Wojsko koronne suplementowe i komputowe w latach 1648–1652 w świetle rachunków skarbowo-wojskowych z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie

• Authors: Mirosław Nagielski

Title variants

EN

The Crown supplemental and comput army in 1648–1652 in the light of treasury and military sources from the Central Archives of Historical Records in Warsaw

Abstracts

EN

The article shows the importance of the fiscal and military sources kept in the Central Archives of Historical Records in Warsaw for presenting the state of the Crown army in 1648–1652. They make it possible to determine the organisation, structure, and numbers of individual units of both national and foreign regiments, and present their commanders and the costs incurred by the Commonwealth for their upkeep. The documents contained in particular sections of the Crown Treasury Archives make it possible to reconstruct the officer and non-commissioned officer cadres of the Crown army being paid for their service at particular fiscal and military commissions, whose members do not appear in any lexicons and dictionaries of officers and whose registers and rolls of the units in which they served are not to be found in section 86.

PL

Artykuł ukazuje znaczenie akt skarbowo-wojskowych znajdujących się w AGAD w Warszawie dla przedstawienia stanu armii koronnej w latach 1648–1652. Pozwalają one nie tylko na określenie organizacji, struktury czy liczebności poszczególnych jednostek obu zaciągów, tak narodowego, jak cudzoziemskiego, ale także na przedstawienie kadry dowódczej tych oddziałów oraz kosztów ponoszonych przez Rzeczpospolitą na ich utrzymanie. Materiały znajdujące się w poszczególnych działach Archiwum Skarbu Koronnego umożliwiają odtworzenie kadry oficerskiej i podoficerskiej armii koronnej odbierającej zasługi na poszczególnych komisjach skarbowo-wojskowych, których przedstawiciele nie występują w innych leksykonach i słownikach oficerów, a regestrów i rolli jednostek, w których służyli, nie odnajdujemy w dziale 86.

Keywords

PL

armia koronna; skarb; komisje skarbowo-wojskowe; kadra dowódcza; regestry popisowe; skarbowość

EN

Crown army; treasury; treasury-military commissions; command staff; popis registers

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
• Year: 2022
• Volume: 83
• Issue: Spec.
• Pages: 291-314

Dates

published

2022

Contributors

author

Mirosław Nagielski

• Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego

• https://orcid.org/0000000348734313

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD): dokumenty papierowe nr 1029; Archiwum Skarbu Koronnego (ASK), dział III, ks. 6; dział V, nr 8; Akta Skarbowo-Wojskowe (ASW), dział 77; dział 85, nr 69; dział 86, nr 37–42, 52.
• Biblioteka Książąt Czartoryskich – Muzeum Narodowe w Krakowie, rkps 398.
• Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego, Steinwehr, t. 3.
• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 9532/II.
• Dokumenty ob. oswoboditelnoj wojnie ukrainskogo naroda 1648–1654, Kiew 1965.
• Płaca pocztom panięcym w r. 1650, wyd. A. Sawczyński, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 9, 1936, nr 1, s. 119–125.
• Rachunki podskarbstwa litewskiego 1648–1652, wyd. E. Tyszkiewicz, Wilno 1855.
• Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i Mieczem” (1648–1651), oprac., wstęp i przyp. M. Nagielski, Warszawa 1999.
• Andrzejczak D., Kampania zbaraska 1649 roku, Toruń 2012.
• Biernacki W., Żółte Wody-Korsuń 1648, Warszawa 2004.
• Ciesielski T., Armia koronna w latach 1651–1653, cz. 2: Od Batohu do Żwańca, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 40, 2003, s. 49–85.
• Ciesielski T., Nagielski M., Komputy wojska koronnego w latach 1651–1653, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 40, 2003, s. 237–274.
• Długołęcki W.J., Batoh 1652, Warszawa 1995.
• Filipczak-Kocur A., Sejm zwyczajny z roku 1629, Warszawa 1979.
• Filipczak-Kocur A., Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty, ustawy, realizacja, Warszawa 2006.
• Gavryliuk I., Żołnierz swawolny w XVII wieku (na przykładzie nadwornych wojsk księcia Władysława Dominika Zasławskiego w ciągu pierwszych lat powstania Bohdana Chmielnickiego, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 3, red. Z. Hundert, K. Żojdź, J. Sowa, Oświęcim 2014, s. 113–132.
• Janas E., Armia koronna Rzeczypospolitej w sporach i rozgrywkach politycznych pierwszych lat wojny na Ukrainie (1648–1649), „Res Historica” 38, 2014, s. 61–94.
• Kersten A., Stefan Czarniecki 1599–1665, Warszawa 1963.
• Kupisz D., Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Lublin 2008.
• Kupisz D., Wyprawy żołnierza łanowego w Koronie w czasach Jana Kazimierza, Warszawa 2018.
• Nagielski M., Chorągiew nadworna tatarska JKMci pod komendą Bohdana Kińskiego, w: Świat historyka. Studia ofiarowane prof. Janowi Tyszkiewiczowi, red. M. Nagielski, G. Rostkowski, Pułtusk 2016, s. 255–267.
• Nagielski M., Inflantczyk generałem artylerii koronnej – Fromhold von Ludinghausen Wolff w służbie trzech polskich Wazów, w: Studia artyleryjskie, t. 4, red. M. Giętkowski, A. Smoliński, Toruń 2012, s. 85–131.
• Nagielski M., Liczebność i organizacja gwardii przybocznej i komputowej za ostatniego Wazy (1648–1668), Warszawa 1989.
• Nagielski M., Przeobrażenia w armii koronnej w dobie walk z powstaniem B. Chmielnickiego (1648–1654), w: Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, t. 1, red. J. Staszewski, K. Mikulski, J. Dumanowski, Toruń 2002, s. 308–335.
• Nagielski M., Wydatki skarbu koronnego na wojsko koronne w latach 1652–1655, w: O przeszłości: czasy, miejsca, ludzie. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Jadwidze Muszyńskiej, red. W. Kowalski, Kielce 2016, s. 277–286.
• Rogowicz M., Bitwa pod Konstantynowem 26–28 lipca 1648 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 18 (69), 2017, nr 2 (260), s. 11–44.
• Rogowicz M., Skład sił polskich pod Piławcami, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 20 (71), 2019, nr 1 (267), s. 11–51.
• Sikora R., Husaria pod Wiedniem 1683, Warszawa 2012.
• Śledziński K., Zbaraż 1649, Warszawa 2005.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Wagner M., Chorągiew husarska Stanisława i Michała Warszyckich w latach 1676–1697, w: W boju i na paradzie. Husaria Rzeczypospolitej w XVI–XVII w., red. Z. Hundert, T. Mleczek, Warszawa 2020, s. 171–192.
• Wagner M., Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, t. 1–3, Oświęcim 2013–2018.
• Wimmer J., Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej w latach 1648–1655, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 5, 1960, bpag.
• Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, wyd. 2, Oświęcim 2013.

Identifiers

DOI

10.12775/RDSG.2022.SI.12

Biblioteka Nauki

29519716