Samoleczenie: medykalizacja czy demedykalizacja? Granice władzy medycyny

• Authors: Wójta-Kempa Monika

Title variants

EN

Self-care: Medicalization or demedicalization? The limits of medicine’s power

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Obserwowane zmiany w zachowaniach okołozdrowotnych jednostek, wzrost zainteresowania własnym zdrowiem i stosowanie samodzielnych praktyk pozamedycznych w dziedzinie zdrowia mogą być traktowane jako zapowiedź procesów demedykalizacyjnych. W artykule zaprezentowano rozważania nad tezą, że samoleczenie i samoopieka, wynikające z różnych czynników makrospołecznych i ekonomicznych, są jednak nadal przejawem medykalizacji, ale na poziomie mikroi mezospołecznym. Jednostki wykorzystują wiedzę i rozwiązania oferowane przez medycynę, filtrując je w ramach realnych i wirtualnych grup uczestnictwa. W niniejszym artykule samoleczenie traktowane jest zatem jako przejaw „automedykalizacji” i obejmuje działania, takie jak: poszukiwanie wiedzy medycznej z niemedycznych źródeł, stosowanie leków O TC i suplementów diety bez konsultacji z lekarzem, samodzielne stosowanie terapii konwencjonalnych, niekonwencjonalnych, jak również kontrowersyjnych lub nawet nielegalnych. Zaprezentowano także próbę wyjaśnienia postawy, którą można nazwać „ucieczką przed medykalizacją”. W artykule podkreśla się ogromną rolę tzw. nowych mediów w wyłanianiu „naiwnych ekspertów” – poprzez umożliwienie anonimowego omówienia problemów zdrowotnych jednostek i tym samym powstawania wiedzy społecznej, która zyskuje status wiedzy „zobiektywizowanej” i która może konkurować z wiedzą medyczną. Ta społecznie konstruowana laicka wiedza staje się podłożem decyzji jednostek, dając przy tym wrażenie, że zachowania zdrowotne są niezależne od medycznej perspektywy. Jednak wybierając „wirtualne” rozwiązania, jednostki nieświadomie praktykują „automedykalizację”.

EN

Nowadays, changes in people’s health behaviours, a growing preoccupation with one’s own health, and the application of non-medical autonomous practices in the health domain can be regarded as symptoms of demedicalization. In this article some arguments are elaborated to illustrate the thesis that self-care and self-medication, coming from different macro-social and economic conditions, are still indicators of medicalization, but at the micro- and mezzo-level of society. Individuals apply medical knowledge and solutions in their own way and filter them through spontaneous actions within both real and virtual groups. Thus in this article self-care is treated as symptom of “auto- -medicalization” manifested in actions like: seeking medical knowledge via non-medical paths; using OTC drugs and dietary supplements without professional advice; and self-administration of conventional, non-conventional and controversial or even illegal therapies. The attitude coined as “escaping medicalization” is also examined. The article shows the major role played by the “new media” in producing “naïve experts” – giving individuals the possibility to share their health problems anonymously and to acquire lay knowledge, which “becomes more objective” and may compete with medical knowledge. Acquiring lay knowledge by sharing it with others and using it to make one’s own decisions gives individuals a strong conviction that their health behaviours are independent of the medical perspective, while in fact individuals, in choosing ‘virtual’ solutions, are unconsciously practicing “auto-medicalization”.

Keywords

PL

medykalizacja; demedykalizacja; samoleczenie

EN

medicalization; demedicatizatiom; “auto-medicalization”; self-care

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2017
• Volume: LXVI
• Issue: 1
• Pages: 83-105

