The attitude of the tsarist authorities towards railway – consequences for the Polish lands (until 1879). Jan Gottlieb Bloch’s “new” perspective

• Authors: Andrzej Pieczewski

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia i analizuje poglądy Jana Gottlieba Blocha na temat wpływu carskich rządów na rozwój sieci kolejowej na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim (do roku 1879). Pierwsza część opracowania poświęcona jest ukazaniu, w ogólnym zarysie, zmiennego stosunku carów do budowy kolei na terenie imperium rosyjskiego. Następnie przedstawiona została specyfika i uwarunkowania budowy kolei w Królestwie Polskim. W dalszej kolejności zaprezentowano poglądy i wyniki badań Blocha na temat wpływu władz rosyjskich na kształt sieci kolejowej na ziemiach polskich. Wymieniono i opisano projekty dróg żelaznych przedkładane władzom rosyjskim przez krajowych i zagranicznych przedsiębiorców, które nie otrzymały akceptacji. Tym samym powstał obraz “straconych szans” – linii kolejowych, które powstałyby, gdyby nie sprzeciw władz rosyjskich. Wnioski płynące z badań Blocha nie stoją w sprzeczności z dość powszechnym w literaturze przedmiotu poglądem o negatywnym wpływie władz carskich na rozwój kolei na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim. Badania Blocha idą natomiast o krok dalej – pokazują wymierny obraz strat, jakie wywołała carska polityka “kolejowej pustyni” dotycząca ziem polskich.

EN

The article presents and analyses Jan Gottlieb Bloch’s views on the influence of tsarist rule on the development of the railway network in the Polish lands under Russian rule1 (up to 1879). The first part of the study is devoted to showing, in general, the tsars’ changing attitude towards the construction of railways in the Russian Empire. The specifics and conditions of railway construction in the Kingdom of Poland are presented. Bloch’s views and research results on the influence of the Russian authorities on the shape of the railway network in the Polish lands are then presented. Iron road projects submitted to the Russian authorities by domestic and foreign entrepreneurs, which did not receive approval, are listed and described. Thus, a picture emerges of “missed opportunities” – railway lines that would have been built had it not been for the specific policy of the Russian authorities. The conclusions of Bloch’s research do not contradict the common view in the literature on the negative influence of the tsarist authorities on the development of railways in the Polish lands under the Russian partition. Bloch’s research, however, goes a step further – it shows a measurable picture of the losses caused by the tsarist policy of a “railway desert”, particularly referring to Polish lands.

Keywords

PL

Rosja; Królestwo Polskie; kolej żelazna; Bloch; XIX wiek

EN

Russia; Kingdom of Poland; railway; Bloch; nineteenth century

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej
• Year: 2023
• Volume: 58
• Issue: 3
• Pages: 5-22

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej Pieczewski

• University of Lodz

• https://orcid.org/0000000206431157

References

• Bloch J.G., ‘Droga żelazna Dąbrowsko-Dęblińska pod względem ekonomicznym i finansowym’, Ekonomista, 37 (1881).
• Bloch J.G., Poszukiwania dotyczące sprawy poboru przez drogi żelazne opłat przewozowych w walucie metalowej (Petersburg, 1877).
• Bloch J.G., Stan ekonomiczny Rossyi (Warszawa, 1878).
• Bloch J.G., W kwestii Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej (Warszawa, 1874).
• Bloch J.G., O kolejach żelaznych rosyjskich, wpływach i wydatkach eksploatacji, kosztach transportu i ruchu towarów (Petersburg, 1875).
• Bloch J.G., Wpływ dróg żelaznych na stan ekonomiczny Rosji, vols 1–5 (Petersburg, 1878–1880).
• Bloch J.G., Wpływ dróg żelaznych na stan ekonomiczny Rossyi, vol. 1: Historya dróg żelaznych w Królestwie Polskim. Budowa i eksploatacja (Warszawa, 1880).
• Bocheński A., Niezwykłe dzieje przemysłu polskiego (Warszawa, 1985).
• Bocheński A., Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego, part 2 (Warszawa, 1969).
• Frejlich J., Dyslokacja wojsk w Królestwie Polskim (Warszawa, 1911).
• Frejlich J., Królestwo Polskie jako teren strategiczny (Warszawa, 1911).
• Gerschenkron A., ‘Agrarian Policies and Industrialization: Russia 1861–1917’, in: The Cambridge Economic History of Europe. The Industrial Revolutions and After: Incomes, Population and Technological Change, ed. H.J. Habakkuk and M.M. Postan, vol. 6 (Cambridge, 1966).
• Gerschenkron A., Economic Backwardness in Historical Perspective (Cambridge, 1962).
• Jan Bloch (1836–1902). Capitalist, Pacifist, Philanthropist, ed. A. Żor (Warszawa, 2015).
• Jan Bloch (1836–1902). Kapitalista, pacyfista, filantrop, ed. A. Żor (Warszawa, 2014).
• Jan Bloch, Pacyfizm europejski i wyobraźnia wielkiej wojny. Studia i rozważania, ed. M. Kornat (Warszawa, 2016).
• Jaśkiewicz L., ‘Nowożytne samowładztwo rosyjskie i jego interpretacje. Przyczynek do dziejów absolutyzmu w Rosji’, Przegląd Historyczny, vol. 70, no. 4 (1979).
• Kociałkiewicz T., Stan sieci kolejowej Królestwa Polskiego przed wojną 1914 r. (Warszawa, 1914).
• Kołodziejczyk R., Jan Bloch (1863–1902). Szkic do portretu “króla polskich kolei” (Warszawa, 1983).
• Kotsonis Y., Making Peasants Backward. Agricultural Cooperatives and the Agrarian Question in Russia, 1861–1914 (New York, 1999).
• Krzysica M., ‘Rola czynników wojskowo-politycznych w budowie kolei żelaznych w Królestwie Polskim’, in: Studia z dziejów kolei żelaznych w Królestwie Polskim (1840–1914), ed. R. Kołodziejczyk (Warszawa, 1970).
• Leśniewska J.E., Jan Gottlieb Bloch (1836–1902) i dzieje rodu (Krosno, 2020).
• Leszkowicz W., ‘Kolej Kaliska. Budowa. Eksploatacja. Znaczenie dla przemysłowego rozwoju’, in: Studia z dziejów kolei żelaznych w Królestwie Polskim (1840–1914), ed. R. Kołodziejczyk (Warszawa, 1970).
• Małkowska-Bieniek E., Wspólnicy i rywale. Koleje życia Kronenbergów i Blochów (Warszawa, 2019).
• Pieczewski A., Samodzierżawie a rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego w ujęciu Jana Gottlieba Blocha (Łódź, 2019).
• Taylor Z., Rozwój i regres sieci kolejowej w Polsce (Warszawa, 2007).
• Umiastkowski R., Terytorium Polski pod względem wojskowym (Warszawa, 1921).
• Wielopolski A., Zarys gospodarczych dziejów transportu do roku 1939 (Warszawa, 1975).
• Zuziak W., ‘Przedsiębiorca kolejowy Jan Gotlib Bloch (1832–19020)’, in: Studia z dziejów kolei żelaznych w Królestwie Polskim (1840–1914), ed. R. Kołodziejczyk (Warszawa, 1970).
• Żor A., Figle historii (Toruń, 2005).

Identifiers

DOI

10.12775/SDR.2023.EN7.01

Biblioteka Nauki

59555436