JEDNOSTKI OBRONY TERYTORIALNEJ MARYNARKI WOJENNEJ W SYSTEMIE BEZPIECZEŃSTWA MORSKIEGO POLSKI W OKRESIE ZIMNEJ WOJNY

• Authors: Będźmirowski Jerzy

Title variants

EN

TERRITORIAL DEFENSE UNITS OF THE NAVY IN THE POLISH MARITIME SECURITY SYSTEM DURING THE COLD WAR

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od zakończenia II wojny światowej obrona wybrzeża była w obszarze zainteresowań ówczesnych decydentów. Zdawano sobie sprawę, że budując system bezpieczeństwa morskiego państwa, należało uwzględniać prawdopodobieństwo przeprowadzenia desantu przez przeciwnika na wybrzeżu. W takim układzie niezbędne stało się przygotowanie odpowiednich sił i środków do prowadzenia bezpośrednio działań bojowych, działań logistycznych, zabezpieczających oraz ochrony obiektów niemilitarnych wraz z ludnością cywilną. Jednostki obrony terytorialnej (JOT) tworzono w okręgach wojskowych, a te przeznaczone do działań w pasie wybrzeża przy jednostkach MW. Obrona wybrzeża to współdziałanie sił połączonych (morskich, lądowych i powietrznych), dlatego też należało stworzyć i dopasować system do wymagań ówczesnego pola walki. Pomimo wielu problemów organizacyjnych, wynikających z podejścia do powyższej problematyki przez decydentów wojskowych w wielu realizowanych ćwiczeniach praktycznych i aplikacyjnych na mapach, JOT miały swoje miejsce oraz przypisane zadania do wykonania. Niemniej w momencie rozpoczęcia transformacji ustrojowej, a tym samym rozwiązania Układu Warszawskiego, problematyka JOT została odsunięta na dalszy plan.

EN

Since the end of the Second World War, the defense of the coast had been in the focus of attention of the then decision-makers. It was a well-recognized fact that in the process of building the state’s maritime security system the probability of an enemy’s landing on the coast should be taken into account. In such circumstances, it was necessary to prepare appropriate forces and means for direct combat operations, for logistic and security operations, and for the protection of non-military objects and civilians. The Territorial Defense Units were formed in military districts practically throughout the territory of the whole country, and those intended for potential actions in the coastal zone, at Naval units. Coastal defense involves cooperation of the combined forces (sea, land and air), therefore the system had to be created and adjusted to the requirements of the battlefield. Despite many organizational problems, resulting from the approach of military decision-makers to the above mentioned issues, in many of the implemented exercises – practical, as well as application exercises on maps – the Territorial Defense Units had their place and tasks assigned specifically for them to perform. Nevertheless, at the beginning of the political transformation, and thus the dissolution of the Warsaw Pact, the issue of Territorial Defense Units was moved to the so-called background.

Keywords

PL

bezpieczeństwo morskie państwa; zimna wojna na Bałtyku; obrona terytorialna

EN

national maritime security; cold war on the Baltic Sea; territorial defense

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2021
• Volume: 13
• Issue: 2
• Pages: 5-24

