Основні напрямки дослідження українських прізвищ (кінець XVII – початок XXI ст.): I. Доробок українських ономастів

• Authors: Наталія Богданівна Вирста , Наталія Володимирівна Рокіцька

Title variants

EN

Main Trends in the Study of Ukrainian Surnames (Late Seventeenth – Early Twenty-First Centuries): I. The Achievements of Ukrainian Onomasticians

PL

Główne kierunki badań nad ukraińskimi nazwiskami (koniec XVII – początek XXI wieku): I. Dorobek ukraińskich onomastów

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy analizy głównych kierunków w badaniach nad ukraińskimi nazwiskami z okresu od końca XVII do początków XXI wieku. Wskazano na aktualność badań w zakresie antroponimii regionalnej, które w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju dialektologii, leksykologii, derywatologii i innych gałęzi językoznawstwa. Nazwy osobowe najpełniej odzwierciedlają językowe i historyczne realia dawnego życia całego narodu lub określonego regionu. Przeanalizowany materiał pozwala stwierdzić, że badając nazwiska ukraińskie, naukowcy zwracają dużą uwagę na tworzenie i rozwój narodowego systemu antroponomicznego, funkcjonowanie antroponimów w języku, pochodzenie i semantykę nazw osobowych. Badacze określili główne etapy kształtowania się i stabilizowania nazwisk jako oficjalnych znaków rodowych, zwracając uwagę zwłaszcza na procesy, które przyczyniły się do powstania i stabilizacji ukraińskiego systemu nazwisk. Zbadali także leksykalną bazę nazwisk i ustalili najbardziej produktywne grupy leksykalne stanowiące podstawę słowotwórczą współczesnych nazwisk ukraińskich. W artykule omówiono stan badań w zakresie podziału nazwisk według cech motywacyjnych i środków ich tworzenia. Przedstawiono perspektywy dalszych badań nad antroponimią ukraińską. Autorki zwracają uwagę na brak całościowego indeksu ukraińskich nazwisk i na to, że materiały zebrane w pewnych regionach zostały przedstawione tylko w dysertacjach i często są przechowywane wyłącznie w prywatnych kartotekach.

EN

This article analyses main trends in the study of Ukrainian surnames from the period between the late seventeenth and the early twenty-first centuries. It points out the topicality of research on regional anthroponymy and its contribution to the development of studies on dialects, lexis, word formation and other issues in linguistics. Proper names contain a wealth of linguistic and historical information on realities of a nation or a particular region. The analysed material demonstrates that scholars investigating Ukrainian surnames have devoted considerable attention to the formation and development of the Ukrainian anthroponymic system, the functioning of anthroponyms in language, and the origin and semantics of personal names. They have identified the main stages in the formation of Ukrainian surnames and outlined the development of their role as a sign common to all members of a family, focusing in particular on the processes that have fostered the formation and development of the Ukrainian surname system. They have also examined the lexical basis of surnames, and identified the most productive lexical groups in this regard. The article presents the state of research on the classification of Ukrainian surnames according to their motivation features and means of their formation. It also sketches the prospects of further studies on Ukrainian anthroponomy. It points out that as yet there is no full register of Ukrainian surnames, and that some of the materials collected in particular regions have only been presented in dissertations and are often kept in private files of the researchers.

Keywords

EN

surname; first name; anthroponymy; onomastics; surname suffix; etymon

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2020
• Volume: 55

Dates

published

2020

Contributors

author

Наталія Богданівна Вирста

• Тернопільський національний педагогічний університет імені Володимира Гнатюка [Ternopil Volodymyr Hnatiuk National Pedagogical University], Тернопіль [Ternopil]

• https://orcid.org/0000000197073406

author

Наталія Володимирівна Рокіцька

• Тернопільський національний педагогічний університет імені Володимира Гнатюка [Ternopil Volodymyr Hnatiuk National Pedagogical University], Тернопіль [Ternopil]

