Polsko-francuskie umowy w sprawie ubezpieczeń społecznych w okresie międzywojennym

• Authors: Jarosz-Nojszewska Anna

Title variants

EN

Polish-French agreements regarding social security in the inter-war period

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W latach 1918–1939 z Polski do Francji wyemigrowało ponad 600 tys. osób. Do Francji przybyła także duża grupa Polaków, którzy wcześniej zamieszkiwali na terenie Westfalii i Nadrenii. Wśród polskiej emigracji dominowali robotnicy i górnicy, zdecydowanie mniej było pracowników rolnych. Celem artykułu jest pokazanie działań władz polskich podejmowanych w celu zabezpieczenia świadczeń z ubezpieczeń społecznych (w szczególności emerytalnych i rentowych) Polakom, którzy zdecydowali się na podjęcie pracy zarobkowej we Francji. Bazę źródłową artykułu stanowią materiały archiwalne, akty prawne oraz prasa specjalistyczna badanego okresu. Pierwsze próby zagwarantowania świadczeń ubezpieczeniowych dla Polaków we Francji władze polskie podjęły bezpośrednio po zakończeniu I wojny światowej, podpisując z Francją umowę emigracyjną, w której znalazły się zapisy dotyczące ubezpieczeń społecznych. Nie rozwiązywała ona jednak kluczowych spraw ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. W kolejnych latach prowadzono dalsze działania w tym zakresie, których największym osiągnięciem było podpisanie w 1929 r. umowy dotyczącej ubezpieczenia górników. Rokowania w sprawie polsko-francuskiej konwencji ubezpieczeniowej obejmującej wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych przerwał wybuch II wojny światowej. Została ona podpisana po wojnie, w 1948 r.

EN

In the years 1918–1939 over 600 thousand persons emigrated from Poland to France. Large numbers of Poles, who had previously lived in Westphalia and the Rhineland province, also came over to France. Amongst the Polish emigrants there was a predominance of workers and miners, and there were considerably fewer farmers. This article aims to demonstrate the steps taken by the Polish authorities to secure social security benefits, (in particular retirement pensions and disability pensions) for Poles who decided to take up paid employment in France. The source database which this article draws on is archived materials, legal acts and specialist press relating to the period being researched. The Polish authorities undertook the first attempts to guarantee social security benefits for Poles in France directly after the end of the First World War, signing a emigration agreement with France, which included the first social security records. However, it did not resolve the key issues of retirement pension and disability pension. In subsequent years further activities were conducted in this area, the greatest achievement being the signing of the agreement relating to miners benefits in 1929. Negotiations in the matter of the Polish- French insurance convention covering all types of social benefits were interrupted on the outbreak of the Second World War. It was signed after the war, in 1948.

Keywords

PL

emigracja; reemigracja; emigracja polska we Francji; stosunki polsko--francuskie; renty; emerytury; górnicy; emerytury górnicze

EN

emigration; Polish emigrants in France Polish-French relations; disability; pensions; retirement pensions; miners; miners pensions

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2017
• Issue: 2(3)
• Pages: 34-52

Contributors

author

Jarosz-Nojszewska Anna

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie; Kolegium Ekonomiczno-Społeczne; Katedra Historii Gospodarczej i Społecznej

