Między nietzscheańskim ateizmem i kierkegaardowskim idealizmem. Na podstawie powieści Niels Lyhn Jensa Petera Jacobsena

• Authors: Głąb Anna

Title variants

EN

Between nitschean atheism and kierkegaardian idealism: on the basis of novelty Niels Lyhn by Jens Peter Jacobsen

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Przedmiotem analiz jest powieść duńskiego pisarza Jensa Petera Jacobsena Niels Lyhne. Autorka uważa, że klucze do jej interpretacji można odnaleźć zarówno w filozofii rozpaczy i melancholii Sørena Kierkegaarda, jak i filozofii bogobójstwa Fryderyka Nietzschego. W artykule analizuje problem ateizmu i wynikających z niego sprzeczności, najpierw od strony (1) argumentów wskazujących na słabość religii; następnie (2) argumentów na rzecz ateizmu, jakie formułuje główny bohater powieści. W sposobie myślenia Nielsa zwraca uwagę jednoznaczne odwrócenie się od religii z jednej strony, z drugiej — przyjęcie naturalizmu, który jednak jest trudny do pogodzenia z jego idealizmem. Dalej (3) Autorka pyta o podstawy światopoglądu Nielsa, zauważając, że stanowi go bunt metafizyczny, czyli brak akceptacji ontycznego statusu człowieka, na który składają się cierpienie i śmierć. Twierdzi, że Niels nie posiadł „sztuki tracenia”, o której pisze w wierszu pod tym tytułem Elizabeth Bishop. (4) W podsumowaniu Autorka wskazuje na sprzeczności w myśleniu Nielsa, które podważają spójność i użyteczność jego ateistycznego światopoglądu.

EN

The article analyses Niels Lyhne, a novel written by the Danish writer Jens Peter Jacobsen. The authoress believes that the novel can be interpreted through the prism of Søren Kierkegaard’s philosophy of despair and melancholy, as well as Friedrich Nietzsche’s philosophy of deicide. She investigates the issue of atheism and contradictions that result from it by, firstly, (1) focusing on arguments proving the weakness of religion and then (2) by discussing arguments supporting atheism that are advanced by the main protagonist in the novel. What draws attention in Niels’s line of thought is, on the one hand, an unambiguous departure from religion and, on the other, adopting naturalism, which is difficult to reconcile with his idealism. Furthermore, (3) the authoress concentrates on Niels’s worldview, pointing out that it is constituted by a metaphysical rebellion, i.e. refusing to accept an ontic status of man, which involves suffering and death. She claims that Niels has not mastered „the art of losing,” which is addressed by Elizabeth Bishop in her poem. (4) In her conclusion, the authoress indicates contradictions in Niels’s line of thought, which undermine coherence and usefulness of his atheistic worldview.

Keywords

PL

religia; ateizm naturalistyczny; idealizm; Jacobsen; miłość; śmierć

EN

religion; naturalistic atheism; idealism; Jacobsen; love; death

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2019
• Volume: 67
• Issue: 1
• Pages: 119-147

Dates

published

2019-03-30

Contributors

author

Głąb Anna

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• BISHOP, Elizabeth. 1993. „Ta jedna sztuka”. W: Od Chaucera do Larkina. 400 nieśmiertelnych wierszy 125 poetów anglojęzycznych z 8 stuleci. Antologia w wyborze, przekładzie i opracowaniu Stanisława Barańczaka. Kraków: Znak.
• BOOTH, Wayne. 2005. „Who is Responsible in Ethical Criticism”. W: Stephen K. George (ed.). Ethics, Literature & Theory. An Introductory Reader. 2nd Edition, 79–98. Lanham, Boulder, New York, Toronto, Oxford: Rowman & Littlefield Publishers.
• DĄBROWSKA, Maria. 1963. „Wstęp”. W: Jens Peter JACOBSEN. Niels Lyhne. Przełożyła Maria Dąbrowska, 5–11. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• DESCARTES, René. 2002. Medytacje o filozofii pierwszej. Przełożył Jan Hartmann. Kraków: Aureus.
• DOSTOJEWSKI, Fiodor. 2004. Bracia Karamazow. Przełożył Adam Pomorski. Kraków: Znak.
• HAYMAN, Roland. 1998. Głosy Nietzschego. Przełożył. Jacek Hołówka. Warszawa: Amber.
• JACOBSEN, Jens Peter. 1963. Niels Lyhne. Przełożyła Maria Dąbrowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• KIERAN, Matthew. 2009. „Cognitive Value of Art”. W: Stephen DAVIES, Kathleen Marie HIGGINS, Robert HOPKINS, Robert STECKER, David E. COOPER. A Companion to Aesthetics, 194–197. 2nd Edition. Oxford: Wiley-Blackwell.
• KIERKEGAARD, Søren. 1967. Albo-albo. T. I. Przełożył Jarosław Iwaszkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
• KIERKEGAARD, Søren. 1976. Albo-albo. T. II. Przełożył Karol Toeplitz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
• KIERKEGAARD, Søren. 1982. „Bojaźń i drżenie”. W: IDEM. Bojaźń i drżenie. Choroba na śmierć. Przełożył Jarosław Iwaszkiewicz, 7–137. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• KIERKEGAARD, Søren. 1995 Choroba na śmierć. Przełożył Jarosław Iwaszkiewicz. Poznań: Zysk i S-ka.
• KIERKEGAARD, Søren. 2008. Czyny miłości. Kilka rozważań chrześcijańskich w postaci mów S. Kierkegaarda. Przełożył Antoni Szwed. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2008.
• KIERKEGAARD, Søren. 2000. Powtórzenie. Przedmowy. Przełożył i opracował Bronisław Świderski. Warszawa: WAB.
• LEWIS, Clive Staples. 2013. Koniec człowieczeństwa. Przełożyła Magda Sobolewska. Kraków: Wydawnictwo Esprit.
• LISI, Leonarbook of Kierkegaard, 550–570. Oxford: Oxford University Press.
• MARAI, Sándor. 2011. Niebo i ziemia. Przełożył Feliks Netz. Warszawa: Czytelnik.
• NIETZSCHE, Fryderyk. 2010. Poza dobrem i złem. Przełożył Stanisław Wyrzykowski. Kraków: Vis-à-vis.
• NIETZSCHE, Fryderyk. 2014. Tako rzecze Zaratustra. Przełożył Wacław Berent. Poznań: Zysk i S-ka.
• NIETZSCHE, Fryderyk. 2003. Wiedza radosna. Tłum. Leopold Staff. Kraków: Zielona Sowa.
• NUSSBAUM, Martha. 1990a. „Introduction. Form and Content, Philosophy and Literature”. W: EADEM. Love’s Knowledge. Essays on Philosophy and Literature, 3–53. Oxford, New York: Oxford University Press.
• NUSSBAUM, Martha. 1990b. “‘Finely Aware and Richly Responsible’: Literature and the Moral Imagination”. W: EADEM. Love’s Knowledge. Essays on Philosophy and Literature, 148–167. Oxford, New York: Oxford University Press.
• PATTISON, George. 2004. Kierkegaard, Religion and The Nineteenth-Century Crisis of Culture. Cambridge. New York: Cambridge University Press.
• RILKE, Rainer Maria. 1996. Listy do młodego poety. Przełożyła Justyna Nowotniak. Warszawa: Czuły Barbarzyńca.