Sztuka prymitywna na łamach czasopisma społeczno-kulturalnego „Śląsk” (wybór)

• Authors: Gawlik Marta

Title variants

EN

Primitive art in the “Śląsk” cultural and social periodical (a selection)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dla mieszkańców Górnego Śląska, obok tradycyjnych wartości, takich jak rodzina, praca czy religia, ważna jest także wewnętrzna potrzeba samorealizacji, przejawiająca się m.in. w uprawianiu sztuki nieprofesjonalnej. Artykuł ten jest próbą prześledzenia problematyki sztuki samorodnej na łamach miesięcznika społeczno -kulturalnego „Śląsk” – jednego z pism kulturalnych wychodzących na terenie Katowic. Badaniem objęto wszystkie numery czasopisma wydane od 1995 do 2016 r., a konkretnie pozbawione numeracji ciągłej, kolorowe karty drukowane na papierze kredowym. W artykule przedstawiono ogólną genezę powstania sztuki prymitywnej wraz z jej cechami charakterystycznymi oraz szerzej omówiono to zjawisko na terenie Górnego Śląska wraz z przybliżeniem sylwetek artystów amatorów.

EN

In the eyes of the residents of Upper Silesia, apart from traditional values such as the family, work or religion, the internal need of self-fulfilment, which manifests itself inter alia in the exercise of non-professional art, is also important. The article constitutes an attempt at tracing the problems of naïve art in the “Śląsk” social and cultural periodical, which is one of cultural periodicals which are published in Katowice. An analysis was performed upon all issues of the periodicals published from 1995 until 2016, and to be more specific, the colour glossy-paper pages which lack continuous pagination. The article presents a general account of the genesis of primitive art along with its peculiar features and a broader discussion of this phenomenon in Upper Silesia accompanied with an overview of the profiles of amateur artists.

Keywords

PL

Górny Śląsk; „Miesięcznik społeczno-kulturalny; Śląsk”; Prasa regionalna; Sztuka prymitywna

EN

“Miesięcznik społeczno-kulturalny; Śląsk”; Primitive art; Regional press; Upper Silesia

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media
• Year: 2018
• Issue: 1(28)
• Pages: 101-118

Contributors

author

Gawlik Marta

• Zakład Kultury Czytelniczej i Informacyjnej Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytet Śląski w Katowicach Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka w Katowicach

