Wzorce świętości w Fortecy duchownej Królestwa Polskiego Piotra Hiacynta Pruszcza.

• Authors: Katarzyna Binko

Title variants

PL

Models of sainthood in Piotr Hiacynt Pruszcz's Forteca duchowna Królestwa Polskiego (The Spiritual Fortress of the Polish Kingdom)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od końca XVI wieku w Polsce i Europie zaczęto tworzyć liczne katalogi i zbiory żywotów świętych, które miały propagować kult rodzimych świętych. Piotr Hiacynt Pruszcz w Fortecy duchownej Królestwa Polskiego opisał życie, działalność i świętość 312 osób, które według niego cieszyły się fama sanctitatis i mogły być wzorem dla innych. Bohaterów Fortecy duchownej podzielić można na dwie podstawowe grupy: męczenników, którzy dowiedli swej świętości poprzez śmierć męczeńską, oraz wyznawców – ludzi, którzy na co dzień realizowali ideały ewangeliczne. Spośród licznego grona męczenników wyodrębnić można trzy zasadnicze podgrupy: tych, którzy ponieśli śmierć w wyniku prześladowań wiary katolickiej; misjonarzy ginących w czasie głoszenia słowa Bożego i męczenników, którzy popadli w konflikt z władzą świecką. Drugą, po męczennikach, grupę świętych tworzą wyznawcy. W dziele Pruszcza znaleźć można wzór biskupa, model mnicha – ascety, misjonarza, dobroczyńcy, księżnej i wreszcie wzór małżonków. Wszystkie modele osobowe zamieszczone w Fortecy duchownej Królestwa Polskiego wskazują, że świętość może i powinna być realizowana w codziennym życiu poprzez praktykowanie modlitwy, ascezy i miłosierdzia. Podkreślona została wartość czystości, cnota ubóstwa, pokory i posłuszeństwa. Wzory osobowe realizowane były poprzez różne praktyki religijne, takie jak nabożeństwa okołoliturgiczne, związane z kultem tajemnic Chrystusowych, nabożeństwa ku czci Najświętszego Sakramentu oraz kult maryjny, charakterystyczny zwłaszcza dla polskiej duchowości. Przedstawiony przez Pruszcza wybór portretów osobowych odzwierciedlał tendencje ideologiczne w kulturze religijnej polskiego baroku. Wzory te nie wyczerpywały istniejących i obowiązujących w XVII wieku modeli postaw i zachowań ludzkich, ale były propozycją dla czytelnika. Każdy mógł znaleźć świętego swego stanu i na jego wzór dążyć do zbawienia.

EN

Starting from the end of the 16th century in Poland and in Europe numerous catalogues and collections of lives of saints were compiled that were supposed to promote the cult of native saints. Piotr Hiacynt Pruszcz in his The Spiritual Fortress of the Polish Kingdom described the lives and sainthood of 312 people who, in his opinion, enjoyed fama sanctitatis and could be models for others. The protagonists of The Spiritual Fortress may be divided into two fundamental groups: martyrs, who proved their sainthood by their martyr's death, and confessors – people who realized the evangelical ideals in their everyday life. Among the numerous martyrs three basic subgroups may be distinguished: those who died as result of prosecutions of the Catholic faith; missionaries killed when they preached God's Word, and martyrs who came into conflict with the lay authorities. The second group, next to martyrs, is constituted by confessors. In Pruszcz's work we can find the model of bishop, the model of monk-ascetic, of a missionary, a benefactor, a princess, and finally the model of a married couple. All the personal models contained in The Spiritual Fortress of the Polish Kingdom show that sainthood may and should be realized in one's everyday life by practicing prayer, asceticism and charity. The value of chastity is emphasized as well as of the virtue of poverty, of humility and obedience. Personal models were realized through various religious practices, like services connected with the cult of Christ's mysteries, services in honor of the Blessed Sacrament, and the Marian cult that is especially characteristic of the Polish spirituality. The selection of personal portraits presented by Pruszcz reflected the ideological tendencies in the religious culture of Polish Baroque. The models did not exhaust the existing and obligatory models of people's attitudes and behaviors of the 17th century, but they were a proposal presented to the reader. Anybody could find a saint belonging to his state and to strive after salvation according to his model.

