Z dziejów żydowskiej przedsiębiorczości w Radzyniu Podlaskim w okresie międzywojennym – przypadek przewoźnika samochodowego Henocha Gotesdynera (na tle sytuacji zarobkowego transportu samochodowego w województwie lubelskim)

• Authors: Gontarek Alicja

Title variants

EN

From the history of Jewish entrepreneurship in Radzyń Podlaski in the interwar period - the case of the car carrier Henoch Gotesdyner (against the background of the situation of commercial car transport in the Lublin voivodeship)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł skupia się na omówieniu sytuacji żydowskiego przedsiębiorcy z Radzynia Podlaskiego – przewoźnika samochodowego Henocha Gotesdynera, który od drugiej połowy lat 20. XX w. zajmował się przewozem towarów z Radzynia do Warszawy. Pierwotnie, jak wszyscy inni przedsiębiorcy transportu samochodowego prowadził formę na zasadzie zgłoszenia i rejestracji. Od 1932/1933 r., gdy polskie władze zdecydowały o wprowadzeniu systemu koncesyjnego na przewóz osób i towarów jako narzędzia interwencjonizmu państwowego, przedsiębiorstwo Gotesdynera miało coraz większy problem z podtrzymaniem ciągłości funkcjonowania. Nowe zasady koncesyjne, prowadziły bowiem do eliminacji małych firm na korzyść dużych i silnych spółek („akcja scaleniowa i eliminacyjna”). W 1936 r. na skutek decyzji Urzędu Wojewódzkiego Lubelskiego, w którego kompetencjach znajdowało się przydzielanie koncesji, Gotesdyner musiał zawiesić swoją działalność gospodarczą. Jego przypadek omówiono na tle na tle sytuacji zarobkowego transportu samochodowego w województwie lubelskim, który organizowano w systemie koncesji. Uwzględniono także kwestię korupcji, jaką ów wygenerował. Być może akcje scaleniowe i eliminacyjne miały także podtekst antyżydowski, tj. doraźnie wykorzystywano ten instrument do eliminacji Żydów z przewozu płatnego osób i towarów.

EN

The article focuses on the situation of a Jewish entrepreneur from Radzyń Podlaski - a car transporter Henoch Gotesdyner, who from the second half of the 1920s was engaged in transporting goods from Radzyń to Warsaw. Originally, like all other motor transport entrepreneurs, he ran his business on the basis of notification and registration. From 1932/1933, when the Polish authorities decided to introduce a concession system for passenger and goods transport as a tool of state interventionism, Gotesdyner's enterprise had an increasing problem with maintaining continuity. The new concession rules led to the elimination of small firms in favour of large and powerful companies ("consolidation and elimination action"). In 1936, as a result of a decision by the Lublin Voivodship Office, whose competences included the granting of concessions, Gotesdyner had to suspend his business activity. Gotesdyner's case is discussed against the background of the situation of commercial motor transport in the Lublin Province, which was organised under the concession system. The issue of corruption that this generated is also considered. It is possible that the consolidation and elimination actions had also an anti-Jewish undertone, i.e. this instrument was used ad hoc to eliminate Jews from paid passenger and goods transport.

Keywords

PL

transport; Henoch Gotesdyner; Radzyń Podlaski; przedsiębiorczość; gospodarka; II RP

EN

entrepreneurship; economy

the Second Polish Republic

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Radzyński Rocznik Humanistyczny
• Year: 2021
• Volume: 19
• Pages: 45-63

Dates

published

2021

Contributors

author

Gontarek Alicja

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

References

• Brzosko E., Rozwój transportu w Polsce 1918-1939, Warszawa 1982.
• Chanani I., Na twoich ulicach, Radzyniu [w:] Sefer Radzyn, red. I. Zigelman, Tel Awiw 1957.
• Heydel A., Interwencjonizm [w:] Encyklopedia nauk politycznych, red. E.J. Reyman, t. 2, Warszawa 1937.
• Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II RP i PRL, Warszawa 1995.
• Kaliński J., Motoryzacja a infrastruktura drogowa w Polsce po 1918 r. [w:] Na lądzie, w wodzie i w powietrzu... Z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, red. T. Głowiński, R. Klemen-towski, Wrocław 2014.
• Kaliński J., Liberadzki B., Transport w Polsce w latach 1918-1978, Warszawa 1986.
• Kołaczkowski B., Ewolucja administracyjno-prawnej regulacji korzystania z dróg publicznych w II RP, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, z. 4, 2000, s. 61-70.
• Konarski M., Świadczenia na rzecz Oborny państwa w okresie II Rzeczypospolitej (1918-1939) na przykładzie obowiązku odstępowania środków transportowych, „Studia Społeczne”, nr 1, 2021, s. 65-110.
• Kopciowski A., Wos hert zich in der prowinc? Prasa żydowska na Lubelszczyźnie i jej największy dziennik „Lubliner Tugblat”, Lublin 2015.
• Majcher-Ociesa E., Interwencjonizm państwowy w przemyśle Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1930-1939, Kielce 2019.
• Majcher-Ociesa E., Interwencjonizm państwowy w przemyśle na łamach „Polski Gospodarczej” z lat 1930-1939, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica”, t. XIV, 2013, s. 127-134.
• Magier D., Skorowidz do rejestru mieszkańców miasta Radzynia Podlaskiego z lat 1931-1939, Radzyń Podla-ski-Lublin 2013.
• Majcher-Ociesa E., Relacje między przemysłowcami a administracją państwową w województwie kieleckim w latach 1919–1939 [w:] Metamorfozy społeczne. Państwo i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Żarnowski, t. 8, Warszawa 2014, s. 259-273.
• Nestorowicz M., Ruch samochodowy w Polsce, „Inżynier Kolejowy”, nr 9, 1933, s. 229.
• Rawicz J., Doktor Łokietek i Tata Tasiemka. Dzieje gangu, Warszawa 2014.
• Rummel A., Polskie konstrukcje licencyjne i motoryzacyjne w latach 1922-1980, Warszawa 1985.
• Sarnowiec S., Zbiór ustaw i rozporządzeń o zarobkowym przewozie osób i towarów pojazdami mechaniczny-mi i o czasie pracy osób zatrudnionych w przemyśle przewozowym, Warszawa 1937.
• Sypniewski D., Wprowadzenie [w:] Ograniczenia wolności podejmowania działalności gospodarczej. Monogra-fia prawnicza, red. D. Sypniewski, U. Legierska, A. Małkowska, 2016.
• Żyndul J., Zajścia antyżydowskie w Polsce w latach 1935-1937, Warszawa 1994.

Identifiers

DOI

10.36121/RRH.GONTAREK.19.2021