„Obym się rozradował w rozradowaniu ludów Twoich”. Rzecz o konstrukcjach pleonastycznych w cerkiewnosłowiańskich redakcjach Księgi Psalmów

• Authors: Arleta Szulc

Title variants

EN

“That I may rejoice in the joy of Thy nation”: On Pleonastic Constructions in Church Slavonic Redactions of the Book of Psalms

Abstracts

PL

Artykuł koncentruje się na pleonazmach wyekscerpowanych ze staro-cerkiewno-słowiańskiego Psałterza synajskiego. Ma na celu zbadanie ich zachowawczości w młodszych reprezentantach kolejnych cerkiewnosłowiańskich redakcji psałterzowych. Teksty (s)cs. psałterzy porównano między sobą oraz z greckimi i hebrajskimi wzorcami przekładowymi pod kątem użycia rozpatrywanych konstrukcji pleonastycznych. Szerzej opisano leksykalny wybór w odniesieniu do pleonazmów obecnych w wybranych kontekstach Psałterza. Uwagę poświęcono także analogicznym strukturom omówionym w literaturze przedmiotu. Podkreślono specyficzny emfatyczny charakter (s)cs. pleonazmów psałterzowych, podobny do ich grecko-hebrajskich ekwiwalentów. Wskazano na wyraźną zgodność co do użyć konstrukcji pleonastycznych w porównywanych (s)cs. psałterzach, z reguły uzasadnioną greckim/hebrajskim wzorcem (wzorcami). Przypadki mogące świadczyć o usamodzielnieniu się na gruncie słowiańskim analizowanych biblijnych struktur stylistycznych odnotowuje się jako wyjątki.

EN

This article focuses on pleonasms extracted from the OCS Psalterium Sinaiticum and investigates their preservation in later representatives of successive CS Psalter redactions. In order to examine the use of the constructions under scrutiny, the (O)CS Psalters have been compared with one another and with the Greek and the Hebrew patterns of translation. The study provides a detailed description of lexical choices with respect to pleonasms present in selected contexts of the Psalter. It also considers analogical structures discussed in the literature on the subject, stressing a specifically emphatic character of (O)CS Psalter pleonasms, similar to that of their Greek and Hebrew equivalents. As observed, the use of pleonasms in the compared (O)CS Psalters is distinctly consistent and generally based on the Greek/Hebrew sources. Cases that could testify to these Biblical stylistic structures having already become independent on the Slavic ground are noted as exceptions.

Keywords

EN

Old Church Slavonic "Psalterium Sinaiticum"; Church Slavonic Psalter redaction; pleonasm; tautology; Greek (Hebrew) pattern; emphasis; cognate (internal; absolute) accusative; lexical choice

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2020
• Volume: 55

Dates

published

2020

Contributors

author

Arleta Szulc

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu [Nicolaus Copernicus University in Toruń], Toruń