Contributors

author

Będźmirowski Jerzy

• Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte

• https://orcid.org/https%3A//orcid.org/0000-0001-5731-4850

References

• Archiwum Marynarki Wojennej [dalej AMW], sygn. 1997/59/35, t. 40. Sztab Główny MW – Oddział I Operacyjny. Materiały z ćwiczenia na mapach nt. Obrona bazy morskiej z morza, lądu i powietrza.
• AMW, sygn. 3351/70/65, t. 50. Dowództwo Marynarki Wojennej, Sztab Główny MW, Oddział I Operacyjny. Materiały z ćwiczenia nt. Organizacja i sposoby zaopatrzenia okrętów w paliwo w wypadku całkowitego lub częściowego zniszczenia urządzeń portowych.
• AMW, sygn. 3596/78/14, t. 11. Dowództwo Marynarki Wojennej, Sztab Główny, Oddział I. Korespondencja dotycząca OTK.
• Centralne Archiwum Wojskowe, Akta Sztabu Generalnego WP, prot. 1394/68/69. Pismo dowódcy MW do szefa SG WP.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, sygn. BU 02958/87. Teczka, umowy międzypaństwowe. 28.11.1963–15.11.1974, s. 300–320.
• Babula, J. (2010). Rola i znaczenie obrony wybrzeża w przygotowaniach wojennych PRL i planowaniu strategicznym Naczelnego Dowództwa Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego (1945–1989). Przegląd Historyczno-Wojskowy, 1, 121–141.
• Berling, Z. (1950). O obronie wybrzeża morskiego. Bellona, 5–6.
• Będźmirowski, J. (2001). Łączność i obserwacja w Polskiej Marynarce Wojennej 1918–1989. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej.
• Będźmirowski, J. (2012). Marynarka Wojenna w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918–1947. Gdańsk: Athenae Gedanenses
• Blechman, Z. (1988). Wybrane zagadnienia, przygotowanie i prowadzenie obrony przeciwdesantowej. Myśl Wojskowa, nr specj. 00087.
• Czeczott, R. (1931). Obrona wybrzeża. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy.
• Dębicki, M. (1988). Zasadnicze problemy Obrony Terytorialnej Kraju w świetle obronnej doktryny wojennej. Myśl Wojskowa, 010231.
• Dominiczak, H. (1971). Wojska Ochrony pogranicza w latach 1945–1948. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej.
• Drzazga, E. (1970). Niektóre problemy obrony wybrzeża. Myśl Wojskowa, 3.
• Dzienis, W. (1970). Uwagi o obronie wybrzeża morskiego (na podstawie ćwiczenia „Wybrzeże – 69”). Myśl Wojskowa, 1.
• Ginsbert, J. (1938). Czy Bałtyk jest morzem zamkniętym? Warszawa: Oddział Propagandy Floty Wojennej Ligi Morskiej i Kolonialnej.
• Hermann, H. (2005). Marynarka Wojenna PRL i jej miejsce w polityce obronnej państwa w świetle przewidywań Sztabu Generalnego WP. W: Drzewiecki, A. (red.). Konflikt zbrojny na Bałtyku w koncepcjach ideologii zimnowojennej po 1945 roku. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej.
• Hubert, W. (2014). Wojny Bałtyckie. Oświęcim: Napoleon V.
• Jakubczyk, R., Marczak, J. (1996). Obrona terytorialna – nowy element systemu militarnego RP. Studia i Materiały, 32.
• Jaroszewicz, P. (1991). Przerywam milczenie. Rozmowa z B. Rolińskim. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Jaruzelski, W. (1970). Aktualne elementy zagrożenia militarnego oraz kierunki umacniania obronności PRL. Myśl Wojskowa, 2.
• Jaruzelski, W. (2002). Suwerenność w warunkach Układu Warszawskiego. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
• Jaworski M. (1984). Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego 1945–1965. Warszawa: Bellona.
• Kajetanowicz, J. (2016). Koncepcje i plany rozwoju Wojsk Obrony Terytorialnej w Polsce po 1945 roku. Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem, 2.
• Kamiński, M., Makowski A. (1988). Użycie min morskich w obronie wybrzeża. Myśl Wojskowa, 2.
• Karnowski, A. (1989). Pomorski Okręg Wojskowy 1945–1987. Zarys dziejów. Bydgoszcz: Bellona.
• Kisiel, W. (1969). Poglądy państw NATO na organizację obrony przeciwdesantowej oraz możliwości wykorzystania sił zbrojnych w obronie wysp i cieśnin morskich zachodniego Bałtyku. Myśl Wojskowa, 2.
• Łabiński, R. (1969). Ocena i wnioski ze szkolenia operacyjnego i bojowego w siłach zbrojnych NATO w 1968 r. Myśl Wojskowa, 3.
