Wędrujące pojęcia czy zjawiska? O podróżach pojęć na przykładzie „intelektualisty”

• Authors: Peciakowski Tomasz

Title variants

EN

Travelling Concepts or Phenomena? The Case of the “Intellectual” in the Social Sciences

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia specyficzną wędrówkę pojęcia „intelektualisty”, która dokonuje się zarówno między językami i kulturami narodowymi, jak i między dyscyplinami naukowymi (filozofią – historią – socjologią), ale także między językiem potocznym a językiem nauki. Pojęcie to przeżywało w różnych etapach swojej podróży swój czas popularności i chwały, ale także banicji i dewaluacji, gdy stawało się upolitycznioną etykietą, przyjmując niejednokrotnie konsekrujące szaty społecznego uznania. Przykład „intelektualisty” pokazuje, że przyjęcie się pojęcia w danym kontekście uzależnione jest od recepcji społecznej i warunków społeczno-politycznych – nie da się więc analizować wędrówki pojęć bez analizy zjawisk społecznych. Dlatego też autor artykułu, odnosząc się do koncepcji „wędrujacych pojęć” Mieke Bal, postuluje, by w naukach społecznych odczytywać ją z perspektywy socjologii historyczno-interpretacyjnej.

EN

This article introduces how the concept of “the intellectual” travels among languages and national cultures, disciplines (philosophy – history – sociology), and also between everyday language and scholarly language. In various stages of this travel, the concept experienced periods of popularity and glory but also exile and devaluation when it became a politicised label. The example of the concept of “the intellectual” shows that the adoption of concepts in a given local context depends on social reception and socio-political conditions. Consequently, it is impossible to analyse the travel of concepts without an analysis of social phenomena. Therefore, the author of the article suggests reading Travelling Concepts in the Humanities by Mieke Bal from the perspective of historical and interpretative sociology.

Keywords

PL

intelektualista; intelektualiści; inteligencja; wędrujące pojęcia; socjologia historyczna

EN

intellectual; intellectuals; intelligentsia; travelling concepts; historical sociology

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2016
• Issue: 1(10)
• Pages: 258-282

