Nazewnictwo terenowe związane z motywami krajobrazowymi we wsiach wschodniej części dolnych Łużyc

• Authors: Łachowska Agnieszka

Title variants

EN

Topographic nomenclature connected with landscape motives in the villages of eastern parts of lower lusatia till 1945

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Podjęta w artykule tematyka dotyczy zagadnień historycznych, geograficzno-lingwistycznych oraz onomastycznych. W świetle zebranego materiału źródłowego wynika, iż słowiańskie nazwy terenowe występowały powszechnie we wsiach wschodniej części Dolnych Łużyc i były używane przez miejscową ludność. Zachowały się dzięki zapiskom XIX-wiecznych regionalistów i badaczy pogranicza śląsko-łużyckiego. Większość z nich poświadcza używanie języka dolnołużyckiego we wsiach na terenie omawianego terytorium do 1945 roku. Od wieków odpowiednie nazewnictwo ułatwiało społeczeństwu orientację w otoczeniu, co wpływało na oswajanie krajobrazu. Niemcy, którzy kolonizowali Łużyce w miarę upływu stuleci, często dokonywali kompilacji słowotwórczej tak, iż do dziś zachowały się elementy słowiańskie na przykład w nazwach wsi i miast oraz w nazewnictwie terenowym.

EN

The article addresses historical, geo-linguistic, and onomastic issues. As the gathered sources show, Slavic topographic names were common and widely used in the villages of eastern parts of Lower Lusatia. They were saved through the writings of the 19th century regionalists and explorers of the Silesian-Lusatian border area. Most of them testify to the usage of the Lower Sorbian language in the villages of the discussed region till 1945. For centuries, adequate nomenclature has facilitated orientation in the neighbourhood, which helped ’tame’ the landscape. Germans, who colonized Lusatia through centuries, frequently created formatives in such a way that Slavic elements have been preserved to this day, for example, in the names of villages and towns or in topographic nomenclature.

Keywords

PL

Serbołużyczanie; onomastyka; motywy roślinne; Wschodnie Łużyce

EN

Lusatians; onomastics; floral motifs; Eastern Lusatia; customs

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2017
• Volume: 43
• Issue: 1
• Pages: 289-303

