Partykuły spajające jako podklasa jednostek metatekstowych

• Authors: Anna Kisiel

Title variants

EN

Conjuncting particles as a subclass of metatextual units

Abstracts

EN

In this paper, the author tries to collect and comment on the statements that have been made in Polish linguistics on conjuncting particles. Among three main features of conjuncting particles that are discussed are: their adsentential nature, contextual dependency,and positional mobility. Conjuncting particles prefer placement near (before, after, and even within) a thematic part, are often accompanied by prosodic stress on a thematic expression, and prefer longer, sentential contexts. This paper proposes their interpretation as adthematic operators that link what is being said about a new topic to what has been said before on another topic. Because topic linking is more challenging for a conversational partner than conjucting rhemes (where a supreme theme ensures a bond between them), conjuncting particles require the relevant preceding context to be adjacent to the theme-rheme structure introduced by them.

PL

Autorka komentuje istniejące w polskim językoznawstwie opisy klasy partykuł spajających. Za podstawowe trzy kryteria wyróżniania tej klasy uznaje ich dozdaniowość, zależność od przedtekstu oraz zmienność pozycyjną. Zauważa, że partykuły spajające preferują pozycję w pobliżu (przed, po, a nawet wewnątrz) części tematycznej i często towarzyszy im silny przycisk prozodyczny na wyrażeniu tematycznym. Preferują one również dłuższe, zdaniowe konteksty. Zaproponowana w tym tekście interpretacja partykuł spajających sprowadza się do uznania ich za komentarze dotematyczne, wiążące to, co jest mówione o nowym obiekcie z tym, co zostało wcześniej powiedziane o czymś innym. Ponieważ tego typu wiązanie tematyczne jest interpretacyjnie bardziej wymagające niż wiązanie rematyczne (odbywające się wszak w ramach jednego nadrzędnego tematu), partykuły spajające wymagają, aby odpowiedni przedtekst był bezpośrednio przylegający do struktury T-R, którą one komentują.

Keywords

PL

partykuła; partykuła spajająca; spójnik; szyk; metatekst

EN

particle; conjuncting particle; conjunction; word order; metatext

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Linguistica Copernicana
• Year: 2023
• Volume: 19
• Pages: 169-183

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Kisiel

• KU Leuven, Faculteit Letteren

• https://orcid.org/0000000339630985

References

• Altenberg B., 2006, The function of adverbial connectors in second initial position in English and Swedish, w: K. Aijmer, Anna-Marie Simon-Vandenbergen (red), Pragmatic markers in contrast, Amsterdam: HarperCollins Publishers, s. 11–37.
• Bednarek A., 1989, Wykładniki leksykalne ekwiwalencji: analiza semantyczna wyrażeń typu czyli, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
• Dupont M., 2015, Word order in English and French. The position of English and French adverbial connectors of contrast, English Text Construction 8/1, s. 88–124. Fabricius-Hansen C., 2005, Elusive Connectives. A Case Study on the Explicitness Dimension of Discourse Coherence, Linguistics 43 (1), s. 17–48.
• Grochowski M., 1996, O partykułach jako wykładnikach nawiązania. Analiza wyrażenia wręcz, w: M. Grochowski (red.), Anafora w strukturze tekstu, Warszawa: Energeia, s. 97–104.
• Grochowski M., 2003, O szyku operatora więc na tle jego cech składniowych i semantycznych, w: I. Bobrowski (red.), Anabasis. Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, s. 89–98.
• Grochowski M., Kisiel A., Żabowska M., 2014, Słownik gniazdowy partykuł polskich, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Grochowski M., 2000, On the word order of Polish synsyntagmatic lexemes, Slovo a Slovesnost LXI (2), s. 138–144.
• Iwanowa I., 1994, Relacja wnioskowania a znaczenie spójnika więc, Polonica 16, s. 85–101.
• Kisiel A., 2013, O zmienności signifiant wyrażeń metatekstowych. Przypadek niemniej, LingVaria 2 (16), s. 137–147.
• Kisiel A., 2014a, Jednakże – czy jednak+że?, w: M. Gębka-Wolak, J. Kamper-Warejko, A. Moroz (red.), Leksyka języków słowiańskich w badaniach synchronicznych i diachronicznych, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, s. 61–75.
• Kisiel A., 2014b, Wszak, wszakże, wszelako a kontekstowość partykuł, w: E. Gutiérrez Rubio, M. Falkowska, E. Kislova, M. Stępień, S. Terekhova (red.), Beiträge der Europäischen Slavistischen Linguistik (POLYSLAV) 17, München–Berlin–Washington/D.C., s. 74–83.
• Kisiel A., 2015a, Bo – bowiem – albowiem. Między spójnikiem a partykułą, Forum Lingwistyczne 2, s. 73–84.
• Kisiel A., 2015b, O dwóch metatekstowych jednostkach: zaś i natomiast, Linguistica Copernicana 12, s. 53–69.
• Kisiel A., 2018, On Polish connectors expressing opposition and sentence structure [referat wygłoszony na CogLing8 (Louvain-la-Neuve, 13–14/12/2018)].
• Kisiel A., 2022, On the little Polish word a and its combinatorial potential, Zeitschrift für Slavische Philologie 78 (1), s. 1–42.
• Liu D., 2012, Linking adverbials: An across-register corpus study and its implication, International Journal of Corpus Linguistics 13 (4), s. 491–518.
• Milewska B., 2006, Spójniki o nieustabilizowanym szyku, Język Polski 3, s. 184–191.
• Milewska B., 2007, O spójnikach z redundancją typu ale jednak w dzisiejszej polszczyźnie, Język Polski 3, s. 218–223.
• Sulich A., 2008, Tematyzatory polskie: Jednostki leksykalne wyznaczające strukture tematyczną wypowiedzi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Urbańczyk S., 1992, Miejsce wyrazów bowiem i zaś w zdaniu, Język Polski LXXII, s. 69–70.
• Wajszczuk J., 1997, System znaczeń w obszarze spójników polskich. Wprowadzenie do opisu, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
• Wajszczuk J., 2011, Co właściwie spójniki łączą? Powrót do pytań zasadniczych, Prace Filologiczne 60, s. 263–286.
• Zufferey S., Degand L., 2017, Annotating the meaning of discourse connectives in multilingual corpora, Corpus Linguistics and Linguistic Theory 13(2), s. 399–422.
• Żabowska M., 2009, Hierarchia wyrażeń metatekstowych, Linguistica Copernicana 2 (2), s. 179–189.

Identifiers

DOI

10.12775/LinCop.2022.010

Biblioteka Nauki

29431721