Godność osoby z niepełnosprawnością jako wyznacznik koncepcji praw człowieka

• Authors: Bernadeta Szczupał

Title variants

EN

Dignity of People with Disabilities as an Indicator of the Concept of Human Rights

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Godność człowieka, jako rozpoznana i uznana wartość, ma charakter normatywny – jest stałym, nadrzędnym punktem odniesienia, jest nieporównywalna z innymi wyznacznikami prawa i nie można jej zamienić na inne wartości. Będąca właściwością specyficznie ludzką, godność jest ukonstytuowana w samej istocie podmiotowości człowieka; stanowi szczególną, uniwersalną wartość człowieczeństwa. Przynależna człowiekowi godność jest wartością chronioną przez prawa człowieka, zaś godne traktowanie człowieka oznacza, że jest on w każdej życiowej sytuacji podmiotem, że ma wolność wyboru, nie może być wykorzystywany, a jego prawa muszą być respektowane. Godność jest jedną z centralnych kategorii nowoczesnej koncepcji praw człowieka. Współcześnie koncepcja ta opiera się na uznaniu godności osoby ludzkiej za wartość najwyższą, podstawową, z której wywodzi się prawa. Godność ludzka jest źródłem praw i gwarantem ich realizacji, zaś zakaz naruszania godności człowieka ma charakter bezwzględny i dotyczy wszystkich ludzi.

EN

Human dignity, as a recognized and acknowledged value, is of normative nature – is a permanent, superior point of reference, is incomparable with other indicators of law and cannot be exchanged for other values. As a characteristic unique to humans, dignity is established in the essence of human subjectivity, is a special, universal value of humanity. Dignity belonging to the human being is a value that is protected by human rights, and treating people with dignity means that they are the subject in every life situation, have freedom of choice, cannot be abused, and their rights need to be respected. Dignity is one of the central categories of the modern concept of human rights. In our times, this concept is based on the recognition of the human being’s dignity as the highest, fundamental value from which rights are derived. Human dignity is the source of rights and the guarantee of their implementation, while prohibition on the violation of human dignity is absolute and applies to all people.

Keywords

PL

godność; niepełnosprawność; prawa człowieka.

EN

dignity; disability; human rights

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2012
• Issue: 3(17)
• Pages: 29-49

