Death and life Valley. Environmental memory of the Pomeranian crime of 1939 in Chojnice

• Authors: Mikołaj Smykowski , Dawid Kobiałka

Title variants

PL

Dolina Śmierci i życia. Środowiskowa pamięć o zbrodni pomorskiej 1939 w Chojnicach

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy środowiskowych historii związanych z chojnicką Doliną Śmierci – miejscem kaźni z czasów II wojny światowej. Autorzy omawiają dotychczasowe historyczne oraz archeologiczne opracowania dotyczące dowodów niemieckich, masowych zbrodni dokonanych pod miastem, skupiając się na ich środowiskowym kontekście. Głównym założeniem jest pokazanie – w oparciu o wyniki etnograficznych badań terenowych – że Dolina Śmierci na przekór swej nazwie funkcjonuje w lokalnej pamięci jako miejsce pełne życia. Perspektywa antropologii środowiskowej umożliwia zidentyfikowanie naturalnych charakterystyk miejsc masowych mordów, które nie zostały ujęte w dotychczasowych badaniach historycznych i archeologicznych, a które są także istotne dla współczesnego oddolnego odczytania środowiskowej specyfiki powojennego krajobrazu Doliny Śmierci.

EN

The article concerns the environmental histories of Death Valley, Chojnice, Poland, the execution site from the Second World War. The authors discuss the historical and archaeological evidence related to German mass crimes committed near the town during the war, especially in the environmental context of the killing sites. The main assumption is to show – based on an ethnographic field study – that Death Valley despite its designation, appears in local memory as a lively place. Through the lens of environmental anthropology, it is possible to identify those natural features of mass killing sites that not only have not yet been included in the mainstream of historical and archaeological research but also are essential to the present vernacular recognition of environmental specificity of Death Valley’s post-war landscape.

Keywords

EN

Second World War; Death Valley; execution site; mass graves; archaeology; environmental anthropology; environmental memory

PL

II wojna światowa; Dolina Śmierci; miejsce kaźni; groby masowe; archeologia; antropologia środowiskowa; pamięć środowiskowa

• Publisher: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
• Journal: Lud
• Year: 2023
• Volume: 107
• Issue: 1
• Pages: 170-201

Dates

published

2023

Contributors

author

Mikołaj Smykowski

• Institute of Anthropology and Ethnology, Adam Mickiewicz University, Poznan, Poland

