Instynkt samozachowawczy czy zdrada ideałów. Czeska literatura wobec etycznych dylematów epoki późnego komunizmu

• Authors: Anna Gawarecka

Title variants

EN

Self-preservation instinct or betrayal of ideals. Czech literature against ethical dilemmas of the late communist era

Abstracts

EN

The eminent Czech writers of the the second half of the twentieth century, for example Václav Havel, Zdeněk Zapletal, Vladimír Macura or Ivan Vyskočil, tried in their works to show the ethical problems connected with the introducing the communist system (especially in its late phase, known as the „time of normalization”) and its influence on the human identity leading to call in guestion the paradigma of traditional values. They search the way to explore the state of the modern mind and they find it in the alienation and disintegration of personality caused by deformation of understanding these values which is perceived as the consequence of the disturbed ralation between the assumptions and directives of the communist ideology an the empirical reality of the political and social life.

PL

Najważniejsi czescy pisarze drugiej połowy XX wieku, między innymi Václav Havel, Zdeněk Zapletal, Vladimír Macura czy Ivan Vyskočil, próbowali w swoich dziełach pokazać problemy aksjologiczne związane z wprowadzeniem systemu komunistycznego (zwłaszcza w jego późnej fazie, określanej jako „epoka normalizacji”) i zdiagnozować jego destrukcyjny wpływ na ludzką tożsamość, odwołując się przede wszystkim do ulegającego procesom rozkładowym paradygmatu tradycyjnych wartości. Szukają sposobu na zbadanie stanu współczesnego umysłu i odnajdują go w alienacji i dezintegracji osobowości spowodowanej deformacją rozumienia owych wartości, co postrzegane jest jako konsekwencja zaburzonego związku mię- dzy założeniami i dyrektywami ideologii komunistycznej a doświadczaną rzeczywistością życia politycznego i społecznego.

Keywords

EN

ethical message of literature; normalization; posttotalitarism; literary intrigue; moral nihilism

PL

etyczne przesłanie literatury; normalizacja; posttotalitaryzm; literacka intryga; amoralizm

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Bohemistyka
• Year: 2019
• Issue: 3
• Pages: 311-328

Dates

published

2019

Contributors

author

Anna Gawarecka

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Činátl K., 2010, Časy normalizace, [w:] Tesilová kavalérie. Popkulturní obrazy normalizace, red. P.A. Bílek, B. Činátlová, Příbram, s. 166–187.
• Frydrych J., 2014, Anatomia amoralizmu – na podstawie opowiadania André Gide’a »Immoralista«, [w:] Etyka i literatura. Antologia tekstów, red. A. Głąb, Lublin, s. 105–132.
• Gosk H., 2008, Początek. Powojenna rzeczywistość w polskiej prozie lat czterdziestych XX wieku, [w:] (Nie)ciekawa epoka? Literatura i PRL, red. H. Gosk, Warszawa, s. 13–51.
• Havel V., 1992, Hry, Praha.
• Havel V., 2001, Siła bezsilnych, przeł. P. Godlewski, [w:] Hrabal, Kundera, Havel… Antologia czeskiego eseju, red. J. Baluch, Kraków, s.67–153.
• Janáček P., 1993, Zděněk Zapletal: »Půlnoční běžci«, [w:] Český Parnas. Vrcholy literatury 1970–1990, red. J. Holý, Praha, s. 330–336.
• Janoušek P., 1996, Spor o Lukeše. Kapitola z české literární kritiky počátku osmdesátých let, [w:] Normy normalizace, red. J. Wiendl, Praha-Opava, s. 82–90.
• Janoušek P., 1996, Spor o Lukeše. Kapitola z české literární kritiky počátku osmdesátých let, [w:] Normy normalizace, red. J. Wiendl, Praha–Opava, s. 82–90.
• Janoušek P., 2001, Time-out aneb Mé kritické pokusy blaboly a omyly z let 1987–1999, Brno.
• Janoušek P., 2014, Ten, který byl. Vladimír Macura mezi literaturou, vědou a hrou. Úvod povahopisný, Praha.
• Karwat M., 2001, O perfidii, Warszawa.
• Machek J., 2010, Normalizace a populární kultura. Od domácího umění k Ženě za pultem, [w:] Tesilová kavalérie. Popkulturní obrazy normalizace, red. P.A. Bílek, B. Činátlová, Příbram, s. 9–27.
• Macura V., 1993, Občan Monte Christo, Praha.
• Matt von P., 2009, Intryga. Teoria i praktyka podstępu w literaturze, przeł. I. Sellmer, A. Żychliński, Warszawa.
• Papoušek V., 2008, Různorodé podoby generačních výpovědí o soudobém stavu světa, [w:] Dějiny české literatury 1945–1989, d. IV: 1969–1989, Praha, s. 509–517.
• Páral V., 1989, Generální zázrak. Román naděje, Praha.
• Poučení z krizového vývoje ve straně a společnosti po XIII. sjezdu KSČ. Rezoluce o aktuálních otázkách jednoty strany schválená na plenárním zasedání v prosinci 1970, 1970, Praha.
• Putna M.C., 2011, Václav Havel. Duchovní portrét v rámu české kultury 20. století, Praha.
• Viewegh M., 1996, Názory na vraždu, Brno.
• Vyskočil I., 1993, Kosti, Praha.
• Zapletal Z., 2001, Půlnoční běžci, Brno.

Identifiers

DOI

10.14746/bo.2019.3.2

Biblioteka Nauki

908883