Socrealizm od środka. Design, sztuka wnętrza i modernizacja

• Authors: Aleksandra Sumorok

Title variants

EN

SOCIAL REALISM FROM THE INSIDE. DESIGN, THE ART OF THE INTERIOR AND MODERNIZATION

Abstracts

EN

The article focuses on interior design from the first half of the 1950s. The interior spaces realized at that time in Poland elude unambiguous classifications, both in terms of formal and ideological aspects. I propose to look at the interiors from this time not in terms of style (difficult, complex, hybrid), but in a broader sense, as a political, socio-cultural phenomenon. The interiors were supposed to favor social modernization (assumed in the communist project), especially the idea of promotion and changing class habitus. They precisely modeled new forms of social life (cultural spaces), as well as family life, as they defined the way of eating, “being” (gastronomic interiors), spending free time and holidays. The leap into modernity was particularly noticeable in the architecture and interiors with which everyone interacted on a daily basis. Indicating the participation of interiors in the multifaceted modernization process can make us realize the complexity of the post-war reality, including the interior design from the first half of the 1950s, which was related to many spheres of social and cultural life.

Keywords

EN

Socialist Realism; interior architecture; design; modernization; modernity

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Artium Quaestiones
• Year: 2021
• Issue: 32
• Pages: 187-227