Dates

published

2017

Contributors

author

Wójta-Kempa Monika

• Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

References

• Armstrong David. 1995. “The rise of surveillance medicine”. Sociology of Health and Illness 17(3): 393–404. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1467-9566.ep10933329/pdf.
• Bailey Stacey C., Christine U. Oramasionwu, Michael S. Wolf. 2013. “Rethinking adherence: A health literacy–informed model of medication self-management”. Journal of Health Communication 18(1): 20–30. http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10810730.2013.825672.
• Bochenek Tomasz. 2012. Medyczne, społeczne i ekonomiczne aspekty samoleczenia oraz samoopieki. Samoleczenie a problematyka kosztów w systemie ochrony zdrowia. W: Samoleczenie, K. Krajewski-Siuda (red.), 99–120. Warszawa: Wyd. Instytut Sobieskiego.
• Boguszewski Rafał. 2012. Polacy o swoim zdrowiu oraz prozdrowotnych zachowaniach i aktywnościach. Komunikat z badań. CBOS 110/220. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
• Bury Michael .2000. On chronic illness and diseability. In: Handbook of medical sociology, E.C. Bird., P. Conrad, A.M. Fremont (eds.), 173–183. New Yersey: Prentice Hall, Upper Addle River.
• Conrad Peter. 1987, The experience of illness: Recent and new directions. In: Research in the sociology of health care. A research annual. The experience and management of chronic illness, J.A. Roth, P. Conrad (eds.), 1–31. London: JAI Press.
• Conrad Peter. 1992. “Medicalization and social control”. Annual Review of Sociology 18: 209–232.
• Conrad Peter. 2005. “The shifting engines of medicalization”. Journal of Health and Social Behavior 46: 3–14.
• Conrad Peter. 2007. The medicalization of society: On the transformation of human conditions into treatable disorders. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Davis E. Joseph. 2009. Medicalization, social control, and the relief of suffering. In: The new Blackwell companion to medical sociology, W.C. Cockerham (ed.), 211–241. Chichester: Wiley-Blackwell.
• Dew Kevin, Kerry Chamberlain, Darrin Hodgetts, Pauline Norris, Alan Radley, Jonathan Gabe. 2014. “Home as a hybrid centre of medication practice”. Sociology of Health and Illness 36(1): 28–43.
• Dew Kevin, Pauline Norris, Jonathan Gabe, Kerry Chamberlain, Darrin Hodgetts. 2015. “Moral discourses and pharmaceuticalised governance in households”. Social Science & Medicine 131: 272–279.
• Foucault Michael. 1999. Narodziny kliniki. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Freidson Eliott. 1970a. Profession of medicine. New Yok, NY: Dodd Mead.
• Freidson Eliott. 1970b. Professional dominance. The social structure of medical care. New York, NY: Atherton Press.
• Frank Furedi. 2006. “The end of professional dominance”. Society 43(6): 14–18. Doi: 10.1007/BF02698479.
• Jonathan Gabe, Caterine M. Coveney, Simon J. Williams. 2016. “Prescriptions and proscriptions: Moralising sleep medicines”. Sociology of Health and Illness 38(4): 627–644. Doi: 10.1111/1467-9566.12383.
• Gaciong Zbigniew, Przemysław Kardas. 2015. Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań. Warszawa: Fundacja Naukowa Polpharmy.
• Halfman Drew. 2012. “Recognizing medicalization and demedicalization: Discourses, practices, and identities”. Health: An Interdisciplinary Journal for the Social Study of Health, Illness and Medicine 16: 186–207. Doi: 10.1177/1363459311403947.
• Internet ważniejszym źródłem wiedzy o zdrowiu niż lekarze i rodzina. http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/internet-wazniejszym-zrodlem-wiedzy-o-zdrowiu-niz-lekarze-i-rodzina.
• Jacyno Małgorzata. 2007. Kultura indywidualzmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kardas Przemysław, Paweł Lewek, Michał Matyjaszczyk. 2013. „Determinants of patient adherence: A review of systematic reviews”. Frontiers in Pharmacology 4 (91): 1–16. http://doi.org/10.3389/fphar.2013.00091.
• Marody Mirosława. 2014. Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Scholar.
• Naim Mosés. 2013. The end of power. From boardrooms to battlefields and churches to states. Why being in charge isn’t what is used to be. New York: Basic Books.
• Nowakowski Michał. 2015. Medykalizacja i demedykalizacja. Zdrowie i choroba w czasach kapitalizmu zdezorganiozowanego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2013 r. 2015. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Rynek suplementów diety w Polsce 2014. Prognozy rozwoju na lata 2014–2018. PMR. https://www.pmrpublications.com/product/Rynek-suplementow-diety-w-Polsce-2014.
• Roguska Beata, Michał Feliksiak. 2010. Stosowanie leków dostępnych bez recept., Komunikat z badań. 3/2010. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
• Suplementy diety – percepcja i komunikacja. Raport. http://www.krsio.org.pl/pl/aktualnosci/1195-raport-o-suplementach-diety-suplementy-diety-percepcja-i-komunikacja.
• Szymańska Agnieszka. 2015. “A typology of public relation strategy employed by pharmaceutical firms on the polish market – an analysis of selected examples and their market conditioning”. Zeszyty Prasoznawcze 2(222), 58: 474–490.
• Taranowicz Iwona, Monika Wójta-Kempa. 2013. Samodyscyplina drogą do zdrowia. W: Biologiczny wymiar życia populacji a jego socjologiczne interpretacje. M. Synowiec-Piłat, A. Łaska-Formajster (red.). Łódź: Instytut Socjologii.
• Wdowiak Leszek, Lucyna Kapka. 2012, Samoleczenie a zdrowie publiczne. W: Samoleczenie, K. Krajewski-Siuda (red.), 13–23. Warszawa: Wyd. Instytut Sobieskiego.
• Webster Andrew, Conor Douglas, Graham Lewis. 2009. “Making sense of medicines: ‘Lay pharmacology’ and narratives of safety and efficacy”. Science as Culture 18(2): 233–47.
• WHO. The role of the pharmacist in self-care and self-medication.1998. http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Jwhozip32e/
• Wieczorkowska Magdalena. 2015, „Zdrowie i choroba w sieci – o przejawach i konsekwencjach popularyzacji wiedzy medycznej w Internecie”. Człowiek i Społeczeństwo 40: 137–156.
• Williams J. Simon, Michael Calnan. 1996. “The ‘limits’ of medicalization?: Modern medicine and the lay populace in ‘late’ modernity”. Social Science & Medicine 42(12): 1609–1620. https://doi.org/10.1016/0277-9536(95)00313-4.
• Williams J. Simon, Paul Martin, Jonathan Gabe. 2011. “The pharmaceuticalisation of society? A framework for analysis”. Sociology of Health & Illness 33(5): 710–725. Doi: 10.1111/j.1467-9566.2011.01320.x.
• Wójta-Kempa Monika, Dominik M. Krzyżanowski. 2016. “Correlates of abusing and misusing over-the-counter pain relievers among adult population of Wrocław (Poland)”. Advances in Clinical and Experimental Medicine 25(2): 349–360.
• Wójtewicz Anna. 2014. Ciało w kulturze konsumpcji. Efektywność edukacji zdrowotnej na przykładzie sieci szkół promujących zdrowie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• WSMI: The story of self-care and self-medication 40 years of progress. 1970–2010, 2010. http://www.wsmi.org/wp-content/data/pdf/storyofselfcare_brochure.pdf .
• Zięba Jerzy. 2015. Ukryte terapie. Czego ci lekarz nie powie. Rzeszów: Wyd. EGIDA Halina Kostka.
• Zola Irving. 1972. “Medicine as an institution of social control”. Sociological Review 20(4): 487–504.

Identifiers

ISSN

0033-2356