References

• Archiwum Państwowe w Katowicach (AP Katowice), Spółka Bracka w Tarnowskich Górach
• Archiwum Akt Nowych (AAN), Konsulat RP w Marsylii
• Babiński L., 1920, Konwencja robotnicza polsko-francuska z dn. 3 września 1919 r., „Ekonomista” t. 1.
• Babiński W., 1925, Emigracja polska do Francji, „Ekonomista” t. 1.
• Broński K., 2010, Rozwój systemu ubezpieczeń społecznych w Galicji w XIX w. (zarys problematyki), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” nr 824.
• Brożek A., 1984, Polityka imigracyjna w państwach docelowych emigracji polskiej (1850–1939) [w:] Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), red. A. Pilch, Warszawa.
• F.St., 1928, Francuska ustawa o ubezpieczeniach społecznych wobec obywateli państw obcych, „Praca i Opieka Społeczna” z. 3.
• F.St., 1930a, Nowe francuskie ubezpieczenia społeczne, „Praca i Opieka Społeczna” z. 4.
• F.St., 1930b, Polsko-francuska konwencja o ubezpieczeniu górniczym, „Praca i Opieka Społeczna” z. 1.
• F.St., 1930c, Przesłanki polsko-francuskiej konwencji o ubezpieczeniu górniczym, „Praca i Opieka Społeczna” z. 1.
• Fischlowitz S., 1934, Sprawa międzynarodowego zachowania uprawnień ubezpieczenia emerytalnego, „Praca i Opieka Społeczna” z. 2.
• Fischlowitz S., 1935, Nowe francuskie dekrety ubezpieczeniowe, „Praca i Opieka Społeczna” z. 4.
• Fichlowitz S., 1936, Reforma francuskich ubezpieczeń społecznych, „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” nr 2.
• Fischlowitz S., 1937, Na drodze do załatwienia sporu z Francją co do dodatków do rent wypadkowych, „Praca i Opieka Społeczna” z. 4.
• Francuskie ubezpieczenia społeczne, 1926, „Praca i Opieka Społeczna” z. 1–2.
• Grabowski E., 1923, Ubezpieczenia społeczne w państwach współczesnych, Warszawa.
• Gruszczyński J., 1979, Emigracja polska we Francji w latach 1900–1975, „Przegląd Polonijny” z. 2.
• Gucka A., 2005, Obraz emigracji polskiej na łamach Dziennika Poznańskiego (1859–1939) i Kuriera Poznańskiego (1872–1939), vol. 2, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
• Horowitz H., Fischlowitz S., 1936, Ochrona emigrantów w zakresie ubezpieczeń społecznych, ISS, Warszawa.
• Horowitz H., 1928, Zagadnienia i stosunki międzypaństwowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych ze szczególnym uwzględnieniem Polski, „Praca i Opieka Społeczna” z. 3.
• Jakubiec D., 2007, Pierwsze polskie instytucje ubezpieczeń społecznych. Zarys historii i ustroju, Warszawa.
• Janowska H., 1960, Z dziejów polskiej emigracji robotniczej we Francji w latach 1919–1939, „Z Pola Walki” nr 3.
• Janowska H., 1964, Polska emigracja zarobkowa we Francji 1919–1939, KiW, Warszawa.
• Janowska H., 1981, Emigracja zarobkowa z Polski 1918–1939, Warszawa.
• Jarosz-Nojszewska A., 2009, Ustawa scaleniowa 1933 roku. Próba ujednolicenia systemu ubezpieczeń społecznych w II RP [w:] Między zacofaniem a modernizacją. Społeczno-gospodarcze problemy ziem polskich na przestrzeni wieków, red. E. Kościk, T. Głowiński, Gajt, Wrocław.
• Jarosz-Nojszewska A., 2016a, Problem ubezpieczeń emerytalnych „Westfalczyków" w okresie międzywojennym [w:] Kapitalizm a sprawiedliwość społeczna, red. J. Osiński, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
• Jarosz-Nojszewska A., 2016b, Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku w latach 1922–1939 [w:] Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, red. P. Grata, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Kicinger A., 2005, Polityka emigracyjna II Rzeczpospolitej, Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych, Warszawa.
• Kołodziej E., 1982, Wychodźstwo zarobkowe z Polski 1918–1939. Studia nad polityką emigracyjną II Rzeczypospolitej, KiW, Warszawa.
• Konwencja dotycząca pomocy i opieki społecznej, podpisana pomiędzy Polską a Francją w Warszawie, dnia 14 października 1920 r., DzU 1923, nr 48, poz. 329.
• Konwencja między Polską a Francją, dotycząca ubezpieczenia na starość, na wypadek niezdolności do pracy i śmierci robotników i pracowników umysłowych zatrudnionych w górnictwie, podpisana w Warszawie, dnia 21 grudnia 1929 r., DzU 1934, nr 72, poz. 690.
• Konwencja nr 19 dotycząca traktowania pracowników obcych na równi z krajowymi w zakresie odszkodowania za nieszczęśliwe wypadki przy pracy z 1925 r., DzU 1928, nr 63, poz. 576.