Contributors

author

Bernadeta Szczupał

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

References

• Andrzejczak, H. (1966). Filozoficznoprawne podstawy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
• Roczniki Filozoficzne, 14(2), 81–97.
• Andrzejczuk, R. (2004). Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin:
• Towarzystwo Naukowe KUL.
• 46 Bernadeta Szczupał
• Bagrowicz, J. (2005). Godność osoby fundamentem wychowania. W: F. Adamski (red.), Wychowanie
• personalistyczne. (s. 179–212). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Bauman, Z. (2000). Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Borchard, M., Brose, T., Raabe, S. (red.). (2009). W centrum: godność człowieka. Działalność
• polityczna na gruncie odpowiedzialności chrześcijańskiej. Etyka chrześcijańska jako drogowskaz.
• Kielce: Fundacja Konrada Adenauera w Polsce; dostępne na http://www.kas.de/wf/doc/
• kas_17707-1522-8-30.pdf?091001171954 (dostęp 29.09.2012).
• Chałas, K. (2003). Wychowanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki. T. I. Godność, wolność,
• odpowiedzialność, tolerancja. Lublin–Katowice: Wydawnictwo Jedność.
• Chlewiński, Z., Zaleski, Z. (1989). Godność. W: Encyklopedia Katolicka. T. 5. Lublin: Towarzystwo
• Naukowe KUL.
• Chudy, W. (2005). Godność człowieka wartością ontyczno – wychowawczą. W: M. Kalinowski
• (red.), Wzrastanie człowieka w godności, miłości i miłosierdziu. (s. 83–91). Lublin: KUL.
• Coughlin, J.J. (2003). Pope John Paul II and the Dignity of the Human Being. Harvard Journal of
• Law and Public Policy, 27(1), 65–80.
• Donnelly, J., Howard, R.E. (1987). International Handbook of Human Rights. New York: Greenwood
• Press.
• Dowler, D.L., Fullmer, C.L., Hendricks, D.J., Hirsh, A.E., Orslene, L.E., Walls, R.T. (2002). Job
• Accommodation Resources: Lessons from the Global Neighborhood. The Journal of Rehabilitation,
• 68(4), 34–39.
• Dykcik, W. (2007). Zmieniająca się rzeczywistość jako źródło cierpień egzystencjalnych i moralnych
• człowieka. W: A.A. Zych, A. Nowicka (red.), „By człowiek nie musiał cierpieć” – księga
• jubileuszowa dedykowana pani profesor Aleksandrze Maciarz. (s. 123–134). Wrocław: Wydawnictwo
• Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
• Dyrektywa o Równym Traktowaniu Osób (2010). E uropean D ignity Watch; d ostępne n a h ttp://
• www.europeandignitywatch.org/pl/sprawozdania-europejskie/szczegoly/article/dyrektywa-o-
• -rownym-traktowaniu-osob.html (dostęp 29.09.2012).
• Emener, W.G. (1991). An empowerment philosophy for rehabilitation in the 20th century. The
• Journal of Rehabilitation, National Rehabilitation Association, 57(4), 7–12.
• Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010–2020: Odnowione zobowiązanie do budowania
• Europy bez barier. (2010). Bruksela: Komisja Europejska; dostępne na http://eur-lex.
• europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0636:FIN:PL:PDF (dostęp 29.09.2012).
• Flood, P.J. (1998). The effectiveness of U.N. human rights institutions. Westport: Praeger Publisher.
• Forsythe, D.P. (2000). Human rights and comparative foreign policy. New York: United Nations
• University Press.
• Gajda, M. (2010). Dopominamy się o nasze prawa. Portal niepełnosprawni.pl; dostępna na http://
• www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/65989 (dostęp 29.09.2012).
• Galarowicz, J. (2005). Blask godności. O etyce Karola Wojtyły i nie tylko. Kęty: Wydawnictwo
• Antyk.
• Gogacz, M. (1994). Filozoficzna identyfikacja godności osoby. W: J. Czerkawski (red.), Zagadnienia
• godności człowieka. (s. 113–140). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Gronowska, B. (2005). Instytucjonalne gwarancje praw człowieka. W: B. Gronowska, T. Jasudowicz,
• N. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski (red.), Prawa człowieka i ich ochrona. Podręcznik
• dla studentów prawa i administracji. (s. 115–136). Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji
• i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
• Hliwa, R. (red.). (1998). Deklaracja Wiedeńska i Program Działania Światowej Konferencji Praw
• Człowieka. Wiedeń, czerwiec 1993. Poznań: Instytut Nauk Prawnych PAN, Poznańskie Centrum
• Praw Człowieka.
• Hołda, Z. (2004). Prawa człowieka. Historia. W: J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J.A. Rybczyńska
• (red.), Prawa człowieka. Zarys wykładu. (s. 16–31). Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
• Godność osoby z niepełnosprawnością jako wyznacznik koncepcji praw człowieka 47
