Axis mundi jako klucz interpretacyjny teologii małych ojczyzn Franciszka Mantheya

• Authors: Jarosław Babiński

Title variants

EN

„Axis mundi” as an interpretative key to Francis Manthey’s theology of small homelands

Abstracts

EN

Mircea Eliade introduced the concept of axis mundi into the fi eld of religious studies. It signifi es the assumption of the existence of a sacred, unchanging ‘centre’ – a fi xed point of reference, conditioning the perception and interpretation of the world. It connects various dimensions of reality and gives an overall vision of it. The axis mundi is identifi ed with many of the elements that make up the human world. Most often it is the home – the place of birth, residence and occupation. This perspective makes it possible to relate this category to the views of Francis Manthey and create a coherent vision of his theology of small homelands.

PL

Mircea Eliade wprowadził w przestrzeń badań religioznawczych pojęcie axis mundi. Oznacza ono przyjęcie istnienia świętego, niezmiennego „centrum” – stałego punktu odniesienia, warunkującego postrzeganie i interpretowanie świata. Łączy ono różne wymiary rzeczywistości i daje jej całościową wizję. Axis mundi jest utożsamiane z wieloma elementami świata. Najczęściej jest nim dom – rozumiany jako miejsce narodzin, zamieszkania i rozwoju. Takie ujęcie pozwala odnieść tę kategorię do poglądów Franciszka Mantheya i stworzyć spójną wizję jego teologii małych ojczyzn.

Keywords

PL

teologia małych ojczyzn; axis mundi; Franciszek Manthay; Mircea Eliade

EN

Axis Mundi; Franciszek Manthay; Mircea Eliade; theology of small homeland

• Publisher: Wydawnictwo Bernardinum
• Journal: Studia Pelplińskie
• Year: 2023
• Volume: 57
• Pages: 15-26

Dates

published

2023

Contributors

author

Jarosław Babiński

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Arystoteles, Metafizyka, Lublin 2000.
• Babiński J., Pojęcie małej ojczyzny (Heimatu) jako element określenia pomorskiej tożsamości. Teologiczna propozycja ks. Franciszka Mantheya/ Das Heimatkonzept als Element der Definition der pommerellischen Identität. Der theologische Vorschlag von P. Franz Manthey, w: Wychowanie do wartości w warunkach wojennych. Erziehung zu Werten unter Kriegsbedingungen, red. P. Zientkowski, R. Maliszewski, Bydgoszcz 2021, s. 99-108/237-246.
• Babiński J., Teologia „małej ojczyzny” ks. Franciszka Mantheya, „Warszawskie Studia Teologiczne” XXXII/3/2019, s. 98-117.
• Bartnik Cz. S., Idea polskości, Lublin 1996
• Borzyszkowski J., Ks. Franciszek Manthey oraz jego prawda i świadectwo o historii Kaszubów, w: F. Manthey, O historii Kaszubów. Prawda i świadectwo, Gdańsk 1997, s. 7-16.
• Bramorski J., Symbolika „środka świata” a mit tęsknoty za rajem w ujęciu Mircei Eliadego, „Studia Warmińskie” 38(2001), s. 231-238.
• Bronk A., Mircei Eliadego fenomenologia religii, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, 16(2007), nr 4(64), s. 107-131.
• Culicenco D, „Axis mundi” – o perceptive mitico-religioasa, w: Sesiune națională cu participare internațională de comunicări științifice studențești, Chișinău 2020, s. 113-115.
• Eliade M., Sacrum a profanum. O istocie religijności, Warszawa 1996.
• Eliade M., Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, Warszawa 1974.
• Jaźniewicz W., Filozofia i teologia czasu. Czas w personalizmie uniwersalistycznym Czesława Stanisława Bartnika, Kraków 2017.
• Korczak A., Mircea Eliade i pojęcie archetypu, „IDEA – Studia nas strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych”, XXVIII/2(2016), s. 357-374.
• Manthey F., Heimat an Weichsel und Ostsee. Ein Lesebuch, Hildesheim 1964.
• Manthey F., Heimat und Heilsgeschichte. Versuch einer biblischen Theologie der Heimat, Hildesheim 1963.
• Ossowski S., Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny, „Myśl Współczesna” 1946, s. 153-175.
• Otto R., Świętość, Warszawa 1999
• Skorowski H., Regionalizm XXI wieku, „Zespoły Senackie” 13(2013), s.12-40.
• Starczewski S., Małe ojczyzny - tradycja dla przyszłości, w: Małe ojczyzny. Tradycja dla przyszłości, red. S. Starczewski, S. Kosieliński, Warszawa 2000, s. 23-34.
• Sullivan L., Axis mundi, w: The Encyklopedia of Religion. Volume 2, red. M. Eliade, New York – London 1987, s. 20-21.
• Synoradzki Ł., Teologiczne rozumienie przestrzeni w pismach ks. prof. Czesława Stanisława Bartnika (1929-2020), Kraków 2023.
• Szymańska M., Patriotyzm – rozumienie pojęcia na gruncie polskim – próba rekonesansu, w: Powrót do ojczyzny? Patriotyzm wobec nowych czasów. Kontynuacje i poszukiwania, red. W: C. Smuniewski, P. Sporek, Warszawa 2017, s. 47-62.
• Theiss W., Mała ojczyzna. Perspektywa edukacyjno-utylitarna, w: Mała ojczyna. Kultura. Edukacja. Rozwój lokalny, red. W. Theiss, Warszawa 2001, s. 11-23.
• Wielgoszewski W., Ks. Franciszek Manthey. Kapłan na pograniczu kultur Pomorza, w: W. Wielgoszewski, Ocalić od zapomnienia. Duchowni diecezji chełmińskiej XIII-XX wiek, Toruń 2019, s. 275-279.

Identifiers

DOI

10.12775/SPLP.2023.001

Biblioteka Nauki

31044448