Od przysłówka do przedrostka (na przykładzie polskiego współ-)

• Authors: Aleksandra Janowska
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

From an Adverb to a Prefix: The Case of the Polish współ-In the modern Polish language, it is difficult to determine in an unambiguous manner the word-formative status of formations which feature the element współ-. Such elements are treated as compounds or, more frequently, as prefixal forms. Historically, these elements, along with the constructions spół-, społu, constituted a class of compounds which were synonymous. The first attestations of the structures which are discussed in this article date back to as early as the Old Polish period (cf. społupomoc, społudziedzic), although their expansion occurred only in the nineteenth century (e.g. współdryblas, współdziałać, współinteresowany). The development of this derivative group is clearly associated with the evolution of adverbs of the type społu, pospołu, wespół, współ, wspołek; it mainly consists in the expansion of the forms which feature współ on the one hand, and in the slow process of disassociation of the relationship in question on the other. Owing to specialisation of the forms współ, spół in the derivational function (a process relatively discernible since the sixteenth century), we may speak about a slow process of their transformation into a prefix, which intensified along with the process of the obsolescence of the adverb wespół.Od przysłówka do przedrostka (na przykładzie polskiego współ-)We współczesnej polszczyźnie trudno jednoznacznie określić status słowotwórczy formacji z cząstką współ-. Są traktowane bądź jako złożenia, bądź – częściej – jako formy prefiksalne. W historii tworzyły razem z konstrukcjami ze spół-, społu klasę synonimicznych względem siebie złożeń. Pierwsze poświadczenia opisywanych struktur pochodzą już z czasów staropolskich (por. społupomoc, społudziedzic), jednak ich ekspansja następuje dopiero około XIX wieku (np. współdryblas, współdziałać, współinteresowany). Rozwój tej grupy derywacyjnej wyraźnie powiązany jest z ewolucją przysłówków typu społu, pospołu, wespół, współ, wspołek i polega przede wszystkim z jednej strony na ekspansji form z współ, z drugiej, na powolnym odrywaniu się od wspomnianego związku. Ze względu na dość wyraźną już od XVI wieku specjalizację form współ, spół w funkcji derywacyjnej, możemy mówić o powolnym ich przekształcaniu się w prefiks. Wraz z wycofywaniem się z języka przysłówka wespół proces ten nasilił się.

Keywords

EN

compound words; historical word formation; prefixal derivatives

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2019
• Volume: 54

Dates

published

2019

online

2019-12-29

Contributors

author

Aleksandra Janowska

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.1787