Niemieckie pożyczki leksykalne w dziewiętnastowiecznych materiałach Georga Wenkera z obszaru Warmii i Mazur

• Authors: Rembiszewska Dorota Krystyna

Title variants

EN

German Lexical Borrowings in the 19th Century Georg Wenker’s Materials from Warmia and Masuria

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedstawione niemieckie pożyczki leksykalne występują w ankietach zbieranych do Niemieckiego atlasu językowego, które wypełniono na obszarze Prus Wschodnich (ponad 500 miejscowości) w latach 80. XIX w. Część z nich stanowi zbiór wyrazów znanych polszczyźnie ogólnej. Pewne nazwy zostały zapożyczone i poddane różnym procesom adaptacyjnym (fonetycznym i ortograficznym) do systemu polskiego i charakteryzują dość duży obszar gwar północnopolskich (np. wurst, gbur, klejdy). Kilka z tych pożyczek to okazjonalizmy, zapisane na użytek kwestionariusza, będące interesującym przykładem dostosowywania wyrazów obcych do innego systemu językowego. Omawiany rejestr nazw pokazuje stosunkowo nieliczne pożyczki leksykalne pochodzenia niemieckiego, które przeniknęły do gwar mazurskich.

EN

The German lexical borrowings presented in the article appear in the questionnaires collected for the German linguistic atlas, filled in the area of East Prussia (over 500 localities) in the eighties of the 19th century. Some of them constitute a set of words known in the general Polish language. Some names were borrowed and underwent various adaptation processes (both phonetic and orthographic) into the Polish system and they characterize quite a large area of the North Polish dialects (e.g. wurst, gbur, klejdy). Some of those borrowings are occasionalism written for the use of the questionnaire, being an interesting example of foreign words adapting to a different language regime. The register of names discussed in the article presents relatively small number of lexical borrowings of German origin which penetrated into the Masurian dialects.

Keywords

PL

germanizmy; polskie gwary Prus Wschodnich; Niemiecki atlas językowy; Georg Wenker

EN

Germanisms; Polish dialects of the Eastern Prussia; German linguistic atlas; Georg Wenker

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Gwary Dziś
• Year: 2015
• Volume: 7
• Pages: 231–237

Contributors

author

Rembiszewska Dorota Krystyna

• Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

References

• Bacewicz J. (2006), Fejnie gadalim, smacno jedlim. Gwara i kuchnia Suwalszczyzny, Suwałki.
• Bajki Warmii i Mazur, red. H. Koneczna, W. Pomianowska, Warszawa, 1956.
• Bellmann G. (1971), Slavoteutonica. Lexikalische Untersuchungen zum slawisch-deutschen Sprachkontakt im Ostmitteldeutschen, Berlin – New York.
• Beyersdorff O. (1868), Über Slavisches im Deutschen, „Schlesische Provinzialblätter”, Jg LXXII, Der Neuen Folge, J. VII, s. 446–448, 497–499, 549–551.
• Bielfeldt H.H. (1982), Die slawischen Wörter im Deutschen. Ausgewählte Schriften 1950–1978, Leipzig.
• Eichler E. (1965), Etymologisches Wörterbuch der slawischen Elemente im Ostmitteldeutschen, Bautzen.
• Kiparsky V. (1936), Fremdes im Baltendeutsch, Helsingfors.
• Vasmer M. (1947), F. Kluge, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, „Zeitschrift für slavische Philologie”, t. XIV.
• Knoop O. (1890), Plattdeutsches aus Hinterpommern, 2. Sammlung: Fremdsprachliches im hinterpommerschen Platt, nebst einer Anzahl von Fischerausdrücken und Ekelnamen, [w:] Wissenschaftliche Beilage zum Programm des kgl. Gymnasiums zu Rogasen, Programm Nr 156, Rogasen.
• MSGP, Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków, 2005.
• Osipowicz A. (2009), Słowniczek gwary augustowskiej, [w:] Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 57–130.
• Popowska-Taborska H., Rzetelska-Feleszko E. (2009), Dialekty kaszubskie w świetle XIX-wiecznych materiałów archiwalnych, Warszawa.
• PrWb, Preußisches Wörterbuch, I–VI, begr. von E. Riemann, hrsg. von E. Riemann, U. Tolksdorf, R. Goltz, Neumünster, 1974–2005.
• Ratasiewicz M. (2010), Słownik gwary pogranicza Suwalszczyzny i dawnych Prus Wschodnich, Gołdap.
• Rembiszewska D.K. (2010), Siła wurstu brukuje białka i gbur? O niektórych wyrazach w XIX-wiecz­nych materiałach Georga Wenkera z obszaru Mazur, Warmii i Ostródzkiego, Rozprawy Komisji Językowej, red. S. Gala, t. LV, Łódź, s. 195–211.
• SSEJP, Sławski F. (1952–1982), Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Kraków.
• SEK, Boryś W., Popowska-Taborska H. (1994–2010), Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, t. I–VI, Warszawa.
• SłXVI w, Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, Wrocław, 1966.
• SłXVII w, Słownik polszczyzny XVII wieku, http://sxvii.pl/, (12.09.2013).
• SGOWM, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, opr. przez Pracownię SGOWM Zakładu Językoznawstwa PAN w Warszawie, red. Z. Stamirowska, H. Perzowa, t. I–IV, Wrocław, t. V red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, Warszawa – Kraków, 1987–2006.
• SGPA, Słownik gwar polskich, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. M. Karasia, od t. II pod kier. J. Reichana, od t. VI pod kier. J. Okoniowej, Wrocław – Kraków, 1977–2013.
• Słownik gwary Tykocina, spisany przez Centrum Badań nad Historią i Kulturą Małych Miast, http://www.tykocinregion.pl/pl/slownik, (14.05.2013).
• Łaziński M. (2009), Słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie, Warszawa.
• SWM IV, Mocarska-Falińska B (1959), Słownictwo Warmii i Mazur. Uprawa i obróbka lnu, Studia Warmińsko-Mazurskie, t. IV, Wrocław.
• Teuchert H. (1958), Slawische Lehnwörter in ostdeutschen Mundarten, „Zeitschrift für deutsche Mundartforschung“, t. XXVI/1, s. 13–31.
• Wick P. (1939), Die slavischen Lehnwörter in der neuhochdeutschen Sprache, Marburg.
• Wolf H. (1965), Deutsch-slavische Begegnung in der Sprache der Reformationszeit, „Die Welt der Slaven“, t. X, s. 51–98.

Identifiers

DOI

DOI 10.14746/gd.2015.7.19