Wpływ języka niemieckiego na czeską i górnołużycką frazeologię: czesko-górnołużyckie paralele

• Authors: Renata Bura

Title variants

EN

The Influence of the German Language on Czech and Upper Sorbian Phraseology: Czech-Upper Sorbian Parallels

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą oceny wpływu języka niemieckiego na czeską i górnołużycką frazeologię. Do podjęcia tego tematu skłania bardzo długi kontakt czeszczyzny i stały kontakt górnołużycczyzny z językiem niemieckim, a także kontakty górnołużycko-czeskie. Przedmiotem analizy są frazeologizmy pochodzenia niemieckiego we współczesnych językach górnołużyckim i czeskim – przede wszystkim kalki, ale także półkalki i frazeologizmy zawierające komponent niemiecki. Osobne miejsce poświęca się tzw. skrzydlatym słowom pochodzenia niemieckiego należącym do zasobów frazeologicznych tych dwóch języków. Zgromadzony materiał pokazuje, że wszystkie wymienione typy frazeologizmów istotnie te zasoby wzbogacają.

EN

The article is an attempt to assess the influence of the German language on Czech and Upper Sorbian phraseology. Research on this topic is motivated by the fact of the very long contact of Czech and the constant contact of Upper Sorbian with German, as well as Upper Sorbian-Czech contacts. The study analyses idioms of German origin in contemporary Upper Sorbian and Czech languages – primarily calques, but also semi-calques and idioms containing a German component. A separate place is devoted to the so-called winged words of German origin belonging to the phraseological resources of these two languages. The collected material shows that all the mentioned types of idioms significantly enrich these resources.

Keywords

EN

German language; Czech language; Upper Sorbian language; phraseology; language contact; phraseological calque; phraseological semi-calque; phraseological hybrid

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2023
• Volume: 58

Dates

published

2023

Contributors

author

Renata Bura

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Jagiellonian University in Kraków], Kraków [Cracow]

• https://orcid.org/0000000337140595

References

• Basaj, M. (1985). Z problemów europeizmów frazeologicznych. W M. Basaj & D. Rytel (Red.), Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej (T. 2, ss. 73–82). Wydawnictwo Ossolineum.
• Bura, R. (1999). Czesko-niemieckie kontakty językowe i ich tło historyczne. Slavia Occidentalis, 56, 27–41.
• Bura, R. (2000). Frazeologizmy werbalne pochodzenia niemieckiego w języku czeskim: Typologia i charakterystyka. Slavia Occidentalis, 57, 15–21.
• Bura, R. (2003). Polska, czeska i górnołużycka frazeologia pochodzenia biblijnego a Nowy Testament Jakuba Wujka, Biblia kralicka oraz Nowy Testament Michała Frencla. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bura, R. (2007). Frazeologia w górnołużyckiej Biblii z roku 1728 na tle porównawczym czesko-polskim. Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 124, 41–48.
• Bura, R. (2020). Górnołużycko-niemieckie kontakty językowe (zarys problematyki). W M. Szczyrbak & A. Tereszkiewicz (Red.), Kontakty językowe: Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Elżbiecie Mańczak-Wohlfeld z okazji 70. urodzin (ss. 91–110). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Čermák, F., Hronek, J., & Machač, J. (Red.). (2009a). Slovník české frazeologie a idiomatiky: T. 2. Výrazy neslovesné. Leda.
• Čermák, F., Hronek, J., & Machač, J. (Red.). (2009b). Slovník české frazeologie a idiomatiky: T. 3. Výrazy slovesné. Leda.
• Grupa-Dolińska, M. (2019). Frazeologiczne kalki, półkalki i hybrydy w mowie dwujęzycznej społeczności staroobrzędowców mieszkających w Polsce. LingVaria, 14(27), 249–258. https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.16
• Grzegorczykowa, R. (1999). Z badań nad porównawczą semantyką leksykalną: nazwy ‘tęsknoty’ w różnych językach. W Z. Greń & V. Koseska-Toszewa (Red.), Semantyka a konfrontacja językowa (T. 2, ss. 199–204). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Henschel, H. (1993). Die Phraseologie der tschechischen Sprache: Ein Handbuch. Peter Lang.
• Hornjoserbski tekstowy korpus HOTKO. (b.d.). Serbski institut. Pobrano 30 marca 2023, z https://www.korpus.cz/kontext/query?corpname=hotko_v2
• Hugo, J. (Red.). (2006). Slovník nespisovné češtiny. Maxdorf.
• Ivčenko, A., & Wölke [Wölkowa], S. (2004). Hornjoserbski frazeologiski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina.
• Křen, M., Cvrček, V., Henyš, J., Hnátková, M., Jelínek, T., Kocek, J., Kováříková, D., Křivan, J., Milička, J., Petkevič, V., Procházka, P., Skoumalová, H., Šindlerová, J., & Škrabal, M. (2020). SYN2020: Reprezentativní korpus psané češtiny. Ústav Českého národního korpusu FF UK. Pobrano 11 listopada 2023, z https://www.korpus.cz/kontext/query?corpname=syn2020
• Markiewicz, H., & Romanowski, A. (2007). Skrzydlate słowa: Wielki słownik cytatów polskich i obcych (wydanie nowe poprawione i znacznie rozszerzone). Wydawnictwo Literackie.
• Orłoś, T. Z., & Hornik, J. (1996). Czesko-polski słownik skrzydlatych słów. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Soblex: Hornjoserbsko-němski słownik. (b.d.). Serbski institut. Pobrano 30 marca 2023, z https://soblex.de/
• Treder, J. (1997). Frazeologia kaszubska i górnołużycka. W J. Zieniukowa (Red.), Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc: Pogranicza i kontakty językowe (ss. 134–166). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Wałda, M. (2011, wrzesień 21). Rozpaduje serbska towaršnosć? Serbske Nowiny, 2011(184), 3.
• Wölke [Wölkowa], S. (1992). Verbale Phraseme im Obersorbischen: Untersuchungen zur Valenz und Struktur. Domowina-Verlag.
• Wölke [Wölkowa], S. (1997). O związkach frazeologii kaszubskiej z frazeologią górnołużycką i niemiecką. W J. Zieniukowa (Red.), Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc: Pogranicza i kontakty językowe (ss. 149–166). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Wölkowa [Wölke], S. (b.d.). Pobrachuje abo faluje? Pobrano 30 marca 2023, z https://www.hornjoserbsce.de/kuciki/tekst/pobrachuje-abo-faluje
• Wölkowa [Wölke], S. (1999). Zwiski mjez hornjoserbskej a němskej frazeologiju – jenož nowše prašenje interferency na zakładźe dwurěčnosće? Lětopis, 46(1), 122–132.

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.3084

Biblioteka Nauki

38703967