Functions of a Fairy Tale in the Auschwitz Camp Memories of Zofia Posmysz

• Authors: Katarzyna Smyk

Title variants

PL

Funkcje bajki we wspomnieniach obozowych Zofii Posmysz

Abstracts

PL

Artykuł zarysowuje wieloaspektową interpretację funkcji bajki obozowej z perspektywy folklorystyki (funkcje społeczno-integracyjne, estetyczne, dydaktyczno-wychowawcze, kompensacyjno-katartyczne i opanowanie traumy) oraz literaturoznawstwa (strategie kobiecego pisania o Zagładzie i wojnie oraz kategoria świadectwa). Podstawę analizy stanowi powieść Wakacje nad Adriatykiem (1970) i wywiad-rzeka Królestwo za mgłą (2017) Zofii Posmysz – więźniarki obozów koncentracyjnych Auschwitz, Ravensbrück i Neustadt-Glewe. Swoje wspomnienia obozowe wystylizowała na tradycyjną bajkę ludową, upamiętniając bajki opowiadane przez jej obozową przyjaciółkę Zofię Jachimczak, która nie przeżyła Auschwitz. Autorka dochodzi do wniosku, że bajka obozowa jawi się jako gatunek totalny i całościowa struktura sensu, pozwalająca wypowiedzieć niewypowiedziane.

EN

The article gives a multifaceted interpretation of the functions of a concentration camp fairy tale from the perspective of folklore studies (i.e. its socio-integrative, aesthetic, didactic/educational, compensatory/cathartic and trauma management functions) and literary studies (strategies of women’s writing about the Holocaust and the war, and the camp testimony). The author analyses the novel Wakacje nad Adriatykiem (1970) and an extended interview Królestwo za mgłą (2017) by Zofia Posmysz, an inmate of Auschwitz-Birkenau, Ravensbrück and Neustadt-Glewe, who stylised her camp memories as a traditional folk tale, thus commemorating the fairy tales told by her camp friend Zofia Jachimczak, who did not survive Auschwitz. The author comes to the conclusion that a concentration camp fairy tale seems to be a complete genre and a comprehensive structure of meaning that makes it possible to express the inexpressible.

Keywords

PL

bajka ludowa; bajka magiczna; obóz koncentracyjny; Birkenau; Auschwitz; funkcje folkloru

EN

folk tale; magic tale; concentration camp; Birkenau; Auschwitz; functions of folklore

• Publisher: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
• Journal: Łódzkie Studia Etnograficzne
• Year: 2023
• Volume: 62
• Pages: 67-80

