Czego pomnikiem jest drzewo „pomnik przyrody”?

• Authors: Kowalski Michał

Title variants

EN

What Is the Meaning of a Tree as a “Monument of Nature”?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W prezentowanym artykule podejmuję temat nieobecny w literaturze socjologicznej – znaczenia drzew „pomników przyrody”. Jak można zakładać, drzewa uznawane za „pomniki” powinny wzbudzać zainteresowanie nie tylko przyrodników, ale i badaczy społecznych ze względu na wielość znaczeń, jakie mogą być im przypisywane. Przedstawiam w tekście zarys historii „pomników przyrody” w Polsce. Analizuję kilkadziesiąt doniesień prasowych z ostatniej dekady, wskazując, że drzewa-pomniki przyrody wzbudzają zainteresowanie jedynie podczas okazjonalnych akcji (np. rocznicowych) związanych z ustanowieniem statusu pomnika oraz w momencie bulwersujących doniesień o ich zniszczeniu. Twierdzę, że drzewa-pomniki przyrody trwają w niepamięci społecznej, nawet wtedy gdy są przedstawiane jako lokalne atrakcje turystyczne. Poszukuję przyczyn takiego stanu rzeczy, rozważając przyczyny braku społecznego zainteresowania drzewami-pomnikami przyrody.

EN

In this article, I consider the meaning of trees as “monuments of nature” – a subject that has been absent from sociological literature. As may be supposed, because of the complexity of meanings that can be attributed to trees as “monuments,” tree monuments should inspire not only the interest of naturalists but also the interest of social scientists. I outline the history of “monuments of nature” in Poland. I analyse press reports from the last decade to show that tree monuments arouse interest only in connection with special events (e.g., anniversaries of the tree’s being given monument status) or when there is a shocking report of their destruction. I claim that tree monuments exist in social oblivion, even when they are presented as local tourist attractions. I inquire into the causes for such a state of affairs and reflect on the lack of everyday social interest in tree monuments.

Keywords

PL

pomniki przyrody; pamięć społeczna; drzewa pomnikowe; lokalne działania społeczne; historia ochrony przyrody

EN

monument; “monument of nature” tree; social memory; local memory politics; protection of a “monument of nature”

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2020
• Issue: 2(19) Pomniki
• Pages: 261-297

Contributors

author

Kowalski Michał

References

• Affek-Starczewska A., Starczewski K., Pawlonka Z., Skrzyczyńska J. 2014. Drzewa – pomniki prz yrody jako element krajobrazu kulturowego, „Studia Ecologiae et Bioethicae”, t. XII, nr 3, s. 55–63.
• Backmann M. 2008. Najpiękniejsze miejsca w Polsce, Publicat S.A.
• Banaszkiewicz J. 2012. Takie sobie średniowieczne bajeczki, Wydawnictwo Avalon.
• Bejenkowska K., Michalak S. 1995. Dęby w Rogalinie, „Salamandra. Magazyn Przyrodniczy”, nr 1. http://magazyn.salamandra.org.pl/m02a18.html; dostęp: 7.07.2021.
• Białczak A. 2002. Kapliczki i krzyże przydrożne zachodniej kurpiowszczyzny, „Zeszyty Naukowe OTN”, t. XVI, s. 253–280.
• Chmielewski P. 2011. Koncepcje konserwatorskie w historii ochrony przyrody w Polsce do 1939 roku, „Zeszyty Naukowe. Inżynieria lądowa i wodna w kształtowaniu środowiska”, nr 4, s. 21–25.
• Galera H. 2007. Morfologia a symbolika drzew, „Nauka”, nr 2, s. 117–129.
• Gloger Z. 1900–1903 [1978]. Dąb, [w:] tegoż, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. I, Wiedza Powszechna.
• Gomóła A. 2011. Człowiek i drzewo. Refleksje o podobieństwie i upodobaniach, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie”, R. 13, Z. 4(29), s. 106–113.
• Grzywacz A. 2011. Drzewa jako obiekty kulturowe, „Studia i Materiały w Rogowie”, R. 14, Z. 4(29), s. 45–62.
• Grzywacz A., Pietrzak J. 2013. Drzewa – pomniki przyrody, Polskie Towarzystwo Leśne.
• GUS. 2017. Analiza walorów turystycznych powiatów i ich bez pośredniego otoczenia, GUS. https://stat.gov.pl/statystyki-eksperymentalne/uslugi-publiczne/analiza-walorow-turystycznych-powiatow-i-ich-bezposredniegootoczenia,1,1.html; dostęp: 07.07.2021.
• GUS. 2019. Ochrona środowiska 2019, GUS. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2019,1,20.html; dostęp: 23.09.2021.
• Kasprzak K. 2011. Drzewa – pomniki przyrody i pamiątki kultury, „Turystyka Kulturowa”, nr 4, s. 17–38.
• Lasy dla Niepodległej. 2018. Dodatek specjalny do magazynu „Echa Leśne”, Lasy Państwowe. https://issuu.com/lasypanstwowe/docs/echa_le_ne_-_lasy_dla_niepodleg_ej_; dostęp: 7.07.2021.
• NIK. 2018. Lokalne formy ochrony przyrody, NIK. https://www.nik.gov.pl/plik/id,17223,vp,19790.pdf; dostęp: 23.09.2021.
• Pietrzak-Zawadka J. 2015. Kryteria wymiarowe uznawania drzew za pomniki przyrody w Polsce, „Sylwan”, nr 159(3), s. 227–235.
• Rydzewska A., Wilkaniec A. 2013. Kapliczki i krzyże w krajobrazie otwartym i zurbanizowanym Wielkopolski, [w:] Obiekty religijne w krajobrazie, Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, s. 89–102.
• Symonides E. 2008. Ochrona przyrody, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Zarzyński P., Tomusiak R., Borkowski K. 2016. Drzewa Polski. Najgrubsze, najstarsze, najsłynniejsze, Wydawnictwo Naukowe PWN – Lasy Państwowe.