• https://orcid.org/0000000191926113

References

• Biryla, M. (1963). Belaruskiia antrapanimichnyia nazvy ŭ ikh adnosinakh da antrapanimichnykh nazvaŭ inshykh slavianskikh moŭ. Vyd. Аkаdėmіі navuk BSSR.
• Blazhchuk, I. (2008). Antroponimiia Umanshchyny XVII − pochatku XXI st. [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Natsionalʹnyĭ pedahohichnyĭ universytet im. M. P. Drahomanova.
• Blyzniuk, B. (1997). Suchasni hutsulʹsʹki prizvyshcha v istorychnomu rozvytku [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Lʹvivsʹkyĭ derzhavnyĭ universytet im. I. Franka.
• Chuchka, P. (1969). Antroponimiia Zakarpattia [Unpublished post-doctoral dissertation]. Kyivsʹkyĭ derzhavnyĭ universytet im. T. Shevchenka.
• Chuchka, P. (2005). Prizvyshcha zakarpatsʹkykh ukraintsiv: Istoryko-etymolohichnyĭ slovnyk. Svit.
• Chuchka, P. (2011). Slov’iansʹki osobovi imena ukraintsiv: Istorychnyĭ etymolohichnyĭ slovnyk. Lira.
• Entsyklopediia ukrainoznavstva v 11 tomakh. (1993–2003). NTSh.
• Franchuk, V. (1965). Ukrainsʹki osobovi nazvy XVII st. In K. TSiluĭko (Ed.), Pytannia onomastyky (Materialy II Respublikansʹkoi narady z pytanʹ onomastyky) (pp. 252–257). Naukova dumka.
• Franko, I. (1986). Prychynky do ukrainsʹkoi onomastyky. In I. Franko, Zibrannia tvoriv (Vol. 36, pp. 391–426). Naukova dumka.
• Humetsʹka, L. (1958). Narys slovotvorchoi systemy ukrainsʹkoi aktovoi movy XIV–XV st. Vydavnytstvo AN URSR.
• IAstrebov, V. (1893). Malorusskie prozvishcha Khersonskoĭ gubernii. Tipografiia V. V. Kirkhnera.
• IEfymenko, I. (2003). Ukrainsʹki prizvyshchevi nazvy XVI st. NAN Ukrainy, Instytut ukrainsʹkoi movy.
• Karpenko, I. (1994). Reiestry Viĭsʹka Zaporizʹkoho i problema postannia ukrainsʹkykh prizvyshch. In O. Karpenko (Ed.), Pytannia istorychnoi onomastyky Ukrainy (pp. 182–248). Naukova dumka.
• Kersta, R. (1984). Ukrainsʹka antroponimiia XVI st.: Cholovichi imenuvannia. Naukova dumka.
• Khudash, M. (1977). Z istorii ukrainsʹkoi antroponimii. Naukova dumka.
• Khudash, M. (1980). Do pytannia klasyfikatsii prizvyshchevykh nazv XIV–XVIII st. In D. H. Hrynchyshyn et al. (Eds.), Z istorii ukrainsʹkoi leksykolohii (pp. 96–160). Naukova dumka.
• Kravchenko, L. (2004). Prizvyshcha Lubenshchyny. Fakt.
• Medvidʹ-Pakhomova, S. (2012). Evoliutsiia antroponimnykh formul u slov’iansʹkykh movakh. Vydavnytstvo Oleksandry Harkushi.
• Nedilʹko, O. (1969). Antroponimiia severnoĭ chasti Levoberezhnoĭ Ukrainy (vtoraia polovina XVII–XVIII vv.) [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Kievskiĭ gosudarstvennyĭ pedagogicheskiĭ institut im. Gorʹkogo.
• Okhrymovych, V. (1895). Znadoby do piznannia narodnykh zvychaiv i pohliadiv pravnykh. ZHytie i slovo, 3, 302–307.
• Ostash, R. (1991). Vlasni osobovi imena u funktsii prizvyshchevykh nazv. In R. Kersta (Ed.), Ukrainsʹka leksyka v istorychnomu ta arealʹnomu aspektakh (pp. 155–163). Naukova dumka.
• Panchuk, H. (1999). Antroponimiia Opillia [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Ternopilʹsʹkyĭ derzhavnyĭ pedahohichnyĭ universytet im. Volodymyra Hnatiuka.
• Red′ko, I. (1966). Suchasni ukrainsʹki prizvyshcha. Naukova dumka.
• Redʹko, I. (1968). Dovidnyk ukrainsʹkykh prizvyshch. Radiansʹka shkola.
• Redʹko, I. (2007). Slovnyk suchasnykh ukrainsʹkykh prizvyshch: U 2-kh tomakh. Naukove tovarystvo im. T. Shevchenka.
• Rulʹova, N. (2004). Antroponimiia Zakhidnoho Podillia kintsia XVIII–XX st. [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Prykarpatsʹkyĭ universytet im. Vasylia Stefanyka.
• Sheremeta, S. (2002). Antroponimiia pivnichnoi Ternopilʹshchyny [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Prykarpatsʹkyĭ universytet im. Vasylia Stefanyka.
• Simovych, V. (1929). Ukrainsʹki ĭmennyky cholovichoho rodu na -o v istorychnomu rozvytku ĭ osvitlenni. In V. Simovych (Ed.), Pratsi Ukrainsʹkoho vysokoho pedahohichnoho instytutu im. Mykhaĭla Drahomanova u Prazi (Vol. 1, pp. 305–369). Academia Paedagogica Ucrainensis.
• Stepovich, A. (1882). Zametki o proiskhozhdenii i sklonenii malorusskikh familiĭ. Filologicheskie zapiski, 6, 1–7.
• Sukhomlyn, I. (1964). Osnovy poltavsʹkoi onomastyky (za materialamy Poltavsʹkykh aktovykh knyh XVII st.) [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Kharkiv.
• Sumtsov, N. (1885). Malorusskie familʹnye prozvaniia. Kievskaia starina, 11, 215–228.
• Trubachev, O. (1968). Iz materialov dlia ėtimologicheskogo slovaria familiĭ Rossii. Ėtimologiia, 1966, 3–53.

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.1948

Biblioteka Nauki

38660135