References

• Banach, A. (1958). Ociepka: malarz dnia siódmego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Błaszczak-Wacławik, M. (1990). Miejsce i rola regionalnej kultury w procesach życia społecznego zbiorowości Górnego Śląska do roku 1945. W: M. Błaszczak-Wacławik, W. Błasiak, T. Nawrocki (red.), Górny Śląsk: szczególny przypadek kulturowy (s. 7–65). Kielce: Wydawnictwo Naukowe Jan Szumacher.
• Bukowska-Floreńska, I. (2003). Postawy twórcze i aktywność kulturalna na Górnym Śląsku. Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 7, 37–47. Pobrane z: http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Studia_Etnologiczne_i_An tropologiczne/Studia_Etnologiczne_i_Antropologiczne-r2003-t7/Studia_ Etnologiczne_i_Antropologiczne-r2003-t7-s37-47/Studia_Etnologiczne_i_ Antropologiczne-r2003-t7-s37-47.pdf (19.04.2017).
• Fiderkiewicz, M. (1994). Śląscy „pariasi” pędzla i dłuta: (1945–1993). Katowice: Muzeum Śląskie.
• Fiderkiewicz, M. (2005). Biogramy śląskich plastyków sztuki pogranicza. Katowice: Muzeum Śląskie.
• Fiderkiewicz, M. (2006). Między Chaosem a Kosmosem: twórczość plastyczna rodziny Holeszów: wystawa czerwiec – wrzesień 2006. Katowice: Muzeum Śląskie.
• Fiderkiewicz, M. (red.). (2007a). Sztuka pogranicza: między etnosztuką a sztuką akademicką: katalog zbiorów Muzeum Śląskiego. Katowice: Muzeum Śląskie.
• Fiderkiewicz, M. (2007b). Śląskie sacrum. W: M. Fiderkiewicz, E. Giszter (red.), Przestrzenie Górnego Śląska (s. 12–14). Katowice: Muzeum Śląskie.
• Fiderkiewicz, M. (2016). Zaszyfrowany wszechświat malarstwa Erwina Sówki. Katowice: „Śląsk” : Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski.
• Fiut, I.S. (2000). Pisma społeczno-kulturalne w latach 1989–2000. Zeszyty Prasoznawcze : kwartalnik Ośrodka Badań Prasoznawczych, 43(3/4), 64–81.
• Gałuszka, J., Maroszczuk, G., Nęcka, A. (red.). (2010). Pisma kulturalne w Polsce po 1989 roku: leksykon. Katowice: Śląsk.
• Gerlich, H. (2006). Kopalnia Wieczorek (1826–2006): dzieje, tradycje, współczesność. Katowice: KWK „Wieczorek”.
• Gerlich, M.G. (1989). Strachy: w kręgu dawnych śląskich wierzeń. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
• Głowacka, K. (2017). Grupa Janowska. Ikona śląskiej sztuki. Pobrane z: https:// silesion.pl/grupa-janowska-ikona-slaskiej-sztuki-15-01-2017 (19.04.2017).
• Jackowski, A. (1980). Miejsce i rola plastyki amatorskiej w naszej kulturze współczesnej. W: A. Jackowski (red.), Plastyka nieprofesjonalna (s. 26–82). Warszawa: Wydawnictwo COK.
• Jackowski, A. (1995). Sztuka zwana naiwną: zarys encyklopedyczny twórczości w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Krupski i S-ka.
• Janota, W. (2002). Górnośląskie Towarzystwo Literackie (1892–1920). Katowice.
• Kijonka, T. (b.d.). Historia GTL-u. Pobrane z: http://www.slaskgtl.pl/o_gtl/12/0 (19.04.2017).
• Kunczyńska-Iracka, A. (1988). Wstęp. W: E. Fryś-Pietraszkowa, A. Kunczyńska-Iracka, M. Pokropek (red.), Sztuka ludowa w Polsce (s. 7–9). Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
• Ligęza, J. (1972). Podania górnicze z Górnego Śląska. Bytom: MG.
• Ligęza, J., Żywirska, M. (1964). Zarys kultury górniczej: Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
• Ligocki, A. (1967). Teofil Ociepka. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno -Graficzne.
• Ligocki, A. (1971). Artyści dnia siódmego. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• Ligocki, A. (1977). Plastycy Śląska i Zagłębia. Katowice: Śląsk.
• Lipońska-Sajdak, J. (2002). Ewald Gawlik – życie i twórczość. W: H. Gerlich, J. Lipońska-Sajdak, J. Pawlas-Kos (red.), Ewald Gawlik: „z malarstwem przyszedłem na świat” (s. 5–28). Katowice: Zabrze: MHK; Muzeum Miejskie.
• Morcinek, G. (1949). Wstęp. W: G. Morcinek, J. Chałasiński, M. Żywirska (red.), Życiorysy górników (s. 7–12). Katowice: Wydawnictwo Związku Zawodowego Górników w Polsce.
• Pawlas-Kos, J. (2007). Silesia viva: śląskie malarstwo nieprofesjonalne ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Zabrzu. Zabrze: Muzeum Miejskie: A6 Groupe.
• Piwocki, K. (1975). Dziwny świat współczesnych prymitywów. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Starzyk, J. (2009). Ten biedny Śląsk na szkle. Śląsk : miesięcznik społeczno -kulturalny, (1), 65.
• Tałuć, K. (2016). Katowickie czasopisma społeczno-kulturalne – stały czy efemeryczny element życia kulturalnego. W: A. Barciak (red.), Półtora wieku dziejów Katowic: przywracanie historycznej pamięci (s. 227–246). Katowice: Muzeum Historii Katowic.
• Wisłocki, S.A. (1994a). Juliusz Marcisz i jego organizacje miłośnicze : rola i działalność na Śląsku w latach 1918–1939. Niepodległość i Pamięć, 1(1), 103–126. Pobrane z: http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Niepodleglosc_i_ Pamiec/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1994-t1-n1/Niepodleglosc_i_Pamiec- r1994-t1-n1-s103-126/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1994-t1-n1-s103-126.pdf (19.04.2017).
• Wisłocki, S.A. (1994b). Socjotechniczne zabiegi mistyfikacyjne w obrębie twórczości amatorskiej w PRL – na wybranych przykładach śląskich. Polska Sztuka Ludowa – Konteksty, (1/2), 122–129.
• Wisłocki, S.A. (1999). Holesz – badacz przestrzeni i czasu. Śląsk : miesięcznik społeczno-kulturalny, (11), 64.
• Wisłocki, S.A. (2005). Między manipulacją a autentycznością. W: I. Pulnar -Ferdjani (red.), Talent, pasja, intuicja: polska sztuka nieprofesjonalna 1945–2005 (s. 8–11). Radom : Warszawa: Muzeum im. Jacka Malczewskiego ; Państwowe Muzeum Etnograficze.
• Wisłocki, S.A. (2008). Mit, magia, manipulacja i orbis interior: śląska sztuka nieelitarna (Wyd. 2 poszerz. i uzup). Katowice: Śląsk.
• Wisłocki, S.A. (2010). W magicznym kręgu subkultury Janowa. W: S.A. Wisłocki, M. Niemczyk (red.), Mistrz Teofil Ociepka: między władzą a prawdą (s. 28–43). Katowice: Śląsk.
• Witz, I. (1964). Wielcy malarze amatorzy. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe CRZZ.