Status prawdziwościowy narracji – perspektywa socjologii (religii), realizmu krytycznego i fenomenologii

• Authors: Anna M. Królikowska

Title variants

EN

The truth status of a narrative – the perspective of sociology (of religion), critical realism and phenomenology

Abstracts

EN

The subject of the research presented in this article is the narrative as a sociological category, and the aim of this work is to provide a theoretical reflection on the possibility of approaching narratives in a way different from the deontologizing postmodern perspective, which would allow for assessing the truth status of narratives present in social life. As a method, it is proposed to consider narratives in the light of critical realism. Though this theory provides justification and criteria for testing references to reality, there is also a conclusion related to the attitude of the researcher who should avoid a destructive approach to historically produced, cultural and sense-creating narratives and in these situations rather choose a phenomenological perspective.

PL

Przedmiotem badania prezentowanego w artykule jest narracja jako kategoria socjologiczna, zaś celem teoretyczna refleksja nad możliwością ujęcia jej w sposób inny niż w deontologizującej perspektywie postmodernistycznej, który pozwoliłby oceniać status prawdziwościowy narracji obecnych w życiu społecznym. Jako metodę proponuje się rozpatrywanie narracji w świetle realizmu krytycznego. Choć teoria ta dostarcza uzasadnienia i kryteriów sprawdzianu referencji do rzeczywistości, pojawia się też wniosek związany z postawą badacza, który powinien unikać destruującego podejścia do historycznie wytworzonych, kulturowych i sensotwórczych narracji i w tych sytuacjach raczej wybierać perspektywę fenomenologiczną.

Keywords

EN

narrative; critical realism; phenomenology; truth

PL

narracja; realizm krytyczny; fenomenologia; prawda

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Teologia i Moralność
• Year: 2023
• Volume: 18
• Issue: 2 (34)
• Pages: 215-228

