Locus jako diffinitio. Rozumienie kategorii „miejsca” w czasach karolińskich

• Authors: Źrebiec Antoni

Title variants

EN

Locus as Diffinitio: Understanding of the Category of Place in the Carolingian Era

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W czasach karolińskich kategoria „miejsca” (locus) stanowiła jedno z kluczowych pojęć filozofii. Punktem wyjścia rozważań na ten temat była przypisywana św. Augustynowi parafraza Arystotelesowskich Kategorii: Categoriae Decem. W wieku IX za dodatkowe źródło służyły przetłumaczone przez Jana Szkota Eriugenę pisma Maksyma Wyznawcy. Opierając się na wspomnianych źródłach, autorzy, tacy jak Alkuin, Eriugena, Odon z Cluny i liczni pomniejsi, nieznani z imienia glosatorzy, wypracowali cztery sposoby rozumienia kategorii locus, które – choć niezależne od siebie – nierzadko pojawiały się w tekstach równolegle. Po pierwsze „miejsce” jako kategoria stanowiło jeden z predykatów powszechnie odnoszących się do rzeczywistości. Po drugie, zgodnie z Arystotelesowską definicją z Fizyki, „miejsce” oznaczało zewnętrzną granicę bezpośrednio okalającą daną rzecz. Po trzecie, w ślad za Maksymem Wyznawcą locus identyfikowane było z warunkiem koniecznym istnienia, kategorią, której wymyka się jedynie Bóg. Wreszcie Eriugena utożsamił locus z definicją istotową, będącą określeniem nie tylko cielesnej, ale również duchowej rzeczywistości.

EN

The category of place was a crucial philosophical concept during the times of the Carolingians. The main source that was read at that time was the paraphrase of Aristotle’s Categories called Categoriae decem, which was thought to be the work of Saint Augustine. In the middle of the 9th century, the treatise Ambigua in Iohannem by Maximus the Confessor, translated by John Scottus Eriugena, became the second influential work on that matter. Carolingian writers, like Alcuin, Eriugena, Odo of Cluny, and several other anonymous authors, understood the category of place in four different ways, which do not exclude each other and were often mentioned together. Firstly, they identified locus with one of Aristotle’s categories, as a general predicate. Secondly, they understood it in the manner of the Aristotelian definition in Physics as “the immediate container of that of which it is place” (see Physics IV.4). Thirdly, under the influence of Maximus, place was interpreted as a necessary condition of every existence, except the existence of God. Finally, Eriugena identified locus with a substantial definition, which characterized not only the corporal but also the spiritual reality.

Keywords

PL

miejsce; przestrzeń; kategorie; Categoriae Decem; Eriguena; Odon z Cluny

EN

place; space; categories; Categoriae decem; Eriguena; Odo of Cluny

• Publisher: University of Warsaw, Institute of Philosophy
• Journal: Edukacja Filozoficzna
• Year: 2022
• Issue: 73
• Pages: 61-77