• https://orcid.org/0000000288932974

author

Dawid Kobiałka

• Institute of Archaeology, University of Lodz

• https://orcid.org/0000000338064408

References

• Bajerlejn, D., Wojterska, M., Grewling, Ł., Kokociński, M. (2015). Botanika sądowa – stan wiedzy i możliwości zastosowania w praktyce śledczej. Problemy Kryminalistyki, 3, 20-32.
• Bennett, C. (2015). To live amongst the dead: an ethnographic exploration of mass graves in Cambodia. PhD Thesis in Social Anthropology, School of Anthropology and Conservation, University of Kent, https://kar.kent.ac.uk/53561.
• Bojarska, B. (1972). Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim: wrzesień-grudzień 1939. Poznań: Instytut Zachodni.
• Bojarska, B. (2009). Piaśnica. Miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbrodniami hitlerowskimi na Pomorzu. Wejherowo: Wydawnictwo BiT.
• Borzyszkowska-Szewczyk, M., Pletzing, C. (2010). Chojnice. In: M. Borzyszkowska-Szewczyk, C. Pletzing (ed.), Śladami Żydowskimi po Kaszubach. Przewodnik. Gdańsk-Lübeck-München: Akademia Baltica, Instytut Kaszubski w Gdańsku (p. 188-192).
• Buchholc, W. (1947). Chojnice w latach 1939-1945. In: Chojnice 1939-1945. Chojnice: Powiatowy Komitet Uczczenia Ofiar Zbrodni Hitlerowskich w Chojnicach (p. 12-96).
• Buell, L. (2005). The Future of Environmental Criticism: Environmental Crisis and Literary Imagination. Malden/Oxford/Victoria: Blackwell Publishing Ltd.
• Buell, L. (2017) Uses and Abuses of Environmental Memory. In: S. Hartman (ed.), Contesting Environmental Imaginaries. Nature and Counternature in a Time of Global Change, Leiden: Brill (p. 93-116).
• Caccianiga, M., Bottacin, S., Cattaneo, C., (2012). Vegetation dynamics as a tool for detecting clandestine graves. Journal of Forensic Science, 57, 981-990.
• Ceran, T. S. (2014). Im Namen des Führers… Selbstschutz Westpreussen i zbrodnia w Łopatkach w 1939 roku. Bydgoszcz-Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Ceran, T. S., Mazanowska I., Tomkiewicz M. (2018). Zbrodnia pomorska 1939. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Cyr, R., (2014). The forensic landscapes of Srebrenica. Култура/Culture, 5, 81-91.
• Domańska, E. (2017). Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Domańska, E. (2018). The Eco-Ecumene and Multispecies History. The case of abandoned Protestant cemeteries in Poland. In: S. Pilaar Birch (ed.), Multispecies Archeology, New York: Routledge (p. 118-132).
• Domańska, E. (2020). The Environmental History of Mass Graves. Journal of Genocide Research, 22 (2), 241-255.
• Dziuban, Z. (red.) (2017). Mapping the `Forensic Turn’: The Engagements with Materialities of Mass Death in Holocaust Studies and Beyond, Vienna: New Academic Press.
• Evans, S. E. (2004). Forgotten crimes: The Holocaust and disabled people. Chicago, IL.: Ivan R. Dee.
• Ferrandiz, F., Robben, A. C. G. M. (2015). Introduction: The Ethnography of Exhumations. In: F. Ferrandiz, A. C. G. M. Robben (ed.), Necropolitics. Mass Graves and Exhumations in the Age of Human Rights, Philadelphia: University of Pennsylvania Press (p. 1-40).
• González-Ruibal, A. (2020). The archaeology of the Spanish Civil War. London: Routledge.
• Hastrup, K. (1994). Natura jako przestrzeń historyczna (transl. S. Sikora). Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 3-4, 8-13.
• Hirsch, E., O’Hanlon M. (red.) (1995) Anthropology of landscape. Perspectives on place and space, Oxford: Oxford University Press.
• Ingold, T. (2018). Czasowość krajobrazu (transl. B. Frydryczak). In: P. Majewski, M. Napiórkowski (ed.), Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego (p. 247-260).
• Jastrzębski, W., Sziling, J. (1979). Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
• Kirksey, S. E., Helmreich S. (2010). The Emergence of Multispecies Ethnography. Cultural Anthropology, 25 (2), 545-576.
• Kobiałka, D. (2021). „Jakaś groza wieje od tych pól ponurych” – świadkowie i dziedzictwo drugowojennych zbrodni w Dolinie Śmierci w Chojnicach. Folia Praehistorica Posnaniensia, 26, 123–144. http://dx.doi.org/10.14746/fpp.2021.26.05.
• Kobiałka, D. (2022). The devil burns gold there – the heritage of Nazi Germany crimes in Death Valley, Chojnice, Poland. International Journal of Historical Archaeology, 26, 359–378. https://link.springer.com/article/10.1007/s10761-021-00604-9.
• Kobiałka, D., Kostyrko, M., Kość-Ryżko, K., Wałdoch, F., Ebertowska, E., Rychtarska, M., Rennwanz, J., Banaszak, A., Ryndziewicz, R., Kubiatowski, Z. (2020). Archeologia Doliny Śmierci – wstępne wyniki badań terenowych. Zeszyty Chojnickie, 36, 112–131.
