Edward Abramowski i utopia czasu wolnego

• Authors: Gniadek Michał

Title variants

EN

Edward Abramowski and the Utopia of Leisure Time

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia i analizuje poglądy Edwarda Abramowskiego na temat czasu wolnego w odniesieniu do jego utopii socjalizmu bezpaństwowego. Poglądy te pojawiają się już w jego wczesnych pismach (między innymi w Dniu roboczym i szkicu Kapitalizm), w których z jednej strony praca traktowana jest jako narzędzie panowania klasowego, z drugiej natomiast zdobycie czasu wolnego wydaje się konieczne do tego, by robotnicy stali się świadomymi obywatelami. Namysł Abramowskiego nad czasem wolnym pogłębia się w rozprawach z końca XIX wieku (Co to jest sztuka?, Etyka a rewolucja i Zagadnienia socjalizmu), w których powodzenie sprawy socjalistycznej zostaje uzależnione od ograniczenia czasu pracy. Autor postuluje wówczas wprowadzenie „prawa do próżnowania”, które stanie się punktem wyjścia braterskich więzi społecznych. W praktyce będzie to oznaczało szacunek dla indywidualności każdej jednostki ludzkiej i nadanie jej prawa do samorealizacji wedle własnego uznania. Artykuł kończą uwagi na temat aktualności koncepcji Abramowskiego w kontekście zjawiska „pracy bez sensu”.

EN

This article examines Edward Abramowski’s views on leisure in the context of his utopia of stateless socialism. These views are already present in his early writings, where work is treated as an instrument of class rule and the acquisition of leisure time seems necessary for workers to become conscious citizens. Abramowski’s concept of leisure is further developed in his works from the end of the nineteenth century, in which the success of the socialist cause depends on limiting working time. In these texts, he advocates the “right to be lazy,” as the basis for fraternal social relations. In practice, such entitlement will ensure respect for the individuality of each human being and their right to self-realization at will. The article concludes with remarks on the relevance of Abramowski’s concept in the context of the phenomenon of a “bullshit job.”

Keywords

PL

Abramowski; utopia; czas wolny; anarchizm; praca bez sensu; prawo do próżnowania

EN

Abramowski; utopia; leisure time; anarchism; bullshit job; right to be lazy

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2023
• Issue: 2(25) Nieznośna lekkość czasu wolnego
• Pages: 113-131

Contributors

author

Gniadek Michał

References

• Abramowski E. 1924. Pisma. Pierwsze zbiorowe wydanie dzieł treści filozoficznej i społecznej, t. 1, nakładem Związku Spółdzielni Spożywców Rzeczypospolitej Polskiej.
• Abramowski E. 1927. Pisma. Pierwsze zbiorowe wydanie dzieł treści filozoficznej i społecznej, t. 3, nakładem Związku Spółdzielni Spożywców Rzeczypospolitej Polski
• Abramowski E. 1965. Filozofia społeczna. Wybór pism, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Abramowski E. 1979. Pisma popularnonaukowe i propagandowe: 1890–1895, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”.
• Augustyniak M. 2006. Myśl społeczno-filozoficzna Edwarda Abramowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Bauman Z. 2010. Socjalizm. Utopia w działaniu, tłum. M. Bogdan, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Błesznowski B. 2014. Utopia w służbie demokracji – wokół źródeł kooperatyzmu, [w:] Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja, red. B. Błesznowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 7–45.
• Borzym S. 1980. Abramowski, filozof epoki modernizmu, [w:] E. Abramowski, Metafizyka doświadczalna i inne pisma, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. VII–LV.
• Campanella T. 1994. Miasto Słońca, tłum. L. i R. Brandwajnowie, Wydawnictwo ALFA.
• Dąbrowska M. 2014. Życie i dzieło Edwarda Abramowskiego, „Nowy Obywatel”.
• Dziedzic A. 2010. Antropologia filozoficzna Edwarda Abramowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Giełżyński W. 1986. Edward Abramowski – zwiastun „Solidarności”, Polonia.
• Graeber D. 2020. Praca bez sensu. Teoria, tłum. M. Denderski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Hemmens A. 2019. The Critique of Work in Modern French Thought: From Charles Fourier to Guy Debord, Palgrave Macmillan.
• Kropotkin P. 1925. Zdobycie chleba, tłum. S. Stempowski [P. Zaorski], na składzie w księgarni J. Czerneckiego.
• Kropotkine P. 1892. L’anarchie dans l’évolution socialiste, „Révolte”.
• Lafargue P. 1905. Relig ja Kapitału, nakładem Księgarni Popularnejej.
• afargue P. 1906. Prawo do lenistwa, skład główny w Księgarni Powszechnej.
• Mannheim K. 1992. Ideologia i utopia, tłum. J. Miziński, Wydawnictwo „Test”.
• Mencwel A. 2009. „Bo czas już nadszedł!”, [w:] tegoż, Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 101–125.
• More T. 1993. Utopia, tłum. K. Abgarowicz, Instytut Wydawniczy „Daimonion”.
• Morelly E.G. 1953. Kodeks natury, tłum. D. Malewska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sikora A. 1988. Fourier, Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
• Stempowski S. 1953. Pamiętniki (1870–1914), Zakład im. Ossolińskich–Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Thoreau H.D. 1983. Życie bez zasad. Eseje, tłum. H. Cieplińska, Czytelnik.
• Waldenberg M. 1985. Prekursorzy nowej lewicy, Wydawnictwo Literackie.
• Walicki A. 2007. Polskie koncepcje inteligencji i jej powołania, [w:] tegoż, O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, Universitas, s. 43–70.
• Walicki A. 2011. Filozofia Edwarda Abramowskiego, [w:] tegoż, Polska, Rosja, marksizm, Universitas, s. 315–345.
• Waśkiewicz A. 2020. Na zakupy do przyjaciela, [w:] tegoż, Ludzie – rzeczy – ludzie. O porządkach społecznych, w których rzecz y łączą, a nie dzielą, Universitas, s. 185–204.
• Wilde O. 2019. Dusza człowieka w socjalizmie, tłum. J. Dehnel, Wydawnictwo Karakter.