Dates

published

2021

Contributors

author

Aleksandra Sumorok

• Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi

References

• Artwińska A., Komunistyczne auto/biografie. Oni Teresy Torańskiej w perspektywie współczesnych paradygmatów rozumienia przeszłości, w: Komunizm, idee,
• praktyki 1944–1989, red. K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec, Warszawa 2018, s. 347–376
• Banaszewska A., Wnętrza na Starym Mieście, „Architektura” 1953, 9, s. 227–230
• Boym S., Common Places: Mythologies of Everyday Life in Russia, Cambridge MA 1994
• Brzostek B., PRL na widelcu, Warszawa 2010
• Brzostek B., Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950–1954), Warszawa 2002
• Chmielewska K., Uprawomocnienie komunizmu. Budować i tworzyć, w: Komunizm, idee, praktyki 1944–1989, red. K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec, Warszawa 2018, s. 25–64
• Clark K., Socialist Realism and the Sacralization of Space, w: The Landscape of Stalinism. The Art and Ideology of Soviet Space, red. E. Dobrenko, E. Naiman, Seattle 2003, s. 3–18
• Clark K., The ‘New Moscow’ and the New ‘Happiness’. Architecture as a Nodal Point in the Stalinist System of Value, w: Petrified utopia. Happiness Soviet Style, red. M. Balina, E. Dobrenko, Anthem Press 2009, s. 189–200
• Crowley D., Warsaw Interiors: The Public Life of Private Spaces, 1949–65, w: Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg Publishers, 2002, s. 181–206
• Crowley D., Warsaw’s Shops, Stalinism and the Thaw, w: Style and Socialism. Modernity and Material Culture in Post-War Eastern Europe, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg Publishers, 2000, s. 25–47
• Czapelski M., Bohdan Pniewski – warszawski architekt XX wieku, Warszawa 2008
• Czas debat: antologia krytyki artystycznej z lat 1945–1954. Wektory geografii artystycznej, reinterpretacje tradycji, sylwetki, oprac. A. Pietrasik, P. Słodkowski, t. 3, Warszawa 2016, s. 13
• Czerniewska K., Gaber i Pani Fantazja. Surrealizm stosowany, Warszawa 2011
• Czubaj M., Włos Johna Lennona. Religijność i popkultura, w: Kicz w kulturze, red. M. Fiderkiewicz, Katowice 2006, s. 39–52
• Domy społeczne w Warszawie. Zebranie dyskusyjne Komisji Krytyki Oddziału Warszawskiego SARP, oprac. A. Kotarbiński, „Architektura” 1952, 6, s. 145–156
• Dziubicka B., Kino Leningrad w Gdańsku, „Porta Aurea” 2010, 9, s. 226–244
• Fitzpatrick S., Życie codzienne pod rządami Stalina. Rosja radziecka w latach trzydziestych XX wieku, przeł. J. Gilewicz, Kraków 2015
• Giergoń P., Mozaika warszawska. Przewodnik po plastyce w architekturze stolicy 1945–1989, Warszawa 2014
• Głuszczenko I., Sowiety od kuchni. Mikojan i radziecka gastronomia, tłum. M. Przybylski, Warszawa 2012
• Goldzamt E., Zagadnienie realizmu socjalistycznego w architekturze, w: O polską architekturę socjalistyczną. Materiały z Krajowej Partyjnej Narady Architektów odbytej w dniu 20-21.VI.1949 roku w Warszawie, oprac. J. Minorski, Warszawa 1951
• Huml I., Artystyczne curriculum Olgierda Szlekysa, w: Olgierd Szlekys. Wnętrza, meble, malarstwo, Warszawa 1982, s. 5–18
• Huml I., Ceramika Bolesława Książka, „Projekt” 1965, 5–6, s. 61–66
• Huml I., Kraty Henryka Grunwalda, „Projekt” 1988, 1, s. 22–27
• Huml I., Pałac w guście epoki, „Renowacje i Zabytki” 2005, 3, s. 106–117
• Huml I., Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa 1978
• Huml I., Sztuka użytkowa w Polsce po II wojnie światowej, Warszawa 1970
• Huml I., Władysław Wincze, twórca i pedagog, w: Szkice z pamięci. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu we wspomnieniach jej założycieli, studentów i pedagogów. Lata 1946–1996, red. A. Saj, Wrocław 1996, s. 107–112
• Jajko K., Seans filmowy za rogatkami. Kina objazdowe w dziele upowszechniania kultury na wsi, w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017, s. 413–439
• Jarmułowicz M., Optymizm, w: Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński, W. Tomasik, Kraków 2005, s. 167–172
• Jędrzejewski M., Architektura wnętrz, wystawiennictwo i scenografia w powojennym Wrocławiu. Część I: 1945–1981, „Dyskurs. Czasopismo Artystyczno-Naukowe ASP we Wrocławiu” 2008, 8, s. 135–171
• Juszkiewicz P., Cień modernizmu, Poznań 2013
• Kaus K., Artystyczny wystrój i wyposażenie trójmiejskich lokali gastronomicznych w okresie powojennym (1945–1989), „Porta Aurea” 2019, 18, s. 186–208
• Kenney P., Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950, przeł. A. Dzierzgowska, Warszawa 2015
• Kluczwajd K., Spojrzenie na rzut: O wyposażeniu domu i wzornictwie w toruńskim wydaniu, Toruń 2002
• Konkurs SARP na projekty szkicowe stacji metra warszawskiego, „Architektura” 1953, 5, s. 126–132
• Konopka C., Teatr operowy, „Architektura” 1954, 3, s. 61–63
• Korduba P., Ludowość na sprzedaż. Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego, Cepelia, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa 2013
• Kostuch B., Kolor i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945, Kraków 2015
• Kowalski J., Kino Leningrad w Gdańsku, „Architektura” 1955, 3, s. 62–67
• Kowalski J., Morski Dom Kultury, „Architektura” 1955, 4, s. 84–91
• Krakowska J., PRL. Przedstawienia, Warszawa 2016
