Szeptuchy jako specyficzne zjawisko znachorskie pogranicza na Podlasiu

• Authors: Sadanowicz, Ewelina

Title variants

PL

Folk healers as a culture-specific phenomenon of borderland in Podlasie

Abstracts

EN

This article focuses on the phenomenon of folk healing in the Polish region of Podlasie. Folk healers, commonly known as szeptuchy (which translates as whisperers) are elderly women who treat a number of diseases by applying different methods of healing such as prayers and incantations. The practices of the folk healers are related both to magical thinking and folk medicine in which main remedy and the most essential part in the process of healing is a magic word. Szeptucha emerges herself in sacrum and by whispering incantations mainly of Orthodox provenience she persuades the disease to leave a sick person. The existence of the healers in Podlasie can be linked to the Orthodox faith and the East Slavic minorities present in this land since early Middle Ages.

Keywords

EN

folk healers; folk medicine; Podlasie; Eastern Orthodox Church; magical thinking; verbal rituals

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Pogranicze. Studia Społeczne
• Year: 2017
• Volume: 32

Dates

published

2018

Contributors

author

Sadanowicz, Ewelina

References

• Baranowski B. (1963), Pożegnanie z diabłem i czarownicą, Łódź.
• Barszczewski A. (1990), Białoruska obrzędowość i folklor wschodniej Białostocczyzny, Białystok.
• Bobrovski P. (1863), Materialy dlja geografii i statistiki Rossii, sobrannye oficerami generalnago štaba. Grodnenskaya gubernija, t. 1, Sankt-Petersburg, za: A. Gaweł (2009), Zwyczaje, obrzędy i wierzenia agrarne na Białostocczyźnie od połowy XIX do początku XXI wieku, Kraków.
• Buchowski M (1986), Magia – jej funkcje i struktura, Poznań.
• Burszta W. (1991), Mowa magiczna jako przejaw synkretyzmu kultury, [w:] Język a kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, (red.) J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław.
• Charyton M. A. (2011), Współczesna medycyna ludowa na Podlasiu – oczyma szeptuch, [w:] Medicina magica: oblicza medycyny niekonwencjonalnej, (red.) A. Anczyk, Sosnowiec.
• Chomik P. i in. (red.), (2016), Historia Białorusinów Podlasia, Białystok.
• Demidowič P. (1896), Iz oblasti verovanij i skazanij belorussov, „EO” 1896, R. 8, s. 107.
• Dobroński A. (red.) (2010), Historia województwa podlaskiego, Białystok.
• Eliade M. (2008), Sacrum a profanum: o istocie sfery religijnej, Warszawa.
• Eliade M. (1994), Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, Warszawa.
• Engelking A. (2010), Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, Warszawa.
• Engelking A. (1991), Rytuały słowne w kulturze ludowej. Próba klasyfikacji, [w:] Język a kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, (red.) J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław.
• Grębecka Z. (2006), Słowo magiczne poddane technologii. Magia ludowa w praktykach postsowieckiej kultury popularnej, Kraków.
• Hawryluk J. (1999), Kraje ruskie Bielsk, Mielnik, Drohiczyn. Rusini-Ukraińcy na Podlaszu – fakty i kontrowersje, Kraków.
• Kivelson V. (2013), Desperate Magic: The Moral Economy of Witchcraft in Seventeenth-Century Russia, Ithaca.
• Kowalski P (1998), Leksykon znaki świata: omen, przesąd, znaczenie, Warszawa.
• Leeuw G. [Van der] (2003), Słowo święte i uzupełniające, [w:] Antropologia kultury: zagadnienia i wybór tekstów, (red.) G. Godlewski. A. Mencwel, R. Sulima, Warszawa.
• Libera Z. (2003), Znachor w tradycjach ludowych i popularnych XIX–XX wieku, Wrocław.
• Matus I. (2000), Lud nadnarwiański, t. 2, Białystok.
• Moszyński K. (1968), Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. 1, Warszawa.
• Nikitorowicz A. (2014), Ukraińcy Podlasia. Dylematy tożsamościowe, Kraków.
• Sikorski R. (1918), „Łyki” i „kołtuny”: pamiętnik mieszczanina podlaskiego (1790–1816), oprac. K. Bartoszewicz, Kraków. http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/docmetadata?id=622&from=publication, [23.01.2016].
• Stomma L. (1986), Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa.
• Tyszkiewicz J. (1974), Mazowsze północno-wschodnie we wczesnym średniowieczu. Historia pogranicza nad górną Narwią do połowy XIII w., Warszawa.
• Wołoszyn M. (2011), Bizantyjski i łaciński model chrystianizacji w świetle danych archeologicznych – uwagi dyskusyjne, [w:] In silvis, campis... et urbe: średniowieczny obrządek pogrzebowy na pograniczu polsko-ruskim, (red.) S. Cygan, M. Glinianowicz, Rzeszów – Sanok.
• Zowczak M. (2000), Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej, Wrocław.
• Jankowski K., Ksiądz zginął przez szeptuchy?, 15.05.2009, http://www.wspolczesna.pl/magazyn/art/5676924,ksiadz-zginal-przez-szeptuchy,id,t.html, [23.01.2016].
• Klimowicz J., Co się czai na rozstaju, 12.06.2009, http://wyborcza.pl/1,82709,6713144,Co_sie_czai_na_rozstaju.html, [23.01.2016].
• Zielińska A., Ksiądz zginął przez sedes na drodze. Oskarżone o czary siostry nie przyznają się do winy, 17.06.2009, http://www.poranny.pl/magazyn/art/5221182,ksiadz-zginalprzez-sedes-na-drodze-oskarzone-o-czary-siostry-nie-przyznaja-sie-do-winy,id,t.html, [23.01.2016].
• Akademicki słownik rosyjsko-ukraiński, http://r2u.org.ua/s?w=%D0%A8%D0%95%D0%9F%D0%A2%D0%A3%D0%9D&scope=all&dicts=all&highlight=on, [10.01.2016].
• Film dokumentalny Szept, http://www.planeteplus.pl/dokument-szept_34723, (19.01.2016).
• Film dokumentalny Szeptuchy od głodu i moru, http://www.vidinfo.org/video/51175407/szeptuchy-od-glodu-i-moru, [23.01.2016].
• Film dokumentalny Znachorki, szeptuchy, babki..., http://orla.szkola.pl/filmy/?znachorki-szeptuchy-babki...,10, [23.01.2016].
• Słownik Opisowy Języka Rosyjskiego, http://dic.academic.ru/dic.nsf/ushakov/1091302, [10.01.2016].
• Strona internetowa Parafii Prawosławnej pw. Wszystkich Świętych w Białymstoku, http://www.wygoda.cerkiew.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=269:modlitwa-czestnomu-krestu&catid=10:modlitwy&Itemid=13, [20.01.2016].
• Strona internetowa poświęcona tematyce Prawosławia, http://www.pravoslavie.ru/put/biblio/molitva/57.htm, [20.01.2016].
• Strona internetowa Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego, https://prawoslawny-ordynariat.wp.mil.pl/pl/30.html, [19.01.2016].

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11320/7484

DOI

10.15290/pss.2018.32.13