RECEPCJA MYŚLI POSTHUMANISTYCZNEJ WE WSPÓŁCZESNYM OBIEGU POPULARNYM

• Authors: Mazurkiewicz Adam

Title variants

EN

COMPREHENSION OF THE POST-HUMANISTIC NOTION IN CONTEMPORARY POPULAR CIRCULATION

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kryzys dyskursu antropocentrycznego, wespół z ekspansywnym rozwojem technologii cyfrowych sprawił, że człowiek przestał być — paradoksalnie — stawiany w centrum namysłu ponowoczesnej humanistyki. Jego miejsce zajęły formy świadomości nie-ludzkiej, pośród których ważką rolę odgrywają istoty hybrydyczne i będące efektem zabiegów cyborgizacji. Najnowsza sztuka — zwłaszcza jej nurt sytuujący się w ramach paradygmatu cyberkulturowym — usiłuje poddać obserwowane społecznie tendencje namysłowi artystycznemu w sposób syntopijny, tj. łącząc refleksję estetyczną z etyczną i technologią. Zawarte w tekstach kultury obrazy „poza-ludzkiej” przyszłości, zwłaszcza odczytywane z perspektywy manifestów posthumanistycznych ukazują świat przyszłości coraz bardziej odległy od dotychczasowych futurystycznych wizji. Szczególna rola w tym procesie przypadła popularnemu obiegowi kultury, w którym namysł nad technologicznymi uwarunkowaniami współczesnej egzystencji wyraża obawy jednostki przed dominacją techniki. Z tego względu w tekstach popkultury eksponowane miejsce zajmują następujące zagadnienia: − cyborgizacja, traktowana jako nieuchronna konsekwencja rozwoju technologicznego; − konieczność redefinicji utrwalonej kulturowo opozycji naturalne — sztuczne; − przemiany współczesnej wrażliwości technologicznej pod wpływem cyfryzacji rzeczywistości społecznej. Trudno jednakże oprzeć się zarazem wrażeniu, że w cyberpunku mamy do czynienia nie tyle ze zrefleksjonowaniem tez autorów posthumanistycznych manifestów, co wykorzystaniem przywoływanych przez nich figur wyobraźni do tworzenia opowieści eksploatujących społeczne nadzieje i lęki, związane z ekspansywnym rozwojem technologicznym

EN

Crisis of the anthropocentric discourse, together with expansive development of digital data, caused a situation, where human was - paradoxically - no longer placed in the center of post-modern humanities consideration. Its place was taken by forms of nonhuman consciousness, among whose hybrid-beings and the ones who are an effect of cyborgism play an important role. Modern art - especially its current, which situates itself in a framework of cyberculture paradigm - attempts to submit the noticed social tendencies to the artistic consideration in a cyber-cultural way, which is combining aesthetic and ethic reflection and technology. Images of non-human future contained in cultural writings, especially read from the posthumanistic manifests perspective, picture the world of future more and more distant from foregoing visions. A specific role in this process was ascribed to the pop-cultural circulation, in which consideration over technological conditioning of modern existence expresses one’s anxieties towards dominance of technology. For this reason in the pop-cultural texts exposed places are taken by following questions: − cyborgism treated as an inevitable consequence of the technological development; − a need to redefine culturally preserved opposition between natural and artificial; − changes in modern technological sensitivity under the influence of digitization of social reality. However, in the meantime it is difficult to resist the impression, that in cyberpunk we deal not with afterthought thesis of post-humanistic authors of manifests, but with using evoked by them figures of imagination to create stories, which exploit social hopes and anxieties connected with expansive development of technology.