• Kobiałka, D., Kostyrko, M., Wałdoch, F., Kość-Ryżko, K., Rennwanz, J., Rychtarska, M., Nita, D. (2021). An archaeology of Death Valley, Poland. Antiquity, 95 (383), 1–8. https://doi.org/10.15184/aqy. 2021.109.
• Kobiałka, D., Jankowski, T., Kostyrko, M., Nita, D., Rennwanz, J., Zientkowski, P., Kowalczyk, Z. (2022). Pamięć i materialne ślady zbrodni z czasów II wojny światowej w chojnickiej Dolinie Śmierci. Wojna i Pamięć, 5, 131–153.
• Kończal, A. (2018). Antropologia lasu. Leśnicy a percepcja i kształtowanie wizerunków przyrody w Polsce, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN (Seria Nowa Humanistyka).
• Kozłowski, R. (1992). Mniszek – miejsce kaźni. Dragacz: Gminy Komitet Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa.
• Krupa-Ławrynowicz, A., Ławrynowicz, O. (2019). Etnoarcheologia w praktyce. Z badań niedawnej przeszłości. Archaeologia Historica Polona, vol. 27, 301–320.
• Kubicki, M. (2019). Zbrodnia w Lesie Szpęgawskim 1939-1940. Gdańsk-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Laakkonen, S., Tucker, R. P., Vuorisalo, T. (ed.) (2017). The Long Shadows. A Global Environmental History of the Second World War. Corvallis: Oregon State University Press.
• Lorbiecki, A. (2017). Trzy cmentarze – trzy tablice. Chojnice: Urząd Miejski w Chojnicach.
• Ławrynowicz, O., Żelazko, J. (ed.) (2015). Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956. Łódź: Oddziałowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi – Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Archeologii UŁ.
• MacKay, J. (2009). Forensic Botany. Crime Scene Investigations. Farmington Hills: Gale.
• Madajczyk, C. (1970). Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce. Warszawa: PWN.
• Małczyński, J. (2018). Krajobrazy Zagłady. Perspektywa historii środowiskowej, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN (Seria Nowa Humanistyka).
• Małczyński, J., Domańska, E., Smykowski, M., Kłos, A. (2020). The Environmental History of the Holocaust. Journal of Genocide Research, 22 (2), 183-196.
• Mazanowska, I. (2017). Karolewo 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutz Westpreussen. Gdańsk-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Mazanowska, I., Ceran, T. S. (ed.) (2016). Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940. Wybrane zagadnienia. Bydgoszcz-Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Muñoz-Encinar, L. (2020). From the exhumation of bodies to historical knowledge: an analysis of Francoist repression in Southwest Spain. Journal of Contemporary Archaeology, 7 (2), 190–208.
• Nasierowski, R. (2008). Zagłada osób z zaburzeniami psychicznymi w okupowanej Polsce. Warszawa: Neriton.
• Ostrowski, K. (2009). Bedeker chojnicki A-Ż, Chojnice: Urząd Miejski w Chojnicach.
• Pollack, M., (2014). Skażone krajobrazy (transl. K. Niedenthal). Wołowiec: Czarne.
• Praczyk, M., (2018). Pamięć środowiskowa we wspomnieniach osadników na „Ziemiach Odzyskanych”. Poznań: Wydawnictwo Instytutu Historii UAM.
• Sendyka, R. (2017). Nie-miejsca pamięci i ich nie-ludzkie pomniki. Teksty Drugie, 2, 86-108.
• Sendyka, R., (2020). Poza obozem. Nie-miejsca – próba rozpoznania. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN (Seria Nowa Humanistyka).
• Sendyka, R., Kobielska M., Muchowski J., Szczepan A., (ed.) (2020), Nie-miejsca pamięci 1. Nekrotopografie, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN (Seria Nowa Humanistyka).
• Sendyka, R., Janus A., Jarzyńska K., Siewior K., (ed.) (2020), Nie-miejsca pamięci 2. Nekrotopologie, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN (Seria Nowa Humanistyka).
• Smykowski, M. (2017). Eksterminacja przyrody w Lesie Rzuchowskim. Teksty Drugie, 2, 61-85.
• Smykowski, M. (2018). Krajobraz pośmiertny. Las Rzuchowski w perspektywie forensycznej. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 4, 355–368.
• Sziling, J. (1992). Eksterminacja Żydów na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945. In: Z. H. Nowak (ed.), Emancypacja – asymilacja – antysemityzm. Żydzi na Pomorzu w XIX i XX wieku. Zbiór studiów. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 79-89.
• Tilley, Ch., Cameron-Daum, K. (2017). An Anthropology of Landscape. The Extraoridinary in oridinary, London: UCL Press.
• Wardzyńska, M. (2009). Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Wosińska, M. (2017). Pomnik bliski ciała. Lokalne formy reprezentacji ludobójstwa w Rwandzie w perspektywie ekologicznej. In: M. Praczyk (ed.), Pomniki w epoce Antropocenu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM (p. 101-119).
• Żelazny, S. (1998). Dolina Śmierci. In: M. Farna (ed.), Światło i Słowo. Kraków: Wydawnictwo Miniatura (p. 69).

Identifiers

DOI

10.12775/lud107.2023.06

Biblioteka Nauki

20223621