• Lebow K., Unfinished Utopia: Nowa Huta, Stalinism and Polish Society, 1949–1956, London 2013
• Leszczyński A., Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980, Warszawa 2013
• Leśniakowska M., Architektura w Warszawie. Lata 1945–1965, Warszawa 2003
• Leśniewski S., Pierwszy wzorowy dom kultury, „Stolica” 1950, 21, s. 6–7
• Lewoczewicz I., Spotkanie sztuk. Aranżacje warszawskich kawiarni i barów na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, „Almanach Warszawy” 2015, s. 263–312
• Lisowski C., Indywidualna wystawa prac Franciszka Michałka. Dekoracje wnętrz, Tormiar, CSW Toruń 2014
• Łoziński J., Kawiarnie warszawskie, „Architektura” 1959, 10, s. 48–64
• Madej A., Kino, władza, publiczność. Kinematografia polska w latach 1944–1949, Bielsko-Biała 2002
• Mazur A., „Otrzymaliśmy do opracowania wspaniałe i trudne zadanie”. Książki fotograficzne w służbie propagandy wczesnego PRL-u, w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017
• Merleau-Ponty M., Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa 2017
• Michajłow A., A.W. Szczusiew wybitny architekt epoki radzieckiej, „Architektura” 1950, 2, s. 55–61
• Mikołajczak T., Władysław Wincze, formy wewnętrzne, Wrocław 2018
• Minorski J., Dom kultury w Rzeszowie, „Architektura” 1953, 11, s. 281–287
• Minorski J., Oblicze współczesnej twórczości architektonicznej, w: O polską architekturę socjalistyczną. Materiały z Krajowej Partyjnej Narady Architektów odbytej w dniu 20-21.VI.1949 roku w Warszawie, oprac. J. Minorski, Warszawa 1951
• Morawska-Tybuchowska H., Otwieram dom, królewski dom... (historia i wspomnienia 1947–1976), Ciechanów 2007
• Musiał W., Modernizacja Polski. Polityki rządowe w latach 1918–2004, Toruń 2015
• Nader L., Co za wstyd! Historiografia polska o socrealizmie w latach 80. (studium przypadku), w: Odrzucone dziedzictwo. Sztuka lat 80. w Polsce, red. K. Sienkiewicz,
• Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa 2011, dostępny online: <https://artmuseum.pl/pl/publikacje-online/luiza-nader-co-za-wstyd-historiografia-o-socrealizmie-w> [dostęp: 21 lipca 2019]
• Normatyw Techniczny Projektowania Kina, IUA, Warszawa 1953, rps
• Normatyw techniczny projektowania restauracji reprezentacyjnych, Warszawa 1956
• Nowacki K., Dzieje teatru w Krakowie. Architektura krakowskich teatrów, Kraków 1982
• Pabiś-Orzeszyna M., „Fordyfikacje X Muzy”. Modernizowanie polskiego kina (1945–1955), w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017, s. 382–412
• Pierwsze Domy Kultury już działają, „Stolica” 1954, 3, s. 8–9
• Radlińska H., Oświata dorosłych. Zagadnienia, dzieje formy, pracownicy, organizacja, Warszawa 1947
• Reid S., Cold War in the Kitchen: gender and the De-Stalinization of Consumer Taste in the Soviet Union under Khrushchev, „Slavic Review” 2002, 2, s. 211–252
• Ribbat Ch., W restauracji. Historia z brzucha nowoczesności, tłum. E. Kledzik, Poznań 2017
• Różańska A., Władysław Wołkowski. Z dziejów teorii i praktyki polskiej sztuki użytkowej XX wieku, „Ikonotheka. Prace Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego” 1996, 10, s. 83–113
• Rzepecki Z., Dom Metalowca w Świętochłowicach, „Architektura” 1955, 5, s. 111–117
• Sibila L.J., Nowohucki design. Architektura wnętrz i twórcy w latach 1949–1959, Kraków 2007
• Siennicki S., Wnętrza Pałacu Młodzieży w Stalinogrodzie, „Architektura” 1953, 4, s. 87–98
• Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017
• Sudjic D., Język rzeczy, tłum. A. Puchejda, Warszawa 2013
• Sumorok A., Geografia a wnętrze socrealistyczne. Między obfitością a wykluczeniem, „Pamiętnik Sztuk Pięknych. Sztuka polska na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1981” 2016, 11, s. 189–198
• Sumorok A., Monday Palaces. Architecture Interiors of Socialist Realist Cultural Centres, w: Cold Revolution. Central and Eastern European Societies in Times of Socialist Realism, 1948–1959, red. J. Bazin, J. Kordjak, Warsaw–Milan 2020, s. 8–9
• Sumorok A., Nie tylko socrealizm? Przypadek wnętrz państwowych, w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017, s. 118–143
• Szczerski A., Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy Środkowo-Wschodniej, Łódź 2010
• Tak, Pałac! Pałac Kultury Zagłębia 1958–2018, red. A. Syska, Z. Górska-Nieć, Dąbrowa Górnicza 2018
• Toniak E., Prace rentowne: polscy artyści między ekonomią a sztuką w okresie odwilży, Warszawa 2015
• Tyrmand L., Dziennik 1954, Warszawa 1999
• Widdis E., Sew Yourself Soviet: The Pleasure of Textiles in The Machine Age, w: Petrified utopia. Happiness Soviet Style, red. M. Balina, E. Dobrenko, Anthem Press 2009, s. 115–132
• Wizje nowoczesności. Lata 50. i 60. – estetyka, wzornictwo, styl życia, red. A. Kiełczowska, A. Porajska-Hałka, Warszawa 2012
• Włodarczyk W., Postulat społecznej historii (projektowania) rzeczy, dostępny w internecie: <https://magazynszum.pl/postulat-spolecznej-historii-projektowania-rzeczy/>[dostęp: 10 stycznia 2021]
• Wojciechowski A., O sztuce użytkowej i użytecznej. Zbiór studiów i krytyk z zakresu współpracy plastyki polskiej z rzemiosłem, przemysłem i architekturą w latach 1944–1954, Warszawa 1955
• Zysiak A., Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście, Kraków 2016

Identifiers

DOI

10.14746/aq.2021.32.8

Biblioteka Nauki

2135554