Keywords

PL

posthumanizm; kultura popularna; technologia; cyborg; cyfryzacja rzeczywistości; technofilia; postczłowiek

EN

post-humanistic; popular culture; cyborg; anthropocentric discourse; cyberpunk

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2016
• Volume: 42
• Issue: 2
• Pages: 133-151

Contributors

author

Mazurkiewicz Adam

• Uniwersytet Łodzki

References

• Adorno T., Horkheimer M. (2010), Dialektyka Oświecenia.
• Bachórz J. (2005), Romans w powieści, czyli o wątkach miłosnych w powieściopisarstwie polskim okresu międzypowstaniowego 1831-1863, [w:] J. Bachorz, Romantyzm a romanse. Studia i szkice o prozie polskiej pierwszej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 89-122.
• Bakke M. (2011), Biologiczne media i niepokojąca rola dokumentacji, „Sztuka i Dokumentacja”, nr 5 [jesień].
• Bakke M. (2011), Posthumanistyczne rekonfiguracje ciał, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie”, nr 2.
• Braidotti R. (2006), Post-Human, All Too Human. Towards a New Process Ontology, „Theory Culture Society”, t. 23.
• Braidotti R. (2014), Po człowieku, przekł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa.
• Campbell N., Saren M. (2010), The primitive, technology and horror: a posthuman biology, „ephemera”, t. 2; http://www.ephemerajournal.org/sites/default/files/10- 2campbellsaren.pdf [data dostępu: 6.10.2015].
• Carlyle T. (1864), Sartor Resartus, [w:] T. Carlyle, The Collected Works of Thomas Carlyle in sixteen Volumess, Chapman and Hall, London, t. VI: Sartor Resartus. Lectures on Heroes.
• Celińska A. (2007), Homo sapiens – gatunek krytycznie zagrożony. Motywy zwierzęce w „Cząstkach elementarnych” Michela Houellebecqa, [w:] Bestie, żywy inwentarz i bracia mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym, red. P. Kowalski, K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
• Chmurzyński J. A. (1990), Natura-kultura: opozycja czy koniunkcja?, „Kosmos”, t. 39, nr 1.
• Chudoba E. (2014), Ewolucjonizmy w estetyce i ich konsekwencje, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Humanistyczne”, nr 1.
• Clynes M., Kline N. (1960), Cyborgs and Space, „Astronautics”, nr 11, s. 26-76.
• Czerski P. (2012), My, dzieci sieci, [w:] My, dzieci sieci: wokół manifestu, oprac. M. Skotnicka, Fundacja Nowoczesna Polska, Warszawa, s. 60- 62, https://prawokultury.pl/media/entry/attach/my-dzieci-sieci-wokoł- manifestu.pdf [data dostępu: 14.10.2015]).
• Derrida J., Attridge D. (1998), Ta dziwna instytucja zwana literaturą [rozmowa], przekł. M. P. Markowski, „Literatura na Świecie”, nr 11-12.
• Dukaj J. (2004), Perfekcyjna niedoskonałość, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Duszyński H. (2004), Gryfy, harpie, syreny i inne stwory — o hybrydach w narracyjnych grach fabularnych, „Homo Ludens”, nr 1.
• Dąbrowska M. (2012), Psy rasowe jako bio-dzieło sztuki?, „Artmix. Sztuka feminizm kultura wizualna” 2012, nr 28, http://www.obieg.pl/artmix/24243 [wpis z dn. 8.03.2012; data dostępu: 3.10.2015].
• Dzioba I. (2004), Mniejszy świat. Sztuka, nauka i obrazowanie mikrokosmosu, „Archeus. Studia z Bioetyki i Antropologii Filozoficznej”, nr 5, s. 77-94.
• Elber H. (2012), Vision of Humanity between the Posthuman and the Non-Human, [w]: Unveilling the Posthuman, „Interdisciplinary Press”, red. A. M. Alves, s. 3-10.
• Ferdynus M. (2013), Przedłużanie ludzkiego życia. O możliwości biologicznej nieśmiertelności, „Studia Paradyskie”, t. 23, s. 59- 71.
