locke on Free Agency, New Jersey: Princeton University Press 2000.