• Konwencja w przedmiocie emigracji i imigracji zawarta pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Rzecząpospolitą Francuską z dnia 3 września 1919 r., DzU 1920, nr 41, poz. 246.
• Kraszewski P., 1975, Polsko-francuska konwencja emigracyjna z 3 września 1919 roku, „Przegląd Polonijny” z. 2.
• Kraszewski P., 1995, Polska emigracja zarobkowa w latach 1870–1939. Polityka i refleksja, Poznań.
• Landau Z., Tomaszewski J., 1971, Robotnicy przemysłowi w Polsce 1918–1939, Warszawa.
• Makowski J., 1935, Umowy międzynarodowe Polski 1919–1934, Warszawa.
• Mazurkiewicz M.J., 2016, Stan badań nad historią prawa ubezpieczeń społecznych w okresie II Rzeczypospolitej (1918–1939), „Studia Iuridica Toruniensia” t. 17.
• Muszalski W., 2004, Ubezpieczenia społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Oświadczenie Rządowe o wymianie dokumentów ratyfikacyjnych konwencji polsko--francuskiej w przedmiocie emigracji i imigracji, DzU 1920, nr 41, poz. 247.
• Oświadczenie Rządowe z dnia 30 lipca 1934 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych konwencji między Polską a Francją dotyczącej ubezpieczenia na starość,na wypadek niezdolności do pracy i śmierci robotników i pracowników umysłowych zatrudnionych w górnictwie, DzU 1934, nr 72, poz. 691.
• Pałyga E.J., 1976, Prawno-polityczne podstawy opieki konsularnej Drugiej Rzeczypospolitej, „Przegląd Polonijny” z. 1.
• Pieńkowska-Kamieniecka S., Rutecka J., 2014, System emerytalny w Niemczech – analiza aktualnych tendencji na tle dotychczasowego procesu reformowania, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka” nr 6.
• Rosner J., 1930, Międzynarodowe unormowanie ubezpieczeń w górnictwie, „Praca i Opieka Społeczna” nr 1.
• Rozwadowski J., 1927, Emigracja Polska we Francji. Europejski Ruch Wychodźczy, Wydawnictwo Polskiego Uniwersytetu Robotniczego we Francji, Lille.
• Rżewski A., Wyżnikiewicz Z., 1936, Systematyczny przegląd ubezpieczeń społecznych w Polsce, Łódź.
• S.F., 1930, Sprawa ubezpieczeniowych konsekwencji emigracji polskiej z Niemiec do Francji, „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” nr 9.
• S., 1936, Pertraktacje polsko-francuskie w sprawie ubezpieczeń społecznych, „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” nr 3–4.
• Sprawozdanie stenograficzne z 93 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 30 października 1919 r.
• St. F., 1931a, Sprawa ratyfikowania przez Francję nowej konwencji ubezpieczeniowej z Polską, „Praca i Opieka Społeczna” z. 4.
• St. F., 1931b, Sprawa ubezpieczeniowych konsekwencyj emigracji polskiej do Francji, „Kwartalnik Naukowego Instytutu Emigracyjnego i Kolonialnego oraz Przegląd Emigracyjny” t. 1.
• Sukiennicki H., 1931, Emigracja polska z Westfalii do Francji i jej uprawnienia ubezpieczeniowe, „Kwartalnik Naukowego Instytutu Emigracyjnego i Kolonialnego oraz Przegląd Emigracyjny” t. 1.
• Tomaszewski J., 1976, Czynniki wpływające na migracje zewnętrzne ludności w Polsce 1918–1939 [w:] Mechanizmy polskich migracji zarobkowych, red. C. Bobińska, KiW, Warszawa.
• Ustawa z dnia 18 listopada 1948 r. o ratyfikacji konwencji generalnej polsko-francuskiej o zabezpieczeniu społecznym, podpisanej w Paryżu wraz z układami dodatkowymi i protokółem ogólnym z dnia 9 czerwca 1948 r., DzU 1948, nr 58, poz. 460.
• Ustawa z dnia 3 lutego 1931 r. w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, dotyczącej ubezpieczenia na starość, na wypadek niezdolności do pracy i śmierci robotników i pracowników umysłowych, zatrudnionych w górnictwie, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1929 r., DzU 1931, nr 17, poz. 88.
• Ustawa z dnia 30 października 1919 r. o ratyfikacji konwencji z Francją w przedmiocie emigracji i imigracji, DzU 1919, nr 88, poz. 481.
• W.Z., 1937, Spór polsko-francuski o dodatki do rent wypadkowych, „Praca i Opieka Społeczna” nr 3, s. 262.
• Wanatowicz M., 1973, Ubezpieczenie brackie na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, PWN, Warszawa–Kraków.
• Wyżnikiewicz Z., 1938, Ustawodawstwo śląskie o ubezpieczeniu społecznym, Skład Główny „Nasza Księgarnia”, Katowice.
• Zjazdy i konferencje konsulów polskich we Francji. Protokoły i referaty 1931–1938, 2009, oprac. H. Chałupczak, E. Kołodziej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.