• Informacja o wniosku w sprawie ratyfikacji przez Polskę Konwencji NZ o prawach osób niepełnosprawnych
• (2012). Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych; dostępne na
• http://www.niepelnosprawni.gov.pl/aktualnosci/art182,informacja-o-wniosku-w-sprawie-
• -ratyfikacji-przez-polske-konwencji-nz-o-prawach-osob-niepelnosprawnych.html (dostęp
• 29.09.2012).
• Jan Paweł II (1988). Posynodalna Adhortacja Apostolska „Christifideles Laici”; dostępne na www.
• opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/adhortacje/christifideles.html (dostęp 29.09.2012).
• Jan Paweł II (2004). Ludzie najsłabsi i najbardziej potrzebujący w życiu społeczeństwa. Przesłanie
• Jana Pawła II do uczestników międzynarodowego sympozjum na temat: „Godność i prawa
• osoby z upośledzeniem umysłowym”. Watykan; dostępne na http://www.opoka.org.pl/biblioteka/
• W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/uposledzenie_05012004.html (dostęp 29.09.2012).
• Jan Paweł II (2005). Encykliki Jana Pawła II. Warszawa: Wydawnictwo Sowa.
• Jedynak, S. (red.). (1999). Mały słownik etyczny. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
• Kamiński, I.C. (2005). Unia Europejska. Podstawowe akty prawne. Warszawa: Wydawnictwo
• Prawnicze Lexis-Nexis.
• Karta Praw Osób Niepełnosprawnych – Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia
• 1997 r. (M.P. 1997 Nr 50, poz. 475).
• Koch, T. (2005). The ideology of normalcy: the ethics of difference. Journal of Disability Policy
• Studies, 16(2), 123–129.
• Kojder, A. (1995). Godność i siła prawa. Szkice socjologiczno-prawne. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (2012). Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych;
• dostępne na http://www.niepelnosprawni.gov.pl/dokumenty-miedzynarodowe-/
• dokumenty-organizacji-narodow-zj/konwencja-o-prawach/ (dostęp 29.09.2012).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997 Nr 78 poz. 483, zmiana
• Dz. U. 2001 Nr 28 poz. 319).
• Krąpiec, M.A. (1996). O ludzką politykę. Warszawa: Gutenberg-Print.
• Kwarciński, T. (2007). Moralny wymiar równości szans w świetle dokumentów Unii Europejskiej.
• W: K.A. Kłosiński (red.), Unia Europejska. Integracja – Konkurencyjność – Rozwój.
• (s. 339–349). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Łopatka, A. (1999). Ochrona praw dziecka w świetle Konwencji o Prawach Dziecka. W: B. Balcerzak-
• Paradowska (red.), Sytuacja dzieci w Polsce w okresie przemian. (s. 153–157). Warszawa:
• Wydawnictwo Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych.
• Łopatka, A. (2002). Jednostka. Jej prawa człowieka. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wyższej
• Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego.
• Mahoney, J. (2003). Christian doctrines, ethical issues and human genetics. Theological Studies,
• 64(4), 719–749.
• Malinowska, I. (2004). Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa. Warszawa: Dom Wydawniczy
• Elipsa.
• Mazurek, F.J. (2001). Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka. Lublin: Redakcja Wydawnictw
• KUL.
• Michałowska, G. (2007). Ochrona praw człowieka w Radzie Europy i w Unii Europejskiej. Warszawa:
• Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Mikulski, J. (2004). Osoby niepełnosprawne w świetle zaleceń Wspólnoty Europejskiej W: Zatrudnienie
• osób niepełnosprawnych w europejskich regulacjach prawnych. T. IV. (s. 32–50).
• Warszawa: Biuro Informacji Rady Europy.
• Miszczak, Z.M. (2012). Ochrona praw osób niepełnosprawnych na gruncie Konwencji o prawach
• osób niepełnosprawnych. Internetowy Biuletyn Informacyjny Osób Niepełnosprawnych;
• dostępne na http://niepelnosprawni.lublin.pl/ochrona-praw-osob-niepelnosprawnychna-
• gruncie-konwencji-o-prawach-osob-niepelnosprawnych/ (dostęp 29.09.2012).
• Nordenfelt, L., Edgar, A. (2005). The four notions of dignity. Quality in Ageing: Policy Practice
• and Research, 1(6), 17–21.
• 48 Bernadeta Szczupał
• Nowicka-Kozioł, M. (2002). Godność podmiotu ponowoczesnego. W: M. Nowicka-Kozioł (red.),
• Prawo głosu i różnicy a podmiotowość. (s. 9–15). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki
• Specjalnej.
• Nowicki, M.A. (2002). Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji
• Praw Człowieka. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
• Ochonczenko, H. (2005). Od „inwalidy” do „osoby niepełnosprawnej” – przemiany w definiowaniu
• osób niepełnosprawnych. W: H. Ochonczenko, G. Miłkowska (red.), Osoba niepełnosprawna