Contributors

author

Łachowska Agnieszka

• Uniwersytet Zielonogorski

References

• Buko A. (2005), Kultura krajobrazu wsi Górzyn, [w:] Kultura krajobrazu Europy Środkowej, red. T. Jaworski, „Zielonogórskie Studia Łużyckie”, t. 4, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
• Eichler E. (2008), Das ehemalige niedersorbische Sprachgebiet östlich der Neiβe im Lichte der Namenforschung, [w:] 15 lět dalejkubłanje dorosćonych w Serbskiem, red. M. Elikowska-Winkler, Schule für Niedersorbische Sprache und Kultur/Sorbisches Institut e. V., Cottbus-Chóśebuz/Bautzen.
• Gander K. (1912), Die Flurnamen des Kreises Guben, „Niederlausitzer Mitteilungen”, t. 11, Guben.
• Gardošowa I. (1984), Kjakiž ptačik takje hrónčko. Jaki ptak taka pieśń, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin – Ossolineum Wrocław.
• Gruchmanowa M. (2003), Gwary w ojczyźnie i na obczyźnie, tutaj artykuły Pogranicze językowe śląsko-wielkopolsko-łużyckie w świetle dotychczasowych badań oraz Związki z Łużycami, Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań.
• Juckiewicz P. (2002), Arnošt Muka (Ernst Mucke) (1854-1932), [w:] Rozwój badań naukowych na pograniczu śląsko-łużyckim od XVI do XX wieku, „Rocznik Lubuski” nr 28, red. T. Jaworski, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra.
• Kosiorek H. (2002), Łużyce jako problem badawczy w „Niderlausitze Mitteilungen”, [w:] Rozwój badań naukowych na pograniczu śląsko-łużyckim od XVI do XX wieku, „Rocznik Lubuski” nr 28, red. T. Jaworski, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra.
• Leszczyński R. (2005), Praktyczny słownik dolnołużycko-polski. Praktiski dolno serbsko-pólski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budziszyn.
• Łachowska A. (2015), Odświętne stroje ludowe Serbołużyczanek na obszarze wschodniej części Dolnych Łużyc w granicach województwa lubuskiego, jako ważny element kapitału społecznego na przełomie XIX/XX wieku, [w:] Kapitał społeczno-polityczny Serbołużyczan, red. T. Jaworski, H. Kurowska, A. Lipińska-Bodnar, „Zielonogórskie Studia Łużyckie” nr 8, Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, Zielona Góra.
• Łachowska A. (2016), Wizerunek kobiety odświętnej pogranicza wielkopolsko-śląsko-łużyckiego w świetle wiejskich strojów ludowych od XIX do 1945 roku, [w:] Conjux, mater, filia, soror propinqua, civis…Kobieta na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, red. M. Małkus, K. Szymańska, Muzeum Okręgowe w Lesznie, Muzeum Ziemi Wschowskiej, Stowarzyszenie Czas A. R. T., Wschowa-Leszno.
• Łachowski P. (2005), Krajobraz a nazwy miejscowe pogranicza śląsko-łużyckiego, [w:] Kultura krajobrazu Europy Środkowej, red. T. Jaworski, „Zielonogórskie Studia Łużyckie”, t. 4, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
• Magnus A. (1887), Allerlei aus unserer Vergangenheit oder Beiträge zu einer Chronik des Kirchspiels Göhren. Seiner lieben Gemeinde dargeboten von ihrem Pastor A. Magnus, Sommerfeld.
• Mazurski K. R. (2005), Toponimia fizjograficzna pogranicza śląsko-łużyckiego, [w:] Kultura krajobrazu Europy Środkowej, red. T. Jaworski, „Zielonogórskie Studia Łużyckie”, t. 4, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
• Měškank A. (2006), Zakłady dolnoserbskeje rěcy. Podstawy języka dolnołużyckiego, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budziszyn.
• Mucke E. (1909), Die Flurnamen aus dem südöstlichen Teile des Gubener Kreises, sowie den angrenzenden Dörfern des Kreises Crossen nebst einigen Ortsnamen, „Niederlausitzer Mitteilungen”, Niederlausitzer Gesselschaft für Geschichte und Altertumskunde, t. 10, Guben.
• Mucke E. (1925), Die wendischen Ortsnamen der Niederlausitz nach Entstehung und Bedeutung, „Niederlausitzer Mitteilungen”, t. 17, Niederlausitzer Gesselschaft für Geschichte und Altertumskunde, Guben.
• Obstfelder K. (1927), Der geologische Aufbau und die Bodengestaltung des Kreises Crossen oraz Aus Crossens Vorzeit. Germanen und Wenden, [w:] Heimatbuch des Kreises Crossen (Oder), red. K. Metzdorf, Crossen.
• Popowska-Taborska H. (2011), Polskość okolic Zielonej Góry i Sulechowa w świetle zachowanych zapisków nazw terenowych, [w:] „Studia Zielonogórskie”, red. A. Toczewski, t. XVII, Muzeum Ziemi Lubuskiej, Towarzystwo Przyjaciół przy Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra.
• Rudolph H. G. (1968), Tauchel – ein Blick in seine Vergangenheit, „Sorauer Heimatblatt. Das Heimatblatt für Stadt und Land”, nr 5, Dortmund.
• Sochacka I. (2005), Gospodarka leśna na pograniczu śląsko-łużyckim od XVI do XVIII wieku, [w:] Kultura krajobrazu Europy Środkowej, red. T. Jaworski, „Zielonogórskie Studia Łużyckie“, nr 4, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
• Sommer G. (1900), Flurnamen von Sommerfeld und Umgegend, „Niederlausitzer Mitteilungen”, t. 6, z. 5, Niederlausitzer Gesselschaft für Geschichte und Altertumskunde, Guben.
• Standke H. (1923), Heimatkunde der Niederlausitz, Sorau NL Rauert&Pittius, Żary.