• https://orcid.org/0000000316132895

References

• Alexander, D., & Alexander, P. (Eds.). (1997). Przewodnik po Biblii [PpB] (T. Mieszkowski, Trans. & Ed.). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”. (Original work published 1993).
• Altbauer, M. (2002a). O kryteriach ustalania pierwowzoru tłumaczeń biblijnych (Na przykładzie wschodniosłowiańskiego tłumaczenia Księgi Ruty). In M. Altbauer, Wzajemne wpływy polsko-żydowskie w dziedzinie językowej (M. Brzezina, Selection & Ed.; pp. 65–76). Polska Akademia Umiejętności.
• Altbauer, M. (2002b). O pewnej funkcji nieodmiennego imiesłowu czynnego czasu teraźniejszego w polszczyźnie. In M. Altbauer, Wzajemne wpływy polsko-żydowskie w dziedzinie językowej (M. Brzezina, Selection & Ed.; pp. 43–47). Polska Akademia Umiejętności.
• Altbauer, M. (2002c). O technice przekładowej Szymona Budnego. In M. Altbauer, Wzajemne wpływy polsko-żydowskie w dziedzinie językowej (M. Brzezina, Selection & Ed.; pp. 55–64). Polska Akademia Umiejętności.
• Arnold, B. T., & Choi, J. H. (2008). A guide to Biblical Hebrew syntax. Cambridge University Press.
• Bibleĭskiĭ slovar′: B. Getse [BSGint.]. (n.d.). Azbuka very. https://azbyka.ru/otechnik/Spravochniki/biblejskij-slovar-gese/128
• Bibleĭskiĭ slovar′ Niustrema: Ėrik Niustrem [BSNint.]. (n.d.). Azbuka very. https://azbyka.ru/otechnik/Spravochniki/slovar-nustrema/
• Bibleĭskiĭ slovar′: Professor Nikolaĭ Nikanorovich Glubokovskiĭ [BSGlint.]. (n.d.). Azbuka very. https://azbyka.ru/otechnik/Nikolaj_Glubokovskij/biblejskij-slovar/#0_9
• Bieńkowska, D. (2002). Polski styl biblijny. Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
• Briks, P. (2013). Księga Jonasza: Przewodnik po tekście hebrajskim. https://docplayer.pl/1345575-Ksiega-jonasza-przewodnik-po-tekscie-hebrajskim-piotr-briks-briks-op-pl.html
• Brown, R. E., Fitzmyer, J. A., & Murphy, R. E. (Eds.). (2001). Katolicki komentarz biblijny [KKB] (K. Bardski et al., Trans.). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”. (Original work published 1990).
• Cheshko, E. V. (1981). Vtoroe iuzhnoslavianskoe vliianie v redaktsii psaltyrnogo teksta na Rusi (XIV–XV vv.). Palaeobulgarica/Starobŭlgaristika, 5(4), 79–85.
• Cheshko, E. V. (1982). Ob afonskoĭ redaktsii slavianskogo perevoda Psaltyri v ee otnoshenii k drugim redaktsiiam. In E. I. Demina, D. Ivanova-Mircheva, A. Mincheva, & E. V. Cheshko (Eds.), IAzyk i pis′mennost′ srednebolgarskogo perioda (pp. 60–93). Izdatel′stvo “Nauka”.
• Cheshko, E. V. (1988). Kirillo-mefodievskiĭ perevod Psaltyri i srednebolgarskie pravlenye redaktsii: Struktura slova i reliatsionnye ėlementy. Studia Slavico-Byzantina et Mediaevalia Europensia, 1, 217–230.
• D′iachenko, G. (1992). Prakticheskaia Simfoniia dla propovednikov Slova Bozhiia [PS]. Izd. Sviato-Troitskoĭ Sergievoĭ Lavry. (Original work published 1903).
• D′iachenko, G. (1998). Polnyĭ tserkovno-slavianskiĭ slovar′ [PTS-SS1-2] (Vols. 1–2). Izdatel′skiĭ Otdel Moskovskogo Patriarkhata; Terra–Knizhnyĭ Klub. (Original work published 1900).
• Flis, J. (1996). Konkordancja biblijna do Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu Biblii Tysiąclecia [KB]. Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Gil′tebrandt, P. A. (1993). Spravochnyĭ i ob′′iasnitel′nyĭ slovar′ k psaltiri [SiOSP] (H. Keipert, Introd.). Verlag Otto Sagner. https://doi.org/10.3726/b12761 (Original work published 1898).