• w społeczności akademickiej. (s. 17–38). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Oleś, P. (2007). Poczucie godności – teoria i badania. W: A. Królikowska, Z. Marek (red.), Refleksje
• nad godnością człowieka. (s. 119–127). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Ostrowska, D., Hołda, Z. (2004). Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy. W: J. Hołda,
• Z. Hołda, D. Ostrowska, J.A. Rybczyńska (red.), Prawa człowieka. Zarys wykładu. (s. 68–82).
• Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
• Ostrowska, U. (2004). Studenci wobec godności. Między nieodzownością a kontestacją. Kraków:
• Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Quinn, G., Degener, T. (2002). Human rights and disability. The current use and future potential
• of United Nations human rights instruments in the context of disability. New York-Geneva:
• United Nations Organization.
• Picker, E. (2007). Godność człowieka a życie ludzkie. Rozbrat dwóch fundamentalnych wartości
• jako wyraz narastającej relatywizacji człowieka. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Piechowiak, M. (1999). Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej
• ochrony. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Podsiad, A. (2001). Słownik terminów i pojęć filozoficznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy
• PAX.
• Przybył, M. (2005). Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym. Tekst polski:
• nowe tłumaczenie. Sobór Watykański II. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
• Przybysz, P. (2005). Prawa człowieka a prawa niepełnosprawnych; dostępne na www.idn.org.pl/
• sonnszz/prawa_niepelnosprawn1.htm (dostęp 29.09.2012).
• Rabkin, J. (2003). What we can learn about human dignity from international law. Harvard Journal
• of Law and Public Policy, 27(1), 145–157.
• Rędziak, B. (2012). Ratyfikacja konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – już w maju. Portal
• niepełnosprawni.pl; dostępne na http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/106889 (dostęp
• 29.09.2012).
• Romer, T. (2003). Godność człowieka w prawie pracy i pomocy społecznej. W: Godność człowieka
• a prawa ekonomiczne i socjalne. Księga Jubileuszowa wydana w piętnastą rocznicę ustanowienia
• Rzecznika Praw Obywatelskich. (s. 59–83). Warszawa: Wydawnictwo Biura Rzecznika
• Praw Obywatelskich.
• Sienkiewicz, T. (2006). Status człowieka niepełnosprawnego w prawie administracyjnym. Warszawa:
• Wydawnictwo Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej.
• Sienkiewicz, T. (2007). Status człowieka niepełnosprawnego w prawie publicznym. Warszawa:
• Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna.
• Sokołowski, T. (2004). Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Warszawa: Wydawnictwo
• Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP.
• Steuden, S. (2008). Czynniki dynamizujące rozwój osobowy i poczucie godności młodzieży. W:
• F.W. Wawro (red.), Młodzież a kultura życia w kontekstach społecznych. (s. 63–70). Lublin:
• Wydawnictwo KUL.
• Szczupał, B. (2009). Godność osoby z niepełnosprawnością. Studium teoretyczno-empiryczne poczucia
• godności młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
• Szczupał, B. (2010). Zasada pomocniczości w systemie opieki nad rodziną z dzieckiem z niepełnosprawnością
• intelektualną – założenia a rzeczywistość. W: A. Żyta (red.), Rodzina osób
• z niepełnosprawnością intelektualną wobec wyzwań współczesności. (s. 85–99). Toruń: Wydawnictwo
• Edukacyjne Akapit.
• Godność osoby z niepełnosprawnością jako wyznacznik koncepcji praw człowieka 49
• Szlaga, J. (1996). Godność i upadek człowieka a jego środowisko. W: K. Popielski (red.), Człowiek
• – wartości – sens. (s. 149–164). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych,
• sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. 2012 Nr 0 poz. 882).
• Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie
• równego traktowania (Dz. U. 2010 Nr 254 poz. 1700).
• Wapiennik, E., Piotrowicz, R. (2002). Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy. Warszawa:
• Urząd Komitetu Integracji Europejskiej.
• Wasiak, Z. (2004). Realizacja praw osób niepełnosprawnych w polskim systemie prawnym. W: H.
• Machińska (red.), Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w europejskich regulacjach prawnych.
• T. IV. (s. 56–73). Warszawa: Biuro Informacji Rady Europy.
• Wojtaszek-Mik, E., Mik, C. (2005). Unia Europejska, Wspólnota Europejska. Zbiór dokumentów.
• Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.