• Filipowicz A. (2010), Biopolityka: ≫biologia polityki≪ czy ≫polityka życia biologicznego ≪, „Studia Bobolanum”, t. 2, s. 111-121.
• Filipowicz A., Trejnis P. (2010), Biopolityka: genealogia pojęcia, „Studia Bobolanum”, nr 3.
• Flamingo E. (2015), Symbiotyczność tworzenia. Jarosław Czarnecki, aka Elvin Flamingo (PL) instalacja, 2012-2034, „WRO2015”, http://wro2015.wrocenter.pl/site/pl/works/the-symbiosity-of-creation/ [data dostępu: 5.10.2015].
• Furmanek W. (2014), Uzależnienie od komputera i Internetu (technologii komputerowych), „Dydaktyka Informatyki”, nr 9, s. 49-71.
• Foucault M. (2000), Historia seksualności, t. 1: Wola wiedzy, przekł. B. Banasiak, K. Matuszewski, Czytelnik, Warszawa.
• Gawrycki M. (2010) Społeczne aspekty rewolucji informacyjnej, [w:] Rozwój w dobie globalizacji, red. A. Bąkiewicz, U. Żuławska, Państwowe Wydawnictwa Ekonomiczne, Warszawa.
• Gołąb M. (2012), Przestrzenie ogrodu – przestrzenie kultury, [w:] tenże, Ukryte ogrody, nieobecne przestrzenie. Literackie i kulturowe metafory współczesności, Universitas, Kraków, s. 21-30.
• Goźliński P. (2015), Dziady, Wydawnictwo Czarne sp. z o. o., Wołowiec.
• Graham E. L. (2002), Representations of the Post/human. Monsters, Aliens and Others in Popular Culture. Manchester University Press, Manchester.
• Haraway D. (2001), a Cyborg Manifesto. Science, technology and socialist–feminism in the late twentieth century, [w:] The Cybercultures Reader, red. D. Bell, B. M. Kennedy, Routledge, London-New York.
• Jansen E. (2002), Netlingo. The Internet Dictionary, Netlingo, Ojai [California], s. 272, hasło: Netsploitation.
• Kalicka M. (2006), Wirtualne zauroczenie, Proszyński i S-ka, Warszawa.
• Karvalics L. Z. (2007), Information society – what is it exactly? (The meaning, history and conceptual framework of an expression), „Network for Teaching Information Society”, Budapest 2007, s. 5-6, http://www.ittk.hu/netis/doc/ISCB_eng/02_ZKL_final.pdf [data dostępu: 1.10.2015].
• Kofta P. (2015), Jacek Dukaj wydał „Starość aksolotla” [recenzja], „Gazeta Prawna.pl”, http://kultura.gazetaprawna.pl/artykuly/858869,jacek-dukajstarosc-aksolotla-recenzja.html [wpis z dn. 13.03.2015; data dostępu: 2.10.2015].
• Konstańczak S. (2009), O wartości ludzkiego życia w epoce post-human, „Disputatio”, t. VII, s. 34-47.
• Kopania K. (2003), Między cielesnością a świadomością. Błędna droga sztuki wspołczesnej, „Archeus. Studia z Bioetyki i Antropologii Filozoficznej”, nr 4, s. 75-91.
• Kopania K. (2004), Collegium Anatomicum Konrada Kuzyszyna, „Archeus. Studia z Bioetyki i Antropologii Filozoficznej”, nr 5, s. 59- 75.
• Lattimer J., Miele M. (2013), Naturescultures: Science, Afect and the Nonhuman, „Theory, Culture and Society”, nr 7-8.
• Lejewska A. (2014), Bity, wirusy sieci. Trzy przypadki polskiej sztuki najnowszej: Lisek/Brzeziński/Janicki, [w:] Sztuka i technologia w Polsce. Od cyberkomunizmu do kultury makerow, red. A. Jelewska, Poznań.
• Lenoir T. (2007), Technohumanism: Requiem for the Cyborg, [w:] Genesis Redux. Essays in the History and Philophy of Artificial Life, red. J. Riskin, University of Chicago Press, Chicago, s. 196-221.
• Lovelace C. (1995), Orlan: Offensive Acts, „Performing Arts Journal”, t. 17, nr 1, s. 13-25.
• Majewski E. (1911), Nauka o cywilizacji, t. 2: Teoria człowieka i cywilizacji, Nakładem Księgarni E. Wende i S-ka, Warszawa.
• Martuszewska A. (2014), Architektonika literackiego romansu, Słowo/Obraz/Terytoria, Gdańsk.