• Hebrajsko-polski Stary Testament: Pięcioksiąg: Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją oraz indeksem rdzeni [H-PST (Pięcioksiąg)] (A. Kuśmirek, Ed. & Introd.). (2017). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Hebrajsko-polski Stary Testament: Pisma: Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją i indeksem słów hebrajskich i aramejskich [H-PST (Pisma)] (A. Kuśmirek, Ed. & Introd.). (2009). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Hebrajsko-polski Stary Testament: Prorocy: Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją i indeksem słów hebrajskich [H-PST (Prorocy)] (A. Kuśmirek, Ed. & Introd.). (2008). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Jan Paweł II, Benedykt XVI rozważają Psalmy i Apokalipsę św. Jana [JPII/BXVI]. (2006). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Jurewicz, O. (2000–2001). Słownik grecko-polski [SG-P1-2] (Vols. 1–2). Wydawnictwo Szkolne PWN.
• Karachorova, I. (1985). Redaktsii drevnebolgarskogo teksta Psaltyri po iazykovym dannym. [In E. Kotseva, I. Karachorova, & A. Atanasov, Nekotorye osobennosti slavianskikh psaltyreĭ na materiale XI–XVI vv.]. Polata kŭnigopis′naia, 14–15, 26–38.
• Kata Biblon: Wiki lexicon of the Greek New Testament. (n.d.). http://lexicon.katabiblon.com/index.php?search=80
• Koehler, L., Baumgartner, W., & Stamm, J. J. (2008). Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejskopolski Starego Testamentu [WSH-PiA-PST] (P. Dec, Ed.; Vols. 1–2). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”. (Original work published 2001).
• Kowalska, D. (2003). Styl Psałterza floriańskiego na tle porównawczym. Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
• Kuzova, M. (2013). Ėkspressiia ustoĭchivoĭ tavtologii v russkom i bolgarskom iazykakh. In E. Stoianova et al. (Eds.), Rusistika 2013: Sbornik materialov mezhdunarodnoĭ nauchnoĭ konferentsii “Rusistika ХХІ veka: traditsii i perspektivy” (pp. 113–122). Izdatelstvo Khimera. https://www.shu.bg/wp-content/uploads/file-manager-advanced/users/faculties/fhn/izdaniya/rusistika/Rusistika_2013.pdf
• Łuczak, A. (1992). Problem rozwiązywania hebraizmów i arameizmów w Nowym Testamencie S. Murzynowskiego – na wybranych przykładach. In M. Kamińska & E. Małek (Eds.), Biblia a kultura Europy (Vol. 1, pp. 225–231). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• MacRobert, C. M. (1990). The Greek textological basis of the early redactions of the Church Slavonic Psalter. Palaeobulgarica/Starobŭlgaristika, 14(2), 7–15.
• MacRobert, C. M. (1993). Translation is interpretation: Lexical variation in the translation of the Psalter from Greek into Church Slavonic up to the 15th century. Zeitschrift fur slavische Philologie, 53(2), 254–284.
• MacRobert, C. M. (1998). The textual tradition of the Church Slavonic Psalter up to the fifteenth century. In J. Krašovec (Ed.), Interpretation of the Bible (pp. 921–942). Sheffield Academic Press.
• MacRobert, C. M. (2005). On the problem of identifying a “Preslav Redaction” of the Psalter. In M. Dimitrova, P. Petkov, & I. Hristova (Eds.), Acta palaeoslavica (Vol. 2, pp. 39–46). Heron Press.
• Majewski, M. (2013). Jak przekłady zmieniają sens Biblii… O teorii i praktyce tłumaczenia Biblii. https://upjp2.academia.edu/MarcinMajewski
• Moszyński, L. (1990). Pierwsze przejawy samodzielnego życia biblijnych struktur stylistycznych w języku staro-cerkiewno-słowiańskim. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 26, 187–196.
