Parafie prawosławne i unickie w Tyszowcach XVI-XVIII wieku

• Authors: Janusz Frykowski

Title variants

EN

Orthodox and Uniate parishes in Tyszowce in the XVI-XVIII century

• Languages of publication: PL

Abstracts

Artykuł przedstawia strukturę i funkcjonowanie parafii ruskich w staropolskich Tyszowcach. Niektórzy historycy przypisują miastu wczesnośredniowieczną metrykę, posiłkując się domysłami, jakoby miało przejąć funkcje Czerwienia (Czermna) po jego upadku. Dokładna data powstania i geneza nazwy miasta do końca nie są znane, natomiast pierwsza wzmianka żródłowa o Tyszowcach pochodzi z 5 kwietnia 1419 r. Pierwotna chrystianizacja miasta była związana z ekspansją państwa ruskiego na ziemie nadbużańskie, kiedy to tereny te zostały objęte działalnością Cerkwi Prawosławnej i wcielone do jej struktur terytorialnych. W omawianym okresie miasto było siedziba protopopii, w skład której zależnie od okresu wchodziło od 32 do 44 parafii.W Tyszowcach znajdowały się także 3 parafie, najpierw prawosławne, a po unii brzeskiej unickie: parafia miejska pod wezwaniem św. Paraskewii-Piatnicy, parafia tyszowiecka zamłyńska pod wezwaniem św. Nicety, parafia tyszowiecka dębińska pod wezwaniem Przenajświętszej Bogarodzicy. W badanym okresie, Cerkwie były bydynkami drewnianymi, dośc dobrze wyposażonymi w sprzęt, księgi i naczynia liturgiczne. Na uposażenia parfaii składały sie grunty orne, łąki, prawo warzenia piwa i palenia gorzałki oraz dziesięcina snopowa od wyznawców. Przy cerkwiach funkcjonowały bractwa religijne, szpitale i szkoła. Według XVIII wiecznych wykazów liczba przystępujących do spowiedzi wahała sie miedzy 200 a 350 wiernymi.

Keywords

PL

prawosławie; Tyszowce; unici; parafia

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Radzyński Rocznik Humanistyczny
• Year: 2012
• Volume: 10
• Pages: 33-49

Dates

published

2012-09-30

Contributors

author

Janusz Frykowski

References

• A. Poppe, Gród Wołyń. Z zagadnień osadnictwa wczesnośredniowiecznego na pograniczu polsko-ruskim, „Studia Wczesnośredniowieczne”, t. IV, Wrocław-Warszawa 1958
• A. Janeczek, Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII wieku, Wrocław 1991
• H. Stamirski, Powiat Grabowiecki w roku 1472, Hrubieszów 1968
• A. Poppe, Kościół i państwo na Rusi w XI wieku, Warszawa 1968
• A. Gil, Prawosławna Eparchia Chełmska do 1596 r., Lublin-Chełm, 1999
• A. Gil, Chełmska Diecezja Unicka w okresie rządów biskupa Jakuba Suszy (1649-1687), [w] Sztuka sakralna i duchowość pogranicza polsko-ukraińskiego na Lubelszczyźnie (Materiały z Międzynarodowej Konferencji „Sztuka Sakralna Pogranicza”, Lublin 13-15.10.2005 rok), red. S. Batruch, R. Zilionko, Lublin 2005
• Rejestr poboru łanowego województwa bełskiego z 1472 r., wyd. A. Janeczek i A. Swieżawski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”’ nr 1/1991
• A. Gil, Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja. Studia i materiały z dziejów chrześcijaństwa wschodniego w Rzeczpospolitej, Lublin 2005
• A. Gil, Chełmskie diecezje obrządku wschodniego, zagadnienia organizacji terytorialnej w XVII i XVIII wieku, [w] Polska- Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stępień, t. V, Przemyśl 2000
• P. Sygowski, Unicka diecezja chełmska w protokołach wizytacyjnych biskupa Maksymiliana Ryłły z lat 1759- 1762, [w] Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stępień, T. 5, Przemyśl 2000
• B. M. Seniuk, Osiemnastowieczna terminologia z zakresu architektury i sztuki cerkiewnej oraz organizacji kościoła wschodniego. Materiały do słownika na podstawie protokołów wizytacyjnych Eparchii Włodzimierskiej [w] Polska – Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stępień, T. 5, Przemyśl 2000
• J. Giemza, Architektura i wyposażenie cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego w Hulczu, [w:] Polska - Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, red. Stępień, T. 5, Przemyśl 2000
• A. Markunas, T. Uczitiel, Popularny słownik sakralizmów polskich i ukraińskich, Poznań 2001
• W. Słobodin, Cerkvi chołmskoj eparchii, Lviv 2005
• J. Górak, Miasta i miasteczka Zamojszczyzny, Zamość 1990
• W. Słobodin, dz. cyt., s. 215, 326, 409-411, I. Skoczylas, Sobory eparchii chełmskiej w XVII wieku. Program religijny Slavia Unita w Rzeczypospolitej, Lublin 2008
• S. Nabywaniec, Unicka Archidiecezja Kijowska w okresie rządów arcybiskupa metropolity Felicjana Filipa Wołodkowicza 1762- 1778, Rzeszów 1998