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna M. Królikowska

• University of Szczecin

• https://orcid.org/0000000178061725

References

• Ankersmit, Frank. 2004. Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, red. Ewa Domańska. Kraków: Universitas.
• Archer, Margaret, Andrew Collier i Douglas Porpora. 2004. Transcendence. Critical realism and God. Londyn: Routledge.
• Berger, Peter L. i Thomas Luckmann. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, tłum. Józef Niżnik. Warszawa: PWN.
• Berger, Peter L. i Thomas Luckmann. 1995. Modernity, Pluralism and the Crisis of Meaning: The Orientation of Modern Man. Gütersloh: Bertelsmann Foundation.
• Bhaskar, Roy. 1998. General introduction. W: Critical Realism: Essential Readings, red. Margaret Archer et al., ix-xxiv. Londyn, New York: Routledge.
• Bhaskar, Roy. 2016. From East to West. Odyssey of a Soul. Londyn, New York: Routledge.
• Bloor, David. 1991. Knowledge and Social Imagery. Chicago – Londyn: University of Chicago Press.
• Bronk, Andrzej. 1996. Nauka wobec religii. Teoretyczne podstawy nauk o religii. Lublin: KUL.
• Bruner, Jerome. 1991. The Narrative Construction of Reality. Critical Inquiry, 18(1), 1-21.
• Bryant, Christopher. 1992. Socjologia bez podstaw, tłum. Adam Romaniuk. W: Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią, red. Helena Kozakiewicz, Edmund Mokrzycki i Marek Siemek, 252-273. Warszawa: WN PWN.
• Burzyńska, Anna. 2004. Kariera narracji. O zwrocie narratywistycznym w humanistyce. Teksty Drugie, 1-2, 43-64.
• Domańska, Ewa. 2012. Historia egzystencjalna: krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej. Warszawa: WN PWN.
• Endress, Martin. 2005. Reflexivity, Reality, and Relationality. The Inadequacy of Bourdieu’s Critique of Phenomenological Tradition in Sociology. W: Explorations of the Life-World. Continuing Dialogues with Alfred Schutz, red. Martin Endress, George Psathasi i Hisashi Nasu, 51-74. Dordrecht: Springer.
• Geertz, Clifford. 2005. Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, tłum. Dorota Wolska. Kraków: WUJ.
• Giza-Poleszczuk, Anna. 1991. Kultura społeczna. W: Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, red. Mirosława Marody, 154-192. Londyn: Aneks.
• Hacking, Ian. 1999. The Social Construction of What?. Cambridge: Harvard University Press.
• Hannerz, Ulf. 2006. Skreolizowany świat, tłum. Jerzy Giebułtowski. W: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. Marian Kempny i Ewa Nowicka, 284-298. Warszawa: WN PWN.
• Hartwig, Mervyn. 2015. Introduction. W: The Possibility of Naturalism. A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences, Roy Bhaskar, vii-xxxviii. Londyn, New York: Routledge.
• Husserl, Edmund. 1989. Nastawienie nauk przyrodniczych i humanistycznych. Naturalizm, dualizm i psychologia psychofizyczna, tłum. Zdzisław Krasnodębski. W: Fenomenologia i socjologia, red. Zdzisław Krasnodębski, 53-74. Warszawa: PWN.
• Krasnodębski, Zdzisław. 1987. Regionalne ontologie i świat przeżywany. Interpretacje nauk humanistycznych w fenomenologii E. Husserla. W: Od transcendentalizmu ku hermeneutyce red. Zdzisław Krasnodębski, 75-106. Warszawa: WUW.
• Krasnodębski, Zdzisław. 1991. Kryzys nowoczesności a świat przeżywany. W: Kategoria potoczności. Źródła filozoficzne i zastosowania teoretyczne, red. Aldona Jawłowska, 39-66. Warszawa: IFiS PAN.
• Krasnodębski, Zdzisław. 2005. Demokracja peryferii. Gdańsk: Słowo/ obraz terytoria.
• Kulas, Piotr. 2014. Narracja jako przedmiot badań i kategoria teoretyczna w naukach społecznych. Kultura i Społeczeństwo, 4, 111-130.
• Latour, Bruno. 1988. Politics of explanation. An Alternative. W: Knowledge and Reflexivity: New Frontiers in the Sociology of Knowledge, red. Steve Woolgar, 155-176. Londyn: Sage.
• Latour, Bruno. 1999. Pandora’s Hope: Essays on the Reality of Science Studies. Cambridge – Londyn: Harvard University Press.
• Maffesoli, Michel. 2008. Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, tłum. Marta Bucholc. Warszawa: WN PWN.
• Outhwaite, William. 1992. Filozofia i nauki społeczne: czy pojednanie?, tłum. Helena Kozakiewicz. W: Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią, red. Helena Kozakiewicz, Edmund Mokrzycki i Marek Siemek, 221-233. Warszawa: WN PWN.
• Porpora, Douglas. 2006. Methodological Atheism, Methodological Agnosticism and Religious Experience. Journal for the Theory of Social Behaviour, 1(36), 57-75. DOI: 10.1111/j.1468-5914.2006.00296.x
• Putnam, Hilary. 1998. Wiele twarzy realizmu i inne eseje, tłum. Adam Grobler.Warszawa: WN PWN.
• Ricoeur, Paul. 1992. Filozofia osoby, tłum. Małgorzata Frankiewicz. Kraków: WN PAT.
• Rolewski, Jarosław. 1999. Rozum, nauka, świat przeżywany. Studium filozofii «późnego» Husserla. Toruń: WUMK.
• Rudrum, David. 2005. From Narrative Representation to Narrative Use: Towards the Limits of Definition, Narrative, 13(2), 195-204.
• Rybicki, Paweł. 1979. Struktura społecznego świata. Studia z teorii społecznej. Warszawa: PWN.
• Somers, Margaret. 1994. The narrative constitution of identity. A relational and network approach. Theory and Society, 23(5), 605-649. DOI: 10.1007/BF00992905
• Szacki, Jerzy. 2002. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: WN PWN.
• Szahaj, Andrzej. 1995. O tak zwanym mocnym programie socjologii wiedzy szkoły edynburskiej. Kultura Współczesna, 1-2, 53-67.
• Tambiah, Stanley. 2006. Racjonalizm, relatywizm, przekład a współmierność kultur, tłum. Janusz Barański. W: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. Marian Kempny i Ewa Nowicka, 54-86. Warszawa: WN PWN.
• Tischner, Józef. 1982. Prawda i sprawiedliwość. Tygodnik Powszechny, 1745(49), 1, 7.
• Tischner, Józef. 1985. Nadzieja szukająca prawdy. Znak, 373(12), 3-14.
• Tischner, Józef. 2003. O człowieku. Wybór pism filozoficznych. Wrocław–Warszawa–Kraków: ZN im. Ossolińskich.
• White, Hayden. 1980. The Value of Narrativity in the Representation of Reality. Critical Inquiry, 7(1), 5-27.
• White, Hayden. 2014. Przeszłość praktyczna, red. Ewa Domańska. Kraków: Universitas.
• Wielecki, Krzysztof. 2003. Podmiotowość w dobie kryzysu postindustrializmu: między indywidualizmem a kolektywizmem. Warszawa: CE UW.
• Woleński, Jan. 2003. Epistemologia, t. 3: Prawda i realizm. Kraków: Aureus.
• Zeidler, Paweł. 1992. Destrukcja pojęcia prawdy w filozoficznej refleksji nad nauką. W: Problem destrukcji pojęcia prawdy. Szkice z filozofii poznania, red. Roman Kubicki, Jacek Sójka i Paweł Zeidler, 49-92. Poznań: WN IF UAM.

Identifiers

DOI

10.14746/TIM.2023.34.2.14

Biblioteka Nauki

31339379