• Moszyński, L. (2009). Biblia Szymona Budnego: Charakterystyka przekładu. In L. Moszyński, Przeszłość i teraźniejszość języków słowiańskich (pp. 179–194). Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Pogorelov, V. (1901). Psaltyri: S prilozheniem stat′i: “O redaktsiiakh slavianskogo perevoda Psaltyri” i chetyrekh fototipicheskikh tablits. Sinodal′naia Tipografiia.
• Polański, K. (Ed.). (2003). Encyklopedia językoznawstwa ogólnego [EJO]. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Popowski, R. (1995). Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu [WSG-PNT]. Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Popowski, R. (2014). Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami [LXXRP ] (2nd ed.). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Popowski, R. (2017). Biblia Pierwszego Kościoła [BPK]. Oficyna Wydawnicza “Vocatio”.
• Riewzin, I. I., & Rozencwejg, W. J. (1981). U podstaw teorii przekładu (M. Wryk, Trans.). Pamiętnik Literacki, 72(1), 255–268. http://bazhum.muzhp.pl/czasopismo/8/?idno=11199
• Rozszerzony wstęp ogólny do Pisma Św. [RWOdPŚw]. (2012). Domowy Kościoł diecezji toruńskiej. http://torun.oaza.pl/dk/wp-content/uploads/2012/09/ATT00036.pdf
• Ryken, L., Wilhoit, J. C., & Longman, T., III. (1998). Słownik symboliki biblijnej [SSB] (Z. Kościuk, Trans.). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”. (Original work published 1996).
• Siwek, K. (2013). Biblijny język hebrajski: Kurs podstawowy i średni. Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów.
• Slovar′ staroslavianskogo iazyka [SJS/SSIA] (Vols. 1–4). (2006). Sankt-Peterburgskiĭ gosudarstvennyĭ universitet. (Original work published 1958–1997).
• Slovnik jazyka staroslověnskeho/Lexicon linguae palaeoslovenicae: Vol. 5. Addenda et corrigenda [SJSac] (Pt. 53–60). (2010–2016). Slovanský Ústav AV ČR.
• Sobol, E. (Ed.). (1995). Słownik wyrazów obcych PWN [SWO] (new ed.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Stachowiak, L., & Romaniuk, K. (Eds.). (1980). Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu: W przekładzie z języków oryginalnych [BT] (3rd ed., Rev. ed.). Wydawnictwo Pallottinum.
• Strong, J. (2015). Grecko-polski słownik Stronga z lokalizacją słów greckich i kodami Popowskiego [G-PSS] (A. Czwojdrak, Trans.). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”. (Original work published 1890).
• Strong, J. (2017). Hebrajsko-polski i aramejsko-polski słownik Stronga z lokalizacją słów hebrajskich i aramejskich oraz kodami Baumgartnera [H-PiA-PSS] (A. Czwojdrak, Trans.). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”. (Original work published 1890).
• Szulc, A. (2000). Leksykalne i słowotwórcze zróżnicowanie cerkiewnosłowiańskich psałterzy redakcji ruskiej z XI–XIX wieku: Pt. 1. Zróżnicowanie leksykalne. Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
• Szulc, A. (2018). O tłumaczeniach greckich skēnōma, skēnē i innych odzwierciedlonych w cerkiewnosłowiańskich redakcjach Księgi Psalmów. Slavia Meridionalis, 18, Article 1610. https://doi.org/10.11649/ sm.1610
• Termińska, K. (2015). Studia z hebrajszczyzny biblijnej: Niedoczytanie moje. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Thomson, F. (1998). The Slavonic translation of the Old Testament. In J. Krašovec (Ed.), Interpretation of the Bible (pp. 605–920). Sheffield Academic Press.