Contributors

author

Źrebiec Antoni

References

• Alkuin, De dialectica, w: Patrologia Latina, t. 101, wyd. J.P. Migne, Paris 1863, kol. 951D–976B (wydanie polskie: Alkuin z Yorku, O dialektyce, tłum. M. Michałowska, w: Człowiek i świat wokół niego. Studia z filozofii średniowiecznej, red. M. Manikowski, Instytut Filozofii UWr, Wrocław 2008, s. 109–117).
• Anonymi Paraphrasis Themistiana (Pseudo-Augustini Categoriae Decem), wyd. L. Minio-Paluello, w: Aristoteles Latinus, I.1–5. Categoriae vel Praedicamenta, Desclée de Brouwer, Bruges 1961, s. 129–175.
• Aristotelis Categoriae et Liber de Interpretatione, wyd. L. Minio-Paluello, Oxford University Press, Oxford 1949, https://doi.org/10.1093/oseo/instance.00259049.
• Arystoteles, Fizyka, tłum. K. Leśniak, w: tegoż, Dzieła wszystkie, t. 2, PWN, Warszawa 1990, s. 7–204.
• Augustyn św., Państwo Boże, tłum. W. Kubicki, Antyk, Kęty 1998. Bibliothèque nationale de France, Paris, BnF lat. 12949, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10542356v/f1.item.
• Izydor z Sewilli, Etymologiarum sive originum libri XX, wyd. W.M. Lindsay, t. 1–2, E typographeo Clarendoniano, Oxford 1911.
• Jan Szkot Eriugena, Periphyseon. Księga pierwsza, tłum. A. Kijewska, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2009.
• Jan Szkot Eriugena, Periphyseon. Liber quintus, wyd. É. Jeauneau, Corpus christianorum continuatio mediaevalis 165, Brepols, Turnhout 2003.
• Maximos Confessor, The Ambigua, t. 1–2, wyd. i tłum. N. Constas, Harvard University Press, Cambridge, MA 2014.
• Odon z Cluny, Odonis Abbatis Cluniacensis Occupatio, wyd. A. Swoboda, B.G. Teubneri, Lipsiae 1900 (wydanie polskie: Odon z Cluny, Occupatio, tłum. E. Buszewicz, „Źródła Monastyczne”, t. 98, cz. 3, Tyniec, Kraków [w druku]).
• Porfiriusz z Tyru, Porphyrii isagoge et in Aristotelis categorias commentarium, wyd. A. Busse, Reimer, Berlin 1887, https://doi.org/10.1515/9783111621401. Białas K., Ideał mnicha czy ideał człowieka? Myśl antropologiczna w Occupatio Odona z Cluny, w: Odon z Cluny, Occupatio, tłum. E. Buszewicz, „Źródła Monastyczne”, t. 98, cz. 1, Tyniec, Kraków [w druku].
• Eastwood B.S., Ordering of Heavens. Roman Astronomy and Cosmology in the Carolingian Renaissance, Brill, Leiden 2007, https://doi.org/10.1163/ej.9789004161863.i-453.
• Erismann Ch., Between Greek and Latin: Eriugena on Logic, w: A Companion to John Scottus Eriugena, red. A. Guiu, Brill, Leiden 2020, s. 93–110, https://doi.org/10.1163/9789004399075_006.
• Jeauneau É., Les écoles de Laon et d’Auxerre au IXe siècle, w: tegoż, Études érigéniennes, Études Augustiniennes, Paris 1987, s. 57–84.
• Jeauneau É., Jean Scot Érigène et le Grec, „Archivum Latinitatis Medii Aevi” 1978, t. 41, s. 5–50.
• Marenbon J., Early Medieval Philosophy (480–1150). An Introduction, Routledge, London–New York 1988, https://doi.org/10.4324/9780203313879.
• Marenbon J., Eriugena and the ‘Categoriae Decem’, w: Eriugena. Studien zu seinen Quellen, red. W. Beierwaltes, Carl Winter – Universitätsverlag, Heidelberg 1980, s. 117–134.
• Marenbon J., Eriugena, Aristotelian Logic, and the Creation, w: Eriugena and Creation. Proceedings of the Eleventh International Conference on Eriugenian Studies, Held in Honor of Edouard Jeauneau, Chicago, 9–12 November 2011, red. W. Otten, M.I. Allen, Brepols, Turnhout 2014, s. 349–368, https://doi.org/10.1484/M.IPM-EB.1.102067.
• Marenbon J., From the Circle of Alcuin to the School of Auxerre. Logic, Theology, and Philosophy in the Early Middle Ages, Cambridge University Press, Cambridge 1981, https://doi.org/10.1017/CBO9780511562327.
• Minio-Paluello L., Praefatio, w: Aristoteles Latinus, I.1–5. Categoriae vel Praedicamenta, Desclée de Brouwer, Bruges 1961, s. IX–XCVI.
• Mueller-Jourdan P., “Where” and “When” as Metaphysical Prerequisites for Creation in Ambiguum 6, w: Knowing the Purpose of Creation through the Ressurection. Proceedings of the Symposium on St. Maximus the Confessor, Belrade, October 18–21, 2012, red. M. Vasiljević, Sebastian Press, Belgrade 2013, s. 287–296.
• Rorem P., Eriugena’s Commentary on the Dionysian “Celestial Hierarchy”, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Toronto 2005.
• Steel C., Maximus Confessor and John Scottus Eriugena on Place and Time, w: Eriugena and Creation. Proceedings of the Eleventh International Conference on Eriugenian Studies, Held in Honor of Edouard Jeauneau, Chicago, 9–12 November 2011, red. W. Otten, M.I. Allen, Brepols, Turnhout 2014, s. 291-318, https://doi.org/10.1484/M.IPM-EB.1.102065.
• Źrebiec A., Topon atque usian telon dat rebus et archin. Bóg, świat i kategorie w Occupatio I,1–63, w: Odon z Cluny, Occupatio, tłum. E. Buszewicz, „Źródła Monastyczne”, t. 98, cz. 2, Tyniec, Kraków [w druku].