• Materska D. (2004), Sofware, hardware, neuroware, [w:] D. Materska, Stacja kontroli chaosu, Warszawa, s. 77-90.
• Mumford L. (2012), Mit maszyny, przekł. M. Szczubiałka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, t. 1.
• Myoo S. (2014), Paradygmat technologii, [w:] Filozofia technologii, red. S. Myoo, J. Hańderek, e-naukowiec, Lublin 2014, http://e-naukowiec.eu/wpcontent/uploads/2014/11/Technologia_filozofii-red.-Sidey_Myoo- Joanna_Hańderek.pdf [data dostępu: 17.10.2015].
• Nijakowski L. (2009), Biowładza w poźnej nowoczesności, [w:] Wiedza – władza, red. J. Szymczyk, M. Zemło, A. Jabłoński, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 107-125.
• Nowak E. (2014), Doskonałość. Z genealogii human enhancement, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, nr 1, s. 77-102, http://humaniora.amu.edu.pl/sites/default/files/humaniora/Humaniora%20nr%205/Hum_1_2014_Nowak.pdf [data dostępu: 6.10.2015].
• Nowak J. S. (2008) Społeczeństwo informacyjne – geneza i definicje [w:] Społeczeństwo informacyjne. Krok naprzod, dwa kroki wstecz, red. P. Sienkiewicz, J. S. Nowak, Polskie Towarzystwo Informatyczne – Oddział Gornośląski, Katowice, s. 25-49.
• Ogonowska A. (2013), O czym opowiada dziś opowieść antropologiczna. Rozmowa z prof. Wojciechem Jozefem Bursztą, „Konspekt”, nr 3, s. 11.
• Pilipiuk A. (2015), Naszyjnik, [w:] Pilipiuk A., Reputacja, Fabryka Słów, Lublin, s. 167-242).
• Poissant L. (2012), Arts et sciences: les biotechnologies et e bioart, [w:] Bioar: transfromations du vivant, red. E. Daubner, L. Poissant, Presses del‘Universite du Quebec, Quebec, s. 15-36.
• Rose B. (1993), Orlan: Is It Art?, „Art in America”, nr 2, s. 83-125.
• Rudolf E. (2001), Świat istot fantastycznych we współczesnej literaturze popularnej, Wydawnictwo PWSZ Wałbrzych, Wałbrzych.
• Samsel-Chojnacka M. (2011), Szwedzka powieść kryminalna jako literatura społecznie zaangażowana, „Studia Humanistyczne AGH”, t. 1, s. 103-118.
• Stock G. (2015), Redesinging Humans. Choosingour Genes, Changiong our Future, Mariner Books, New York 2003, s. 23-26.
• Woźniak O. (2015), Hakerzy podkręcą ci mozg, „Nauka dla Każdego” (dodatek do: „Gazeta Wyborcza”), z dn. 2 czerwca, s. 4-6.
• Sułkowska M. (2010), The artistic life, the art life, [w:] Art Inspiring Transmutations of Life, red. P.Trutty-Coohills, Springer.
• Szpunar M. (2005), Internet jako pole poszukiwania i konstruowania własnej tożsamości, [w:] Konstruowanie jaźni i społeczeństwa. Europejskie warianty interakcjonizmu symbolicznego, red. E. Hałas, K. T. Konecki, Scholar, Warszawa 2005.
• Tomasiewicz M. (2010), Biowładza – jej charakter i fundament filozoficzny, „Pedagogika Katolicka”, nr 7.
• Ulanowska S. (1886), Roża w poezji i obyczaju naszym i obcym, „Tygodnik Ilustrowany”, t. 8, nr 183.
• Urbanowicz J. A (2003), Postludzkość w świętym gaju, [rec.: W. Podrzucki, Uśpione archiwum], „Esensja. Internetowy Magazyn Kultury Popularnej”, nr 6 [sierpień], s. 115, http://esensja.stopklatka.pl/magazyn/2003/06/iso/13_12.html [data dostępu: 3.10.2015].
• Wassilew A. S. (2011), Technologie ≫podłączenia≪ w społeczeństwie mobilnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica”, nr 28.
• Wężowicz-Ziółkowska D. (2006), [hasło]: Mowa kwiatów, [w]: Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław [wydanie II zmienione], s. 394-398.
• Wróblewski J. (1997), Technologiczna pornografia, „Kino”, nr 2.
• Żylińska J. (2013), Wstęp, [do]: taż, Bioetyka w epoce nowych mediów, przekł. P. Poniatowska, IBL, Warszawa, s. 9-17.