Keywords

PL

Pruszcz; hagiography; personal model; martyr; confessor; Pruszcz; hagiografia; wzór osobowy/model; męczennik; wyznawca

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2014
• Volume: 62
• Issue: 2: Historia
• Pages: 029-50

Contributors

author

Katarzyna Binko

References

• Aumann J.: Zarys historii duchowości, Kielce: Jedność 1993.
• Binko K.: Kolekcja hagiograficzna P. H. Pruszcza „Forteca duchowna Królestwa Polskiego” z XVII w., „Roczniki Humanistyczne” 2(2004), z. 2, s.107-121.
• Borkowska U.: Hagiografia polska (wiek XVI-XVIII), w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, red. M. Rechowicz, t. II, cz. 1, Lublin: TN KUL 1975, s.473-501.
• Congregatio de Causis Sanctorum, Index ac Status Causarum, Città del Vaticano 1999.
• Deptuła Cz., Witkowska A.: Wzorce ideowe zachowań ludzkich w XII i XIIIw., w: Polska dzielnicowa i zjednoczona. Państwo – społeczeństwo – kultura, red. H. Gieysztor, Warszawa: Wiedza Powszechna 1972, s.119-158.
• Dunin - Wąsowicz T.: Wzór świętego w Polsce wczesnopiastowskiej, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, red. R. Michałowski, Warszawa: DiG 1997, s. 10-13.
• Fros H.: Pamiętając o mieszkańcach nieba. Kult świętych w dziejach i liturgii, Tarnów: Biblios 1994.
• Górski K.: Duchowość chrześcijańska, Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej 1978.
• Górski K., Borkowska M.: Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVIIw., Warszawa: ATK 1984.
• Kłoskowska A.: Modele społeczne i kultura masowa, „Przegląd Socjologiczny” 13(1959), z. 2, s. 46-71.
• Knapiński R., Witkowska A.: Polskie niebo. Ikonografia hagiograficzna uprogu XVII wieku, Pelpin: Bernardinum 2007.
• Nowicka E.: Wzór osobowy świętego w średniowieczu, w: Moralność i społeczeństwo. Księga jubileuszowa dla Marii Ossowskiej, Warszawa: PWN 1969, s. 265-289.
• Ossowska M.: Motywy postępowania. Z zagadnień psychologii moralności, Warszawa: Książka i Wiedza 1958.
• Ossowska M.: Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa: PWN 2000.
• Plezia M.: Wstęp, w: Jakub de Voragine, Złota Legenda, Warszawa: PAX 1983, s. 7-56.
• Pruszcz P. H.: Forteca Duchowna Królestwa Polskiego. Z żywotów świętych tak już Kanonizowanych i Beatyfikowanych, jako też świątobliwie żyjących Patronów Polskich, Drukarnia Dziedziców Stanisława Lenczewskiego 4°, Kraków 1662.
• Tazbir J.: Sarmatyzacja katolicyzmu potrydenckiego, w: Wiek XVII – Kontrreformacja – Barok, red. J. Pelc, Warszawa: Ossolineum 1970.
• Walczak M.: Alter Christus. Studia nad obrazowaniem świętości w sztuce średniowiecznej na przykładzie św. Tomasza Becketa, Kraków: UJ 2002.
• Witkowska A.: Wstęp, w: Hagiografia polska. Słownik bio-bibliograficzny, red. R.Gustaw, t. I, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1971, s. 11-48.
• Vauchez A.: Święty, w: Człowiek średniowiecza, red. J. Le Goff, Warszawa–Gdańsk: Volumen−Marabut 1996, s. 389-431.
• Vauchez A.: Duchowość średniowiecza, Gdańsk: Marabut 1996.
• Żaryn M.: Dziełko Krzysztofa Warszewickiego o królach, świętych, wojownikach i pisarzach, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 32(1987), s.91-106.