Dates

published

2023

Contributors

author

Katarzyna Smyk

• Instytut Kulturoznawstwa, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

References

• Adorno, Th.W. (1973). Negative dialectics (trans. E.B. Ashton). London: Routledge & Kegan Paul.
• Agamben, G. (1999). Remnants of Auschwitz: the Witness and the Archive (Homo Sacer III) (trans. Daniel Heller-Roazen). New York: Zone Books.
• Améry, J. (1986). At the Mind’s Limits: Contemplations by a Survivor on Auschwitz and Its Realities (trans. Sidney and Stella P. Rosenfeld). New York: Schocken Books.
• Banasiak, H. (2012). Bajki. Sztutowo: Muzeum Stutthof w Sztutowie.
• Bettelheim, B. (2077). The Uses of Enchantment. The Meaning and Importance of Fairy Tales. New York: Vintage Books, Random House.
• Boyne, J. (2006). The Boy in the Striped Pyjamas. Oxford: D. Fickling.
• Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Głowiński, M. (1986). O intertekstualności. Pamiętnik Literacki, 4, 75–100.
• Głowiński, M. (1999). Czarne sezony. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Głowiński, M. (2002). Wielkie zderzenie. Teksty Drugie, 3, 199–211. Acquired from: https://tekstydrugie.pl/pl/biblio/otwieranie-przyszlosci/.
• Grochowski, P. (2018). Funkcje bajek ludowych. In: V. Wróblewska (ed.). Słownik polskiej bajki ludowej. Vol. 1 (pp. 23–29). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Hajduk-Nijakowska, J. (2005). Żywioł i kultura. Folklorystyczne mechanizmy oswajania traumy. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Hajduk-Nijakowska, J. (2016). Doświadczanie pamięci. Folklorystyczny kontekst opowieści wspomnieniowych. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Kaczyński, A. (2010). Zofia Posmysz. Culture.pl. Acquired from: https://culture.pl/pl/tworca/zofia-posmysz.
• Kasjan, J.M. (1994). Usta i pióro. Studia o literaturze ustnej i pisanej. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Kostecka, W. (2017). Andersen w Powstaniu Warszawskim. O zapomnianych opowiadaniach Zofii Lorentz. In: H. Ratuszna, M. Wiśniewska, V. Wróblewska (eds.). Andersenowskie inspiracje w literaturze i kulturze polskiej (pp. 111–120). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kulasza, J. (2002). O pisaniu i „wydawaniu” bajek w KL Auschwitz. Zeszyty Oświęcimskie, 23, 112–147.
• Levi, P. (1989). The Drowned and the Saved (trans. Raymond Rosenthal). New York: Vintage International.
• Lűthi, M. (1982). Cechy narracji w bajce ludowej (trans. J.M. Kasjan), Literatura Ludowa, 2, 63–69.
• Ługowska, J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław: Zakład Narodowy Ossolińskich.
• Majewski, T. (2007). Świadectwo – pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem języka. Teksty Drugie, 5, 74–84. Acquired from: https://tekstydrugie.pl/pl/biblio/otwieranie-przyszlosci/.
• Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2007). Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Obertyńska, B. (Rudzka M.) (2005). W domu niewoli. Warszawa: Czytelnik.
• Pinderska-Lech, J., Mensfelt, J. (ed.) (2009). Bajki z Auschwitz. Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
• Posłuszny, Ł. (2014). Pisanie i pamięć w biografiach więźniów obozów koncentracyjnych. Conversatoria Linguistica, 8, 101–112.
• Posmysz, Z. (1962). Pasażerka. Warszawa: Czytelnik.
• Posmysz, Z. (1981). Ten sam doktor M. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
• Posmysz, Z. (1996). Do wolności, do śmierci, do życia. Warszawa: Von Borowiecky.
• Posmysz, Z. (2005). Wakacje nad Adriatykiem. Kraków: Znak Litera Nova.
• Posmysz, Z. (2011). Chrystus oświęcimski. Oświęcim–Warszawa: Fundacja na Rzecz Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży, Biuro Regionalne Fundacji im. Heinricha Bölla.
• Posmysz, Z. (2017a). Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik. Kraków: Znak Litera Nova.
• Posmysz, Z. (2017b). Znam katów z Belsen… In: Posmysz, Z. (2017). Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik (pp. 393–396). Kraków: Znak Litera Nova.
• Potocka, M.A. (2021). Zofia Posmysz. Szrajberka. 7566. Auschwitz 1942–1945. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie.
• Przybyła-Dumin, A. (2014). Modyfikacja znaczeń we współczesnych adaptacjach klasycznych bajek ludowych. W kontekście wychowania. Konteksty Pedagogiczne, 1 (2), 53–65. Acquired from: https://kontekstypedagogiczne.pl/kp/article/view/55.
• Smyk, K. (2023). Królestwo za mgłą – bajka obozowa Zofii Posmysz. Literatura Ludowa, 1–2, 89–106.
• Ubertowska, A. (2008). Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje Holokaustu. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Ubertowska, A. (2014). Holokaust. Auto(tanato)grafie. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Urbaś, H. (1985). Zofia Posmysz. In: J. Krzyżanowski. Cz. Hernas (eds.). Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Vol. 2. (p. 206). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wójcik, M. (2017). Zamiast wstępu. In: Z. Posmysz. Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik (pp. 5–11). Kraków: Znak Litera Nova.
• Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Žižek, S. (2004). Komedia obozowa (trans. A. Chmielewski). Teksty Drugie, 5, 135–141. Acquired from: https://tekstydrugie.pl/pl/biblio/trauma-nieprzedstawiona/.

Identifiers

DOI

10.12775/LSE.2023.62.05

Biblioteka Nauki

18104643