Ludowa bajka konkursowa – nowa forma folkloru?

• Authors: Violetta Wróblewska

Title variants

EN

A competition folk tale – a new form of folklore?

Abstracts

EN

The aim of the article is both to describe the competition folk tale and to attempt to answer the question whether it is a new form of folklore. The material basis for the considerations are the texts sent to the ethnological competitions announced in the years 1955–1966 by Maria Znamierowska-Prüfferowa Ethnographic Museum in Toruń, the Polish Ethnological Society, Toruń Branch, the and Polish Radio in Bydgoszcz. Out of over 6,500 submitted texts, the analysis includes only fairy tales (over 350) which, according to the assumptions of the organizers of the competitions (of which there were 6 in total), were to be a record of traditional peasant texts. Selected stories, mostly realisations of well-known threads described in the Polish folk tale in a systematic order by Julian Krzyżanowski, were analysed, extracting from them common and distinct features in relation to earlier folk texts, in order to characterise the new phenomenon, i.e. competition folk tale.

PL

Zasadniczym celem artykułu jest prezentacja ludowej bajki konkursowej oraz próba odpowiedzi na pytanie, czy jest to nowa forma folkloru. Podstawę materiałową rozważań stanowią przekazy/teksty nadsyłane na konkursy ludoznawcze ogłaszane w latach 1955–1966 przez Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Oddział Toruń oraz Polskie Radio w Bydgoszczy. Z ponad 6 500 nadesłanych tekstów uwzględniono w badaniach jedynie bajki (ponad 350), które w założeniu organizatorów konkursów (łącznie odbyło się sześć) miały stanowić zapis tradycyjnych chłopskich przekazów. Wybrane opowieści, w większości realizacje znanych wątków opisanych w Polskiej bajce ludowej w układzie systematycznym przez Juliana Krzyżanowskiego, poddano analizie, wydobywając z nich cechy zarówno je łączące, jak i odrębne w stosunku do przekazów z przeszłości, aby scharakteryzować nowe zjawisko, z którym mamy do czynienia, czyli ludową bajkę konkursową.

Keywords

PL

konkurs; folklor; bajka ludowa; muzeum; ludowa bajka konkursowa

EN

competition; folklore; folk tale; museum; competition folk tale

• Publisher: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
• Journal: Łódzkie Studia Etnograficzne
• Year: 2023
• Volume: 62
• Pages: 51-65

Dates

published

2023

Contributors

author

Violetta Wróblewska

• Instytut Nauk o Kulturze, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Abramowska, J. (1991). Polska bajka ezopowa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Bartkowiak, J. (2022a). Bajka o dwunastu zbójcach. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 197–200). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Bartkowiak, J. (2022b). Kot i pies. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 253). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Bartmiński, J. (1990). Folklor – język – poetyka. Wrocław: Ossolineum.
• Bartosiewicz, A. (2018). Elżbieta Batory – historia prawdziwa. Przegląd Nauk Historycznych, 2, 101–121. https://doi.org/10.18778/1644-857x.17.02.04.
• Bogatyriew, P., Jakobson, R. (1978). Folklor jako swoista forma twórczości. W: M. Waliński (red.), Teoria kultury. Folklor a kultura (s. 52–65). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Budrowska, K. (2009). Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948–1958. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Calame, C. (2010). Między słowem mówionym a pisanym: wypowiadanie i wypowiedzenie w greckiej poezji archaicznej (przeł. W. Maczkowski). W: P. Czapliński (red.), Literatura ustna (s. 273–310). Warszawa: słowo/obraz terytoria.
• Dziadowiec, J. (2016). Festum folkloricum. Performatywność folkloru w kulturze współczesnej. Rzecz o międzykulturowych festiwalach folklorystycznych. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Januszewska, H. (1952). Baśnie polskie. Warszawa: Iskry.
• Karpińska-Jóźwiak, K. (2011). Bajki ludowe Feliksa Paczkowskiego z Włocławka. Materiały Muzeum Etnograficznego w Toruniu, 2, 29–70.
• Klekot, E. (2021). Kłopoty ze sztuką ludową. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Kotłowski, H. (2022a). Baśń o trzech siłaczach. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 74–91). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kotłowski, H. (2022b). Baśń p.t. o księciu i 3 synach 2 mądrych i 1 głupim. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 57–63). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kowalski, P. (1990). Współczesny folklor i folklorystyka. O przedmiocie poznania w dzisiejszych badaniach folklorystycznych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Krzyżanowski, J. (red.) (1962). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym. T. 1. (Wątki 1-999). Wrocław: Ossolineum.
• Krzyżanowski, J. (red.) (1963). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym. T. 2. (Wątki 1000-8256). Wrocław: Ossolineum.
• Lord, A.B. (2010). Cechy oralności (przeł. P. Czapliński). W: P. Czapliński (red.), Literatura ustna (s. 89–115). Warszawa: słowo/obraz terytoria.
• Łopatyńska, H. (2006/2007). 1000 przysłów na 1000-lecie Państwa Polskiego. Zbiór przysłów z okolic Świecia w archiwum folklorystycznym Muzeum Etnograficznego w Toruniu. Pomorze, 8, 205–212.
• Łopatyńska, H. (wyb., oprac.) (2013). Bajki dla odważnych. Toruń: Muzeum Etnograficzne w Toruniu.
• Ługowska, J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław: Ossolineum.
• Ługowska, J. (1999). Folklor – tradycje i inscenizacje. Szkice literacko-folklorystyczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Magierowski, L. (1902). Bajki (z okolicy Jaćmierza). Lud, 81, 424.
• Miśkiewicz, P. (2022). Zagadka. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 227–228). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2018). Bajka ludowa. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 1 (s. 54–70). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowska, A. (2022a). Bajka o diable i chłopie. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 254–260). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowska, A. (2022b). Bajka o dwóch czarownicach. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 123–130). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowska, A. (2022c). Bajka o kumotrze sprawiedliwym. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 191–193). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowska, A. (2022d). O stary czarownicy i jej córce. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 245–249). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowski, F. (2022a). Bajka o czarownicy. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 63–67). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowski, F. (2022b). Bajka o ptaku, lwie i wielorybie. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 91–98). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowski, F. (2022c). O karle potworze. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 218–222). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Paczkowski, F. (2022d). O ubogiej wdowie i jej pięciu córkach. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 115–123). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Rękas, D. (2018). Między słowami. Projektowanie folklorystyki konwersacyjnej na materiale celebracji Wodzic w Macedonii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza.
• Smolińska, T. (1986). Ja wóm trocha połosprawiom. Współcześni gawędziarze ludowi na Śląsku. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Sokulski, M. (2017). Mściwy karzeł i Masław, książę mazowiecki Zygmunta Krasińskiego. Sztuka Edycji, 1, 135–149. http://dx.doi.org/10.12775/SE.2017.0010.
• Wróblewska, V. (2018). Baśń literacka. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 1 (s. 293–299). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Wróblewska, V. (2022a). Konkursowe zmagania z tradycją. W: V. Wróblewska (red.), Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów 1955–1966) (s. 9–55). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Wróblewska, V. (red.) (2022b). Bajka ludowa na Kujawach (Antologia tekstów z lat 1955–1966). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Strony internetowe
• Stowarzyszenie Twórców Ludowych: https://zgstl.pl/dzialalnosc/ogolnopolski-konkurs-literacki-im-jana-pocka/.
• Polski Komitet ds. UNESCO: https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/.

Identifiers

DOI

10.12775/LSE.2023.62.04

Biblioteka Nauki

18104640