• Tolkovanie na Evangelie ot Matfeia: Episkop Mikhail (Luzin) [TEM(Mikh.)int.]. (n.d.). Azbuka very. https://azbyka.ru/otechnik/Mihail_Luzin/tolkovanie-na-evangelie-ot-matfeja/25
• Tolkovanie na Psalmy: Еpiskop Palladiĭ (P′iankov) [TP(Pal.)int.]. (n.d.). Azbuka very. https://azbyka.ru/otechnik/Palladij_Pyankov/tolkovanie-na-psalmy/
• Tolkovanie na Psaltir′, po tekstu evreĭskomu i grecheskomu: Arkhiepiskop Irineĭ (Klement′evskiĭ) [TP(Irin.)int.]. (n.d.). Azbuka very. https://azbyka.ru/otechnik/Irinej_Klementevskij/tolkovanie-na-psaltir-po-tekstu-evrejskomu-i-grecheskomu/143
• Tolkovanie na Psaltir′: Professor Aleksandr Pavlovich Lopukhin [TP(Lop.)int.]. (n.d.). Azbuka very. https://azbyka.ru/otechnik/Lopuhin/tolkovaja_biblija_22/147
• Tomal, M. (2000). Język hebrajski biblijny. Wydawnictwo Akademickie DIALOG.
• TSeĭtlin, R. M., Vecherka, R., & Blagova, Ė. (Eds.). (1999). Staroslavianskiĭ slovar′: Po rukopisiam X–XI vekov [SS]. Russkiĭ iazyk.
• Urbańczyk, S., & Kucała, M. (Eds.). (1999). Encyklopedia języka polskiego [EJP] (3rd ed., Rev. ed.). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Walton, J. H., Matthews, V. H., & Chavalas, M. W. (2005). Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej [KH-KdBH] (Z. Kościuk, Trans.). Oficyna Wydawnicza “Vocatio”. (Original work published 2000).
• Wolniewicz, M. (1994). Teoria przekładu biblijnego w ujęciu współczesnych tłumaczy “Biblii” na język polski. Łodzkie Studia Teologiczne, 3, 19–30. http://bazhum.muzhp.pl/czasopismo/803/?idvol=12705
• Zdunkiewicz-Jedynak, D. (2010). Wykłady ze stylistyki. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Altbauer, M. (1979). Der alteste serbische Psalter. Böhlau Verlag.
• Biblia Hebrajska, wersja interlinearna. (n.d.). http://bibliaapologety.com/#WLC
• Cheshko, E. V., Bunina, I. K., Dybo, V. A., Kniazevskaia, O. A., & Naumenko, L. A. (1989). Norovskaia psaltyr′: Srednebolgarskaia rukopis′ XIV veka (Pt. 1–2). Izdatel′stvo Bolgarskoĭ akademii nauk.
• Duĭchev, I. (1968). Bolonski psaltir: Bŭlgarski knizhoven pametnik ot XIII vek. Izdatelstvo na Bŭlgarskata akademiia na naukite.
• Dzhurova, A. (1990). Tomichov psaltir (Vols. 1–2). Universitetsko izdatelstvo “Kliment Okhridski”.
• Mareš, F. V. (Ed.). (1997). Psalterii Sinaitici pars nova (monasterii s. Catharinae codex slav. 2/N). Verl. der Österreichischen Akad. der Wissenschaften.
• [Psałterz metropolity Cypriana, XV w.]. (1989). In E. V. Cheshko, I. K. Bunina, V. A. Dybo, O. A. Kniazevskaia, & L. A. Naumenko, Norovskaia psaltyrʹ: Srednebolgarskaia rukopisʹ XIV veka (Pt. 1–2). Izdatelʹstvo Bolgarskoĭ akademii nauk.
• Rahlfs, A. (Ed.). (2006). Septuaginta: Id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes: Editio altera, quam recognovit et emendavit Robert Hanhard: Duo volumina in uno. Deutsche Bibelgesellschaft. https://pl.scribd.com/document/355377280/ SEPTUAGINTA-SBL-pdf
• [Ruski psałterz rękopiśmienny, XIII w.]. (n.d.). Rossiĭskaia natsional′naia biblioteka (Reference code F.p.I.1), Sankt-Peterburg.
• Sever′ianov, S. (1954). Sinaĭskaia psaltyr′: Glagolicheskiĭ pamiatnik XI veka. Akademische Druck- und Verlagsanstalt. (Original work published 1922).
• Tarnanidis, I. (1988). The Slavonic manuscripts discovered in 1975 at St. Catherine’s Monastery on Mount Sinai. Hellenic Association for Slavic Studies.

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.2002

Biblioteka Nauki

38638214