• Łepkowski, W., Paluch, S. (1988). System obrony PRL. Myśl Wojskowa, 7.
• Madejski, A. (1970). Wnioski i doświadczenia z ćwiczenia „Wybrzeże – 69”. Myśl Wojskowa, 3.
• Makowski, M. (1989) Udział Marynarki Wojennej PRL w operacji przeciwdesantowej prowadzonej w początkowym okresie wojny. Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, PF 100.
• Mandat, T. (1968). Uwagi i wnioski ze szkolenia operacyjno-taktycznego sił morskich NATO na Bałtyku i strefie Cieśnin Duńskich. Myśl Wojskowa, 3.
• Marshall, T. (2017). Więźniowie geografii, czyli wszystko, co chciałbyś wiedzieć o globalnej polityce. Poznań: Zysk i S-ka.
• Missima, J. (1972). Prawdopodobny charakter działań bojowych sił morskich państw NATO w rejonie Cieśnin Duńskich i Bałtyku Zachodniego. Myśl Wojskowa, 1.
• Mróz, W. (1994). Obrona wybrzeża morskiego. Operacja przeciwdesantowa. Działania bojowe. Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej, 3.
• Pałka, J. (2008). Generał Stefan Mossor (1896–1957). Biografia wojskowa. Warszawa: Rytm.
• Peła, W. (1988). Prawdopodobna koncepcja użycia sił morskich NATO na morskim Zachodnim Teatrze Działań Wojennych w początkowym okresie wojny. Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, PF 100.
• Pióro, T. (1994). Armia ze skazą. Warszawa: Czytelnik.
• 34. Pleiner, H. (1980). Verteidgungsdoktrin und Verteidigungskonzeption – Eine vergleichende Übersicht. Ősterr. Milit. Zeintschrrift, 6.
• Polak, A. (2005). Lądowa obrona wybrzeża morskiego. W: Będźmirowski, J., Zieliński, M., Kustra, W., Rokiciński, K. (red.). Interoperacyjność okrętowych sił wsparcia w aspekcie działań połączonych. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej.
• Prochwicz, J. (2011). Powstanie wojsk ochrony pogranicza. Problemy Ochrony Granic, 15.
• Prochwicz, J. (2013). Polityczno-militarne aspekty ochrony granicy morskiej przez jednostki Północnej Grupy Wojsk Armii Czerwonej 1945–1946. W: Dąbrowski, S., Jaworska, K., Szetelnicki, W.W. (red.). Wojska radzieckie w Polsce 1939–1993. Legnica: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa.
• Przybylski, J. (1979). Rozwój Marynarki Wojennej i jej rola w obronie wybrzeża w latach 1949–1956. Maszynopis pracy doktorskiej. Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna.
• Przybylski, J. (1981). Kształtowanie się i rozwój poglądów na obronę wybrzeża w latach 1945–1955. Przegląd Morski, 2.
• Przybylski, J. (1988). Marynarka Wojenna PRL w latach 1956–1980 (studium historyczno-wojskowe) cz. I. Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, 096.
• Puchała, F. (2010). Wybrane zagadnienia przygotowania Sił Zbrojnych PRL do działań wojennych (1945–1990). Przegląd Historyczno-Wojskowy, 4.
• Rycerski, W. (2002). Zabezpieczenie medyczne obrony wybrzeża w latach 1955–1989. W: Przybylski, J., Zalewski, B. (red.). Polityczne i militarne aspekty bezpieczeństwa w regionie Morza Bałtyckiego. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej.
• Sztab Generalny WP (1974). Obrona wybrzeża. Biuletyn Informacyjny Sztabu Generalnego WP, 1.
• Waszkiewicz, S. (2001). Obrona terytorialna Marynarki Wojennej. Przegląd Morski, 10, 3–24.
• Waszkiewicz, S. (2002). Obrona terytorialna w siłach morskich Rzeczypospolitej Polskiej. Myśl Wojskowa, 2, 149–163.
• Waszkiewicz, S. (2003). Obrona terytorialna państw bałtyckich – Litwy, Łotwy i Estonii. Przegląd Morski, 7–8, 3–17.
• Waszkiewicz, S. (2003). Obrona terytorium kraju (1962–1989) powód do dumy czy wstydu? Myśl Wojskowa, 3, 199–232.
• Wojskowy Instytut Historii (1986). Rozwój ludowego Wojska Polskiego w latach 1956–1980. Dzieło II. Rozdział 3. Rola, zadania i organizacja Wojsk Obrony Terytorium Kraju. Maszynopis.
• Zalewski, B. (2000). Polska morska myśl wojskowa 1918–1989. Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, 141A, 245–256.
• Zalewski, B. (2003). Koncepcja obrony wybrzeża i plany rozwoju polskich sił morskich w latach 1950–1956. Przegląd Morski, 11.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.34813/11coll2021