Zabawka jako historyczny artefakt w niemieckiej literaturze i kulturze dziecięcej

• Authors: Bajorek Angela
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia istotę i rolę zabawki jako kulturowego artefaktu, (w tym lalki i pluszowego misia) widzianego oczami najmłodszych świadków historii Holokaustu. Zagadnienie to zostanie naświetlone z perspektywy historycznej oraz z punktu widzenia rozwoju emocjonalnego dziecka i będzie się odwoływać do przykładów niemieckiej literatury dziecięcej. Korpus tekstów ma za zadanie ukazać jak prosta zabawka staje się równorzędnym bohaterem, trwałą istotą fabuły, osobnym wątkiem wyłuskanym z zakamarków pamięci i ingredientem historycznoliterackim.

EN

The paper focuses on the essence and the role, which toys such as a doll or a teddy bear play as cultural artifacts in German children’s literature. The toys I will be describing play an important role in texts about children, who witnessed Holocaust. I will investigate this issue from a historical perspective and from a point of view of emotional development of a child. I intend to show that toys, brought from memories of the past, become as important for the story as child protagonists, build an integral art of the story throughout the narrative, and symbolize a particular historical event in the literary context.

Keywords

PL

artefakt historyczny; literatura dziecięca; zabawki i Holokaust

EN

historical artifact; children’s literature; toys and Holocaust

• Publisher: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
• Journal: Filoteknos
• Year: 2019
• Issue: 9
• Pages: 300–308

Contributors

author

Bajorek Angela

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

References

• Abramski, I. 2007. Three dolls. W. Bar Yakov, tłum. Jerusalem: International Scholl For Holocaust Studies, Yad Vashem.
• Baluch, A. 1998. Ceremonie literackie a więc obrazy, zabawy i wzorce w utworach dla dzieci. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Bilewicz-Kuźnia, B., red., 2017. Zabawa i zabawka. Konteksty, wartość, znaczenia. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Bujak, J. 1988. Zabawki w Europie. Zarys dziejów – rozwój zainteresowań. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Cieślikowski, J. 1985. Wielka zabawa. Folklor dziecięcy. Wyobraźnia dziecka. Wiersze dla dzieci. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Czapliński, P. 1999. Rzecz w literaturze albo proza lat dziewięćdziesiątych wobec mimesis. – S. Wysłouch, red., B. Kaniewska, red., Człowiek i rzecz. O problemach reifikacji w literaturze, filozofii i sztuce. Poznań: Instytut Filologii Polskiej UAM, 207–237.
• Czapliński, P. 2009. Zagłada i profanacje. – Teksty Drugie, 4, 199–213.
• Kabacińska, K. 2010. Od grzechotki do... – słów kilka o zabawkach dziecięcych. – Studia Edukacyjne, 11, 125–138.
• Kabacińska-Łuczak, K. 2016. Zabawki dziecięce w polskiej literaturze pięknej II połowy XIX wieku. – K. Kabacińska-Łuczak, red., D. Żołądź-Strzelczyk, red., Zabawka-przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe, 233–261.
• Kabacińska-Łuczak, K., red., Żołądź-Strzelczyk, D., red., 2016. Zabawka-przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe.
• Kielar-Turska, M. 2001. Zabawy i zabawki w ujęciu ontogenetycznym. – Wychowanie w Przedszkolu, 10, 579–582.
• Kobiałka, D. 2008. Biografia rzeczy jako perspektywa badawcza. – P. Kucypera, red., S. Wadyl, red., Kultura materialna średniowiecza w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 227–239.
• Kopczyńska-Sikorska, J., red., 1983. Nasze dziecko. Pierwsze trzy lata życia. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Kopytoff, I. 2005. Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces. – M. Kempny, red., E. Nowicka, red., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 249–274.
• Korczak, W. 1988. Prawidła życia. Pedagogika dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Pelikan.
• Kusio, U. 2017. Socjologiczne konteksty zabawy. – B. Bilewicz-Kuźnia, red., Zabawa i zabawka. Konteksty, wartość, znaczenia. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, 17–31.
• Leszczyński, G. 2006. Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i w XX w. Wybrane problemy. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Łopatkowa, M. 1989. Samotność dziecka. Warszawa: WSiP.
• Łotman, J. 1978. Lalki w systemie kultury. P. Ustrzykowski, tłum. – Teksty, 6, 46–53. – http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja/ Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1978-t-n6_(42)/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1978-t-n6_(42)-s46-53/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1978-t-n6_(42)-s46-53.pdf (14.05.2018).
• Maciejewska-Mroczek, E. 2012. Mrówcza zabawa. Współczesne zabawki a społeczne konstruowanie dziecka. Kraków: Universitas.
• Marchewa-Pichlińska, M. 1987. Co dorosły o zabawce wiedzieć powinien. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
• Montean-Pańków, D. 2018. Auschwitz oczami dziecka. Historia ośmiolatki, która trafiła do obozowego piekła. – https://kobieta.onet.pl/auschwitz-oczami-dziecka-historiaosmiolatki-ktora-trafila-do-obozowego-piekla/ept4tpg (07.05.2018).
• Muniak, R. F. 2012. Efekt lalki. Lalka jako obraz i rzecz. Kraków: Universitas.
• Pressler, M. 2001. Malka Mai. Weinheim–Basel: Beltz & Gelberg.
• Ruder, G.-K. 2006. Holocaust im Gedächtnis einer Puppe. Unterwegs auf Lebensspuren von und mit Inge Auerbacher. Baden-Baden: Deutscher Wissenschafts-Verlag (DWV).
• Ungerer, T. 2011. Otto. Autobiografia pluszowego misia. M. Rusinek, tłum. Wrocław: Wydawnictwo Format.
• Ungerer, T. 2017. Die Gedanken sind frei. Meine Kindheit im Elsaß. Zürich: Diogenes Verlag.
• Witek-Malicka, W. 2013. Dzieci z Auschwitz-Birkenau. Socjalizacja w obozie koncentracyjnym na przykładzie Dzieci Oświęcimia. Kraków: Nomos.
• Wójcik-Dudek, M. 2016. W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Zięzio, R. 1997. Wokół naczelnej zasady funkcjonalnej w zachowaniach ludycznych. – Zabawy i Zabawki, 1, 5–28.
• Żołądź-Strzelczyk, D., Kabacińska-Łuczak, K., Gomułka, I., Nawrot-Borowska, M. 2016.
• Dzieje zabawek dziecięcych na ziemiach polskich do początku XX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Chronicon.