Contributors

author

Peciakowski Tomasz

References

• Amszejewicz M. 1859. Dykcjonarz, Drukarnia Aleksandra Gins.
• Ash T.G. 1990. Wiosna obywateli. Rewolucja 1989 widziana w Warszawie, Budapeszcie, Berlinie i Pradze, Polonia.
• Bacon F. 1915. The Advancement of Learning, Dent.
• Bal M. 2012. Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych. Krótki przewodnik, tłum. M. Bucholc, Narodowe Centrum Kultury.
• Beloff M. 1985. Intellectuals, [w:] The Social Science Encyclopedia, red. A. Kuper, J. Kuper, Routledge, s. 418–419.
• Benda J. 1900. Dialogues à Byzance, Editions de la Revue Blanche.
• Benda J. 1927. La trahison des clercs, Bernard Grasset.
• Bendix R. 1964. Nation-Building and Citizenship, University of California Press.
• Bourdieu P. 2007. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Universitas.
• Cartault A. 1914. L’intellectuel. Étude psychologique et morale, F. Alcan.
• Chojnowski M., Palska H. 2008. O wielopostaciowość pojęcia „inteligencja”, [w:] Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia?, red. H. Domański, IFiS PAN, s. 19–36.
• Collini S. 1991. Public Moralist. Political Thought and Intellectual Life In Britain 1850–1930, Clarendon Press.
• Conze W., red. 1985–1989. Bildungsbürgertum im 19. Jahrhundert, Klett-Cotta.
• Doroszewski W., red. 1961. Intelektualista, [w:] Słownik jęz yka polskiego, t. III, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
• Drake D. 2005. French Intellectuals and Politics from the Dreyfus Affair to the Occupation, Palgrave Macmillan.
• English R., Kenny M. 2001. Public Intellectuals and the Question of British Decline, „British Journal of Politics and International Relations”, t. 3, nr 3, s. 259–283.
• Fik M. 1997. Autorytecie wróć? Szkice o postawach polskich intelektualistów po październiku 1956, Errata.
• Furedi F. 2014. Gdzie się podziali wsz yscy intelektualiści?, tłum. K. Makaruk, PIW.
• Gella A. 1976. An Introduction to the Sociolog y of the Intelligentsia, [w:] The Intelligentsia and The Intellectuals, red. A. Gella, Sage, s. 9–32.
• Gella A. 1987. A Structural Definition of the Intelligentsia Against the Background of Three Historical Periods, [w:] The Mythmakers. Intellectuals and the Intelligentsia in Perspective, red. R.P. Mohan, Greenwood Press, s. 21–31.
• Gouldner A. 1979. The Future of Intellectuals and the Rise of the New Class, Seabury.
• Gourgouris S. 2008. Intellectuals, Public, [w:] International Encyclopedia of the Social Sciences, red. W.E. Darity Jr., t. 4, Palgrave Macmillan, s. 68–69.
• Górska H. 1937. Ślepe Tory, Towarzystwo Wydawnicze Rój.
• Gramsci A. 1961. Intelektualiści i organizowanie kultury, [w:] tegoż, Pisma wybrane, tłum. B. Sieroszewska, t. 1, Książka i Wiedza, s. 687–736.
• Hofstadter R. 1969. Anti-intellectualism in American Life, Random House.
• Hollander P. 1981. Political Pilgrims. Travels of Western Intellectuals to the Soviet Union, China and Cuba 1928–1978, Oxford University Press.
• Jacoby R. 2000 [1987]. The Last Intellectuals, Basic Books.
• Jedlicki J. 2008. Przedmowa, [w:] Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, t. 2, red. J. Jedlicki, Wydawnictwo Neriton.
• Johnson P. 1988. Intelektualiści, tłum. A. Piber, Editions Spotkania.
• Kolasa A. 1996. Socjologia historyczna – problemy przedsięwzięcia interdyscyplinarnego, „Historyka: studia metodologiczne”, t. 26, s. 3-20.
• Konwicki T. 1991. Zorze wieczorne, Alfa.
• Kozielecki J. 1989. Intelektualiści – miejsce na ziemi, Ossolineum.
• Le Goff J. 1966. Inteligencja w wiekach średnich, tłum. E. Bąkowska, Czytelnik.
• Lipset S.M. 1959. American Intellectuals: Their Politics and Status, „Daedalus”, t. 88, nr 3, s. 460–486.
• Mannheim K. 1934. The Crisis of Culture in the Era of Mass-Democracies and Autarchies, „The Sociological Review”, t. 26, nr 2, s. 105–129.
• Mannheim K. 1954. Ideolog y and Utopia, Harcourt, Brace, Routlage & Kegan Paul.
• Mannheim K. 1995 [1929]. Ideologie und Utopie, Klostermann Vittorio Gmbh.
• Mannheim K. 2008. Ideologia i utopia, tłum. J. Miziński, Aletheia.
• Matuszewski I. 1904. Twórczość i twórcy. Studya i szkice estetyczno-literackie, Gebethner i Wolff.
• Michels R. 1948 [1932]. Intellectuals, [w:] Encyclopedia of Social Sciences, red. E.R.A. Seligman, t. 8, Macmillan, s. 118–119.
• Micińska M. 2000a. Cz y istnieją angielscy intelektualiści? Problematyka elit intelektualnych w historiografii brytyjskiej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 103–128.
• Micińska M. 2000b. „Zwierzęta nie mają historii – po co historia intelektualistów?” Prz ypadek francuski w oczach intelektualistów i badacz y, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 85–102.
• Mills Ch.W. 1965. Białe kołnierz yki. Amerykańskie klasy średnie, tłum. P. Graff, Książka i Wiedza.
• Misztal B. 2007. Intellectuals and Public Good, Cambridge University Press.
• Ory P., Sirinelli J. 1986. Les intellectuels en France, de l’Affaire Dreyfus à nos jours, Colin.
• Palska H. 1994. Nowa inteligencja w Polsce Ludowej. Świat przedstawień i elementy rzecz ywistości, IFiS PAN.
• Popiel G., Mohan R.P. 1987. Intellectuals and Powers: S. M. Lipset, Julien Benda, and Karl Mannheim, [w:] The Mythmakers. Intellectuals and the Intelligentsia in Perspective, red. R.P. Mohan, Greenwood Press, s. 35–59.
• Rey A., Rey-Debove J., red. 1992. Le Petit Robert – Dictionnaire de la langue française, t. 1, Le Robert.
• Saint-Simon de C.H. 1968. Pisma wybrane, t. 2, tłum. S. Antoszczuk, B. Sieroszewska, Książka i Wiedza.
• Schumpeter J. 1995. Kapitalizm, socjalizm, demokracja, tłum. M. Rusiński, PWN.
• Sdvižkov D. 2011. Epoka inteligencji. Historia porównawcza warstwy wykształconej w Europie, tłum. J. Górny, Neriton.
• Shils E. 1968. Intellectuals, [w:] International Encyclopedia of the Social Sciences, red. D.L. Sills, t. 7, The Macmillan Company & The Free Press, s. 399–415.
• Simpson J.A., Weiner E.S.C., red. 1989. The Oxford English Dictionary, 2. wyd., t. 7, Clarendon Press.
• Szacki J. 1991. Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia, PWN.
• Szczepański J. 1960. Struktura inteligencji w Polsce, „Kultura i Społeczeństwo”, t. 4, nr 1–2, s. 19–20.
• Szczepański J. 1991. Intelektualiści, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Pojęcia i problemy wiedz y o kulturze, red. A. Kłoskowska, Wyd. Wiedza o Kulturze, s. 111–126.
• Tilly Ch. 1986. The Contentious French. Four Centuries of Popular Struggle, Harvard University Press.
• Tilly Ch. 1994. History and Sociological Imagining, „Tocqueville Review”, t. 15, s. 57–74.
• Trznadel J. 1990. Hańba domowa, Test.
• Walicki A. 2007. O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, Universitas.
• Williams R. 1989. Keywords – A Vocabulary of Culture and Society, Fontana Press.
• Zarycki T. 2003. Cultural Capital and the Political Role of the Intelligentsia in Poland, „Journal of Communist Studies and Transition Politics”, t. 19, nr 4, s. 91–108.
• Zgółkowa H., red. 1998. Praktyczny słownik współczesnej polszcz yzny, Kurpisz.
• Żarnowski J. 1998. Intelektualiści, [w:] Encyklopedia Socjologii, red. Z. Bokszański i